Page 61
ਸਾਚਿ ਸਹਜਿ ਸੋਭਾ ਘਣੀ ਹਰਿ ਗੁਣ ਨਾਮ ਅਧਾਰਿ ॥
હરિના ગુણો ની કૃપાથી હરિ-નામના આશરા થી હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં જોડાવાથી આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને ઘણી શોભા પણ મળે છે
ਜਿਉ ਭਾਵੈ ਤਿਉ ਰਖੁ ਤੂੰ ਮੈ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਕਵਨੁ ਭਤਾਰੁ ॥੩॥
હું તારો સેવક વિનંતી કરું છું હે પ્રભુ! જેમ તારી મંજૂરી હોઈ શકે, મને ચરણોમાં રાખો. તારા સિવાય મારુ બીજું કોઈ નથી ।।૩।।
ਅਖਰ ਪੜਿ ਪੜਿ ਭੁਲੀਐ ਭੇਖੀ ਬਹੁਤੁ ਅਭਿਮਾਨੁ ॥
વિદ્યા અભ્યાસ કરી કરીને પણ ભણતરના અહંકારને કારણે ખરાબ માર્ગે જ પડે છે ઘરના લોકોને વેશથી પણ મનમાં મોટું અભિમાન જન્મે છે
ਤੀਰਥ ਨਾਤਾ ਕਿਆ ਕਰੇ ਮਨ ਮਹਿ ਮੈਲੁ ਗੁਮਾਨੁ ॥
તીર્થો પર સ્નાન કરીને પણ કંઇ સજાવી શકાતું નથી. કારણ કે મનમાં આ અહંકારની ગંદકી રહેલી છે કે હું તીર્થસ્નાની છું
ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਕਿਨਿ ਸਮਝਾਈਐ ਮਨੁ ਰਾਜਾ ਸੁਲਤਾਨੁ ॥੪॥
દરેક ભટકતા માર્ગે, મન, આ દેહ શહેરના રાજા રહે છે, સુલતાન રહે છે. ગુરુ સિવાય બીજા કોઈએ તેને બુદ્ધિ આપી નથી, કોઈ તેને સમજાવી શક્યું નથી ।।૪।।
ਪ੍ਰੇਮ ਪਦਾਰਥੁ ਪਾਈਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਤੁ ਵੀਚਾਰੁ ॥
હે બાબા! ગુરુના શરણ માં પડી ને તારા મૂળ પ્રભુના ગુણો નો વિચાર. ગુરુના શરણે પડવાથી જ પ્રભુના ચરણમાં પડવાથી પ્રેમ ઉત્પન્ન કરનાર નામ-ધન મળે છે
ਸਾ ਧਨ ਆਪੁ ਗਵਾਇਆ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸੀਗਾਰੁ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી એ સ્વભાવ દૂર કર્યો છે ગુરુના શબ્દ થી જોડાઈને આધ્યાત્મિક જીવનની સ્વભાવ ને દૂર કરવા શણગાર કર્યો છે
ਘਰ ਹੀ ਸੋ ਪਿਰੁ ਪਾਇਆ ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਅਪਾਰੁ ॥੫॥
તેને ગુરુએ આપેલા પ્રેમથી પોતાના હૃદયરૂપી ઘરમાં તે અનંત પ્રભુને શોધી લીધા છે ।।૫।।
ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਚਾਕਰੀ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥
ગુરુની કહેલી સેવા કરવાથી મન શુદ્ધ બને છે, આધ્યાત્મિક આનંદ મળે છે
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਖੋਇ ॥
જે મનુષ્યના મનમાં ગુરુના શબ્દ, ઉપદેશ વસે છે, તે પોતાના અંદરથી અહંકાર દૂર કરે છે
ਨਾਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਪਾਇਆ ਲਾਭੁ ਸਦਾ ਮਨਿ ਹੋਇ ॥੬॥
જે મનુષ્ય એ ગુરુ ના શરણે પડીને નામ-સંપત્તિ પ્રાપ્ત કરી લીધી છે, તેના મનમાં હંમેશા લાભ થાય છે,તેના મન માં આધ્યાત્મિક ગુણોનો હંમેશા વધારો થાય છે ।।૬।।
ਕਰਮਿ ਮਿਲੈ ਤਾ ਪਾਈਐ ਆਪਿ ਨ ਲਇਆ ਜਾਇ ॥
પરમાત્મા મળે છે, તો તેની કૃપાથી મળે છે. મનુષ્ય ના પોતાના સાહસ થી મળતો નથી
ਗੁਰ ਕੀ ਚਰਣੀ ਲਗਿ ਰਹੁ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਇ ॥
આ કારણથી, હે ભાઈ! પોતાનામાંથી સ્વાર્થ દૂર કરીને ગુરુના ચરણોમાં ટકેલો રહે
ਸਚੇ ਸੇਤੀ ਰਤਿਆ ਸਚੋ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥੭॥
ગુરુના આશ્રયની કૃપાથી હંમેશા કાયમ રહેવાવાળા પ્રભુના રંગમાં રંગાયેલો રહે, ત્યારે તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ મળી જાય છે ।।૭।।
ਭੁਲਣ ਅੰਦਰਿ ਸਭੁ ਕੋ ਅਭੁਲੁ ਗੁਰੂ ਕਰਤਾਰੁ ॥
હે બાબા! માયા એટલી મજબૂત છે કે તેના ચક્કરમાં ફસાઈને દરેક જીવ ભૂલો ખાય છે. ફક્ત ગુરુ છે કર્તાર છે જે ન તો માયાના પ્રભાવમાં આવે છે અને ન તો કોઈ ભૂલો ખાય છે
ਗੁਰਮਤਿ ਮਨੁ ਸਮਝਾਇਆ ਲਾਗਾ ਤਿਸੈ ਪਿਆਰੁ ॥
જે મનુષ્ય એ ગુરુ ની બુદ્ધિ પર ચાલીને પોતાના મનને સમજાવ્યું છે તેની અંદર પરમાત્માનો પ્રેમ બની જાય છે
ਨਾਨਕ ਸਾਚੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ਮੇਲੇ ਸਬਦੁ ਅਪਾਰੁ ॥੮॥੧੨॥
હે નાનક! જે મનુષ્યને ગુરુનો શબ્દ અનંત પ્રભુ સાથે મેળવે છે, તેને હંમેશા સ્થિર પ્રભુ ક્યારેય ભૂલતો નથી ।।૮।।૧૨।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧।।
ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਇਆ ਮੋਹਣੀ ਸੁਤ ਬੰਧਪ ਘਰ ਨਾਰਿ ॥
પુત્ર, સંબંધી, ઘર, સ્ત્રી વગેરેના મોહ ને કારણે મોહની માયા ની ઇચ્છા જીવોમાં વ્યાપેલી રહે છે.
ਧਨਿ ਜੋਬਨਿ ਜਗੁ ਠਗਿਆ ਲਬਿ ਲੋਭਿ ਅਹੰਕਾਰਿ ॥
પૈસા એ, યુવાની એ, લોભ એ, ઘમંડ એ સમગ્ર વિશ્વ લૂંટી લીધું છે
ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ ਹਉ ਮੁਈ ਸਾ ਵਰਤੈ ਸੰਸਾਰਿ ॥੧॥
મોહુની છેતરપિંડી એ પણ મારી સાથે છેતરપિંડી કરી છે, આ જ મોહુની છેતરપિંડી એ આખા વિશ્વ પર પોતાનો ભાર મૂકી રહી છે ।।૧।।
ਮੇਰੇ ਪ੍ਰੀਤਮਾ ਮੈ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
હે પ્રિય પ્રભુ! આ છેતરપિંડીથી બચાવવા માટે મને તમારા વિના બીજા કોઈ સક્ષમ દેખાતા નથી
ਮੈ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਭਾਵਈ ਤੂੰ ਭਾਵਹਿ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મને તારા સિવાય બીજું કોઈ વ્હાલું લાગતું નથી. જ્યારે તું મને પ્રેમાળ લાગે છે, ત્યારે મને આધ્યાત્મિક સુખ મળે છે ।।૧।। વિરામ।।
ਨਾਮੁ ਸਾਲਾਹੀ ਰੰਗ ਸਿਉ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸੰਤੋਖੁ ॥
હે મન! ગુરુના શબ્દથી સંતોક ધારણ કરીને તૃષ્ણાના પંજામાંથી નીકળી ને પ્રેમથી પ્રભુના નામનો મહિમા કર.
ਜੋ ਦੀਸੈ ਸੋ ਚਲਸੀ ਕੂੜਾ ਮੋਹੁ ਨ ਵੇਖੁ ॥
આ નાશવંત મોહ જોઇશ નહીં. આ જે કંઈ દેખાય છે તે બધું નાશ પામશે.
ਵਾਟ ਵਟਾਊ ਆਇਆ ਨਿਤ ਚਲਦਾ ਸਾਥੁ ਦੇਖੁ ॥੨॥
અહીં જીવ માર્ગનો મુસાફર બનીને આવ્યો છે, આ બધો સાથ નિત્ય ચાલવાવાળો સમજ ।।૨।।
ਆਖਣਿ ਆਖਹਿ ਕੇਤੜੇ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਬੂਝ ਨ ਹੋਇ ॥
કહેવા માટે અનંત જીવો પણ કહે છે કે માયાની તૃષ્ણાથી આ રીતે બચી શકાય છે, પરંતુ ગુરુ વિના સાચી સમજ નથી પડતી
ਨਾਮੁ ਵਡਾਈ ਜੇ ਮਿਲੈ ਸਚਿ ਰਪੈ ਪਤਿ ਹੋਇ ॥
જો પરમાત્માનું નામ મળે, પરમાત્માની મહિમા મળે, જો મનુષ્યનું મન હંમેશા સ્થિર પ્રભુ પ્રેમ માં રંગાય, તો તે લોક-પરલોકમાં આદર મળે છે
ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵਹਿ ਸੇ ਭਲੇ ਖੋਟਾ ਖਰਾ ਨ ਕੋਇ ॥੩॥
પરંતુ, હે પ્રભુ! પોતાના પ્રયત્નો થી કોઈ જીવ ન તો સાચો બની શક્યો છે, ન તો ખોટો રહ્યો છે. જે તને પ્રેમાળ લાગે છે, તે જ સારા છે ।।૩।।
ਗੁਰ ਸਰਣਾਈ ਛੁਟੀਐ ਮਨਮੁਖ ਖੋਟੀ ਰਾਸਿ ॥
ગુરુના શરણે પડીને જ તૃષ્ણાના પંજામાંથી મુક્તિ મળી શકે છે. પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા લોકો ખોટી પુંજી જ જોડે છે.
ਅਸਟ ਧਾਤੁ ਪਾਤਿਸਾਹ ਕੀ ਘੜੀਐ ਸਬਦਿ ਵਿਗਾਸਿ ॥
પરમાત્મા એ રચેલા આ આઠ ધાતુ ના મનુષ્ય શરીર ને જો ગુરુના શબ્દથી ઘડવામાં આવે, ગુપ્ત બનાવવામાં આવે તો જ તે ખીલે છે, આધ્યાત્મિક ઉલ્લાસમાં આવે છે
ਆਪੇ ਪਰਖੇ ਪਾਰਖੂ ਪਵੈ ਖਜਾਨੈ ਰਾਸਿ ॥੪॥
પરખવા વાળા પ્રભુ પોતે તેની સખત મહેનત ને પારખે છે અને તેના આધ્યાત્મિક ગુણોની સંપત્તિ, તેના ખજાનાની તપાસ કરે છે ।।૪।।
ਤੇਰੀ ਕੀਮਤਿ ਨਾ ਪਵੈ ਸਭ ਡਿਠੀ ਠੋਕਿ ਵਜਾਇ ॥
હે પ્રભુ! મેં આખી સૃષ્ટિની સારી રીતે તપાસ કરી છે, મને તમારા જેવો કોઈ દેખાતો નથી જે મને માયા ના પંજા થી બચાવી શકે. તમે અનંત ગુણોના માલિક છો.
ਕਹਣੈ ਹਾਥ ਨ ਲਭਈ ਸਚਿ ਟਿਕੈ ਪਤਿ ਪਾਇ ॥
આ કહેવાથી તમારા ગુણ ની ઊંડાઈ મેળવી શકતા નથી, જે પ્રાણી હંમેશા સ્થિર સ્વરૂપમાં રહે છે તેને માન મળે છે
ਗੁਰਮਤਿ ਤੂੰ ਸਾਲਾਹਣਾ ਹੋਰੁ ਕੀਮਤਿ ਕਹਣੁ ਨ ਜਾਇ ॥੫॥
ગુરુની ની બુદ્ધિ લઇ ને જ તારી મહિમા થઈ શકે છે. પરંતુ, તમારી બરાબરનું શોધવા માટે કોઈ બોલી શકતું નથી ।।૫।।
ਜਿਤੁ ਤਨਿ ਨਾਮੁ ਨ ਭਾਵਈ ਤਿਤੁ ਤਨਿ ਹਉਮੈ ਵਾਦੁ ॥
જે શરીરને પ્રભુનું નામ વ્હાલું લાગતું નથી, તે શરીરમાં અહંકાર વધે છે, તે શરીરમાં તૃષ્ણા નો ઝગડો પણ વધે છે
ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਗਿਆਨੁ ਨ ਪਾਈਐ ਬਿਖਿਆ ਦੂਜਾ ਸਾਦੁ ॥
ગુરુ વિના પરમાત્મા સાથે ઓળખાણ બની શકતી નથી. માયાના પ્રભાવમાં પડીને ઓળખાણ વિના બીજી બાજુ નો સ્વાદ મનમાં જન્મે છે
ਬਿਨੁ ਗੁਣ ਕਾਮਿ ਨ ਆਵਈ ਮਾਇਆ ਫੀਕਾ ਸਾਦੁ ॥੬॥
આધ્યાત્મિક ગુણો થી વંચિત રહેવાથી આ મનુષ્ય શરીર વ્યર્થ જાય છે અને અંતે માયાનો સ્વાદ પણ સ્વાદહીન બની જાય છે ।।૬।।
ਆਸਾ ਅੰਦਰਿ ਜੰਮਿਆ ਆਸਾ ਰਸ ਕਸ ਖਾਇ ॥
જીવ આશા તૃષ્ણામાં બંધાઈને જન્મ લે છે, જ્યાં સુધી તે સંસારમાં રહે છે આશાના પ્રભાવ હેઠળ મીઠાં ફળો વગેરે રસોવાળા પદાર્થોને ખાય છે
ਆਸਾ ਬੰਧਿ ਚਲਾਈਐ ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਚੋਟਾ ਖਾਇ ॥
વય પુરી થયા પછી આશા તૃષ્ણાના બંધનમાં બંધાયેલાને અહીંથી મોકલવામાં આવે છે. આખી ઉમર આશા તૃષ્ણા માં ફસાવવા ને લીધે ફરી ફરીને મોઢે જખમ ખાય છે. વિકારમય જીવનને કારણે આશા તૃષ્ણામાં જકડાયેલો માર ખાય છે
ਅਵਗਣਿ ਬਧਾ ਮਾਰੀਐ ਛੂਟੈ ਗੁਰਮਤਿ ਨਾਇ ॥੭॥
જો ગુરુની શિક્ષા લઈને પ્રભુના નામમાં જોડાય, તો જ આશા, તૃષ્ણાના જાળ માંથી મુક્તિ મળે છે ।।૭।।