Page 597
ਤੁਝ ਹੀ ਮਨ ਰਾਤੇ ਅਹਿਨਿਸਿ ਪਰਭਾਤੇ ਹਰਿ ਰਸਨਾ ਜਪਿ ਮਨ ਰੇ ॥੨॥
મારુ મન દિવસ-રાત પ્રભાતકાળ તારામાં જ મગ્ન રહે છે. હે મન! પોતાની જીભથી હરિનું જાપ કર ॥૨॥
ਤੁਮ ਸਾਚੇ ਹਮ ਤੁਮ ਹੀ ਰਾਚੇ ਸਬਦਿ ਭੇਦਿ ਫੁਨਿ ਸਾਚੇ ॥
હે પરમાત્મા! તું સત્ય છે અને અમે તારામાં મગ્ન છીએ અને તારા શબ્દના તફાવતને સમજીને સત્યવાદી બની ગયા છીએ.
ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਸੇ ਸੂਚੇ ਮਰਿ ਜਨਮੇ ਸੇ ਕਾਚੇ ॥੩॥
જે લોકો રાત-દિવસ પરમાત્માના નામમાં મગ્ન રહે છે, તે શુદ્ધ છે પરંતુ જે દુનિયામાં જન્મતા-મરતા રહે છે, તે કાચા છે ॥૩॥
ਅਵਰੁ ਨ ਦੀਸੈ ਕਿਸੁ ਸਾਲਾਹੀ ਤਿਸਹਿ ਸਰੀਕੁ ਨ ਕੋਈ ॥
મને તો મારા પરમાત્મા જેવું બીજું કોઈ દેખાઈ દેતું નથી, પછી હું કોની સ્તુતિ કરું? કારણ કે કોઈ પણ તેની હાજરી નથી.
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕੁ ਦਾਸਨਿ ਦਾਸਾ ਗੁਰਮਤਿ ਜਾਨਿਆ ਸੋਈ ॥੪॥੫॥
નાનક વિનંતી કરે છે કે હું પ્રભુના દાસોનો દાસ છું અને ગુરુની મતિ દ્વારા મેં સત્યને જાણી લીધું છે ॥૪॥૫॥
ਸੋਰਠਿ ਮਹਲਾ ੧ ॥
સોરઠી મહેલ ૧॥
ਅਲਖ ਅਪਾਰ ਅਗੰਮ ਅਗੋਚਰ ਨਾ ਤਿਸੁ ਕਾਲੁ ਨ ਕਰਮਾ ॥
પરમાત્મા અલક્ષ્ય, અપાર, અગમ્ય તેમજ અગોચર છે, તે કાળ મૃત્યુ તેમજ નિયતિથી રહિત છે.
ਜਾਤਿ ਅਜਾਤਿ ਅਜੋਨੀ ਸੰਭਉ ਨਾ ਤਿਸੁ ਭਾਉ ਨ ਭਰਮਾ ॥੧॥
તેની કોઈ જાતિ નથી, તે બધી જાતિઓથી દૂર છે, તે અયોની તેમજ સ્વયંભૂ છે, તેને ન કોઈ મોહ-અભિલાષા છે અને ન તો કોઈ ભ્રમ છે ॥૧॥
ਸਾਚੇ ਸਚਿਆਰ ਵਿਟਹੁ ਕੁਰਬਾਣੁ ॥
હું તે સાચા સત્યશીલ પરમાત્મા પર બલિહાર જાવ છું
ਨਾ ਤਿਸੁ ਰੂਪ ਵਰਨੁ ਨਹੀ ਰੇਖਿਆ ਸਾਚੈ ਸਬਦਿ ਨੀਸਾਣੁ ॥ ਰਹਾਉ ॥
ન કોઈ તેનું રૂપ છે, ન કોઈ વર્ણ છે અને ન તો કોઈ આકાર છે, તે તો સાચા-શબ્દના માધ્યમથી જ જણાય છે ॥વિરામ॥
ਨਾ ਤਿਸੁ ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਸੁਤ ਬੰਧਪ ਨਾ ਤਿਸੁ ਕਾਮੁ ਨ ਨਾਰੀ ॥
ન તો કોઈ તેની માતા છે, ન તો કોઈ પિતા છે, ન તો કોઈ પુત્ર છે અને ન તો કોઈ મિત્ર છે, ન તો તેમાં કોઈ કામવાસના છે અને ન તો તેની કોઈ નારી છે.
ਅਕੁਲ ਨਿਰੰਜਨ ਅਪਰ ਪਰੰਪਰੁ ਸਗਲੀ ਜੋਤਿ ਤੁਮਾਰੀ ॥੨॥
હે પરમાત્મા! તું અકુળ, નિરંજન તેમજ અપરંપાર છે અને તારો પ્રકાશ બધાની અંદર હાજર છે ॥૨॥
ਘਟ ਘਟ ਅੰਤਰਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਲੁਕਾਇਆ ਘਟਿ ਘਟਿ ਜੋਤਿ ਸਬਾਈ ॥
દરેક શરીરમાં બ્રહ્મ છુપાયેલું છે, બધાના હૃદયમાં તેનો જ પ્રકાશ હાજર છે.
ਬਜਰ ਕਪਾਟ ਮੁਕਤੇ ਗੁਰਮਤੀ ਨਿਰਭੈ ਤਾੜੀ ਲਾਈ ॥੩॥
ગુરુના ઉપદેશથી વજ કપાટ પણ ખુલી જાય છે અને નિર્ભય પ્રભુમાં સુર લાગી જાય છે ॥૩॥
ਜੰਤ ਉਪਾਇ ਕਾਲੁ ਸਿਰਿ ਜੰਤਾ ਵਸਗਤਿ ਜੁਗਤਿ ਸਬਾਈ ॥
પરમાત્માએ જીવોની રચના કરીને તેના માથા પર મૃત્યુ ઉભી કરી દીધી છે અને બધા જીવોનો જીવન-વિચાર પોતાના વશમાં રાખેલ છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਿ ਪਦਾਰਥੁ ਪਾਵਹਿ ਛੂਟਹਿ ਸਬਦੁ ਕਮਾਈ ॥੪॥
જે સદ્દગુરૂની સેવા કરે છે, તેને નામ-ધન પ્રાપ્ત થઈ જાય છે અને શબ્દની સાધનાથી તેની મુક્તિ થઈ જાય છે ॥૪॥
ਸੂਚੈ ਭਾਡੈ ਸਾਚੁ ਸਮਾਵੈ ਵਿਰਲੇ ਸੂਚਾਚਾਰੀ ॥
શરીરરૂપી શુદ્ધ વાસણમાં જ સત્ય સમાઈ શકે છે તથા દુર્લભ મનુષ્ય જ સદાચારી હોય છે.
ਤੰਤੈ ਕਉ ਪਰਮ ਤੰਤੁ ਮਿਲਾਇਆ ਨਾਨਕ ਸਰਣਿ ਤੁਮਾਰੀ ॥੫॥੬॥
જીવાત્માને પરમાત્માએ પોતાની સાથે મળાવેલ છે, હે પરમેશ્વર! નાનક તો તારી જ શરણમાં આવ્યો છે ॥૫॥૬॥
ਸੋਰਠਿ ਮਹਲਾ ੧ ॥
સોરઠી મહેલ ૧॥
ਜਿਉ ਮੀਨਾ ਬਿਨੁ ਪਾਣੀਐ ਤਿਉ ਸਾਕਤੁ ਮਰੈ ਪਿਆਸ ॥
જેમ માછલી પાણી વગર તડપીને મરી જાય છે, તેમ જ શાક્ત મનુષ્ય માયાની તૃષ્ણાથી પ્રાણ ત્યાગી દે છે.
ਤਿਉ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਮਰੀਐ ਰੇ ਮਨਾ ਜੋ ਬਿਰਥਾ ਜਾਵੈ ਸਾਸੁ ॥੧॥
હે મન! જો તારો શ્વાસ નામ-સ્મરણ વગર વ્યર્થ જ જાય છે તો તને તેમ જ પ્રભુ વગર મરી જવું જોઈએ ॥૧॥
ਮਨ ਰੇ ਰਾਮ ਨਾਮ ਜਸੁ ਲੇਇ ॥
હે મન! રામ-નામનું યશગાન કર.
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਇਹੁ ਰਸੁ ਕਿਉ ਲਹਉ ਗੁਰੁ ਮੇਲੈ ਹਰਿ ਦੇਇ ॥ ਰਹਾਉ ॥
પરંતુ ગુરુ વગર આ રસ તને કઈ રીતે મળી શકે છે? કારણ કે ગુરુના મળવા પર જ પરમાત્મા આ રસ આપે છે ॥વિરામ॥
ਸੰਤ ਜਨਾ ਮਿਲੁ ਸੰਗਤੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤੀਰਥੁ ਹੋਇ ॥
સંતજનોની સભામાં સામેલ થવું ગુરુની નજીકતામાં રહેવું જ તીર્થ-સ્થાન હોય છે.
ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਮਜਨਾ ਗੁਰ ਦਰਸੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ ॥੨॥
ગુરુના દર્શન કરવાથી જ અડસઠ તીર્થોનાં સ્નાનનું ફળ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે ॥૨॥
ਜਿਉ ਜੋਗੀ ਜਤ ਬਾਹਰਾ ਤਪੁ ਨਾਹੀ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ॥
જેમ બ્રહ્મચર્ય ધારણ કર્યા વગર યોગી બની શકાતું નથી તથા સત્ય તેમજ સંતોષને ધારણ કર્યા વગર તપ થઈ શકતું નથી
ਤਿਉ ਨਾਮੈ ਬਿਨੁ ਦੇਹੁਰੀ ਜਮੁ ਮਾਰੈ ਅੰਤਰਿ ਦੋਖੁ ॥੩॥
તેમ જ પરમાત્માનું નામ સ્મરણ શરીર બેકાર છે, શરીરની અંદર અનેક દોષ હોવાને કારણે યમ તેને કઠોર સજા આપે છે ॥૩॥
ਸਾਕਤ ਪ੍ਰੇਮੁ ਨ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਪਾਈਐ ਸਤਿਗੁਰ ਭਾਇ ॥
શાક્ત મનુષ્યને પ્રેમ પ્રાપ્ત થતો નથી અને સદ્દગુરૂના સ્નેહથી જ પરમાત્મા પ્રાપ્ત થાય છે.
ਸੁਖ ਦੁਖ ਦਾਤਾ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸਿਫਤਿ ਸਮਾਇ ॥੪॥੭॥
નાનકનું કહેવું છે કે જેને સુખ તેમજ દુઃખનો દાતા ગુરુ મળી જાય છે, તે પ્રભુની સ્તુતિમાં લીન રહે છે ॥૪॥૭॥
ਸੋਰਠਿ ਮਹਲਾ ੧ ॥
સોરઠી મહેલ ૧॥
ਤੂ ਪ੍ਰਭ ਦਾਤਾ ਦਾਨਿ ਮਤਿ ਪੂਰਾ ਹਮ ਥਾਰੇ ਭੇਖਾਰੀ ਜੀਉ ॥
હે પ્રભુ! તું દાતા તેમજ દાનશીલ છે અને બુદ્ધિથી પરિપૂર્ણ છે, પરંતુ અમે તો તારા ભિખારી જ છીએ.
ਮੈ ਕਿਆ ਮਾਗਉ ਕਿਛੁ ਥਿਰੁ ਨ ਰਹਾਈ ਹਰਿ ਦੀਜੈ ਨਾਮੁ ਪਿਆਰੀ ਜੀਉ ॥੧॥
હું તારાથી શું માંગુ? કારણ કે કંઈ પણ સ્થિર રહેનાર નથી એટલે દરેક પદાર્થ નશ્વર છે. આથી મને તો ફક્ત પોતાનું પ્રેમાળ હરિ-નામ જ આપીએ ॥૧॥
ਘਟਿ ਘਟਿ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਬਨਵਾਰੀ ॥
પ્રભુ તો દરેક હૃદયમાં હાજર છે.
ਜਲਿ ਥਲਿ ਮਹੀਅਲਿ ਗੁਪਤੋ ਵਰਤੈ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਦੇਖਿ ਨਿਹਾਰੀ ਜੀਉ ॥ ਰਹਾਉ ॥
તે સમુદ્ર, ધરતી તેમજ આકાશમાં ગુપ્ત રૂપથી વ્યાપક છે અને ગુરુના શબ્દ દ્વારા તેના દર્શન કરીને સફળ થતો જઈ રહ્યો છે ॥વિરામ॥
ਮਰਤ ਪਇਆਲ ਅਕਾਸੁ ਦਿਖਾਇਓ ਗੁਰਿ ਸਤਿਗੁਰਿ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰੀ ਜੀਉ ॥
ગુરુ-સદ્દગુરૂએ કૃપા કરીને મૃત્યુલોક, પાતાળ લોક તેમજ આકાશમાં તેના દર્શન કરાવી દીધા છે.
ਸੋ ਬ੍ਰਹਮੁ ਅਜੋਨੀ ਹੈ ਭੀ ਹੋਨੀ ਘਟ ਭੀਤਰਿ ਦੇਖੁ ਮੁਰਾਰੀ ਜੀਉ ॥੨॥
તે અયોની બ્રહ્મ વર્તમાનમાં પણ છે અને ભવિષ્યમાં પણ હાજર રહીશ. આથી પોતાના હૃદયમાં જ મોરારી પ્રભુના દર્શન કર ॥૨॥