Page 59
ਸਾਹਿਬੁ ਅਤੁਲੁ ਨ ਤੋਲੀਐ ਕਥਨਿ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥੫॥
પ્રભુ ના ચરણો માં જોડાય ને એ તો નથી થવાનું કે તે માલિક ની હસ્તી ને જોખી શકાય તે વજન થી ઉપર છે, હા એ જરૂર છે કે તે મળે છે સ્મરણ થી નાની વાતો થી નથી મળતા।।૫।।
ਵਾਪਾਰੀ ਵਣਜਾਰਿਆ ਆਏ ਵਜਹੁ ਲਿਖਾਇ ॥
બધા જીવ વણઝારા જીવ વેપારી પરમાત્માના ઓટલા થી વેતન, પગાર લખાવીને જગતમાં આવે છે.
ਕਾਰ ਕਮਾਵਹਿ ਸਚ ਕੀ ਲਾਹਾ ਮਿਲੈ ਰਜਾਇ ॥
જે જીવ વેપારી હંમેશા સ્થિર પ્રભુને જપવા નું કાર્ય કરે છે, તેને પ્રભુની મંજુરી અનુસાર આધ્યાત્મિક જીવનના લાભ મળે છે
ਪੂੰਜੀ ਸਾਚੀ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਨਾ ਤਿਸੁ ਤਿਲੁ ਨ ਤਮਾਇ ॥੬॥
પરંતુ આ લાભ તે જ કમાઈ શકે છે જેને તે ગુરુ મળી જાય છે, તેને પોતાની પ્રશંસા ની તલ માત્ર પણ લાલચ નથી. જેને ગુરુ મળે છે તેની આધ્યાત્મિક જીવન વાળી રાશિ પુંજી હંમેશા માટે સ્થિર થઇ જાય છે ।।૬।।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਤੋਲਿ ਤੋੁਲਾਇਸੀ ਸਚੁ ਤਰਾਜੀ ਤੋਲੁ ॥
મનુષ્ય જીવનની સફળતાની પરખ માટે સાચે જ ત્રાજવું છે અને સાચે જ વિતરણ છે, જેના પલ્લા સાચા છે તે જ સફળ છે. આ પરખ તોલમાં તે જ મનુષ્ય આખો ઉતરે છે જે ગુરુની સામે રહે છે
ਆਸਾ ਮਨਸਾ ਮੋਹਣੀ ਗੁਰਿ ਠਾਕੀ ਸਚੁ ਬੋਲੁ ॥
કારણ કે, ગુરુએ પરમાત્માની મહિમાની સાચી વાણી આપીને મનને મોહ નારી આશાઓ અને મનની માયામાં સુતેલા મન પર હુમલો કરવાથી રોકી રાખ્યા છે.
ਆਪਿ ਤੁਲਾਏ ਤੋਲਸੀ ਪੂਰੇ ਪੂਰਾ ਤੋਲੁ ॥੭॥
સંપૂર્ણ પ્રભુના આ તોલની સ્થિતિ ક્યારેય ઘટતી-વધતી નથી, તે જીવ આ તોલામાં આખો તોલાય છે જેને પ્રભુ નામ જપવા નું દાન આપીને પોતે કૃપાની નજરથી તોલાવે છે ।।૭।।
ਕਥਨੈ ਕਹਣਿ ਨ ਛੁਟੀਐ ਨਾ ਪੜਿ ਪੁਸਤਕ ਭਾਰ ॥
નિરીક્ષણ વાત કરવાથી કે પુસ્તકોના ઢગલા ના ઢગલા વાંચવાથી આશા-ઈચ્છા થી બચી શકાતું નથી.
ਕਾਇਆ ਸੋਚ ਨ ਪਾਈਐ ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਪਿਆਰ ॥
જો હૃદયમાં પરમાત્માની ભક્તિ નથી, પ્રભુનો પ્રેમ નથી, તો નીરા શરીરની પવિત્રતાથી પરમાત્મા મળતા નથી
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ਮੇਲੇ ਗੁਰੁ ਕਰਤਾਰ ॥੮॥੯॥
હે નાનક! જે ગુરુ શરણે પડીને પરમાત્માનું નામ ભૂલતો નથી, તેને ગુરુ પરમાત્મા ની સમાનતામાં મેળવી દે છે ।।૮।।૯।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧।।
ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਜੇ ਮਿਲੈ ਪਾਈਐ ਰਤਨੁ ਬੀਚਾਰੁ ॥
પરમાત્માના ગુણોનો વિચાર જેમ કિંમતી રત્ન છે, આ રત્ન ત્યારે જ મળે છે જો સંપૂર્ણ ગુરુ મળી જાય
ਮਨੁ ਦੀਜੈ ਗੁਰ ਆਪਣੇ ਪਾਈਐ ਸਰਬ ਪਿਆਰੁ ॥
પોતાનું મન ગુરુને સોંપી દેવું જોઈએ, આ રીતે બધા સાથે પ્રેમ કરનાર પ્રભુ મળે છે
ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥੁ ਪਾਈਐ ਅਵਗਣ ਮੇਟਣਹਾਰੁ ॥੧॥
ગુરુની કૃપાથી નામ પદાર્થ મળે છે, જે વિકારો થી છુટકારો અપાવે છે અને જે અવગુણ દૂર કરવા માટે સમર્થ છે ।।૧।।
ਭਾਈ ਰੇ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਗਿਆਨੁ ਨ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ વિના પરમાત્મા સાથે ગાઢ સંધિ પડી શકતી નથી
ਪੂਛਹੁ ਬ੍ਰਹਮੇ ਨਾਰਦੈ ਬੇਦ ਬਿਆਸੈ ਕੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જરૂર કોઈ બ્રહ્માને, નારદને, વેદો વાળા ઋષિ વ્યાસ ને પૂછી લો
ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਧੁਨਿ ਜਾਣੀਐ ਅਕਥੁ ਕਹਾਵੈ ਸੋਇ ॥
પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ રાખવી, પરમાત્માની યાદ માં ધ્યાન જોડવું, પરમાત્માના ચરણોનો સંપર્ક કરવો – ગુરુથી જ આ સમજ આવે છે
ਸਫਲਿਓ ਬਿਰਖੁ ਹਰੀਆਵਲਾ ਛਾਵ ਘਣੇਰੀ ਹੋਇ ॥
ગુરુ જ તે પ્રભુની મહિમા કરાવે છે જેના ગુણ કહી શકતા નથી. ગુરુ જાણે એક લીલું અને ફળદાયી વૃક્ષ છે, જેની ઊંડી ગાઢ છાયા છે
ਲਾਲ ਜਵੇਹਰ ਮਾਣਕੀ ਗੁਰ ਭੰਡਾਰੈ ਸੋਇ ॥੨॥
લાલ રત્ન, જવાહર અને મોતી થી ભરપૂર તે પરમાત્મા ગુરુના ખજાનાથી જ મળે છે ।।૨।।
ਗੁਰ ਭੰਡਾਰੈ ਪਾਈਐ ਨਿਰਮਲ ਨਾਮ ਪਿਆਰੁ ॥
પરમાત્મા ના પવિત્ર નામ નો પ્રેમ ગુરુના ખજાનામાં જ પ્રાપ્ત થાય છે
ਸਾਚੋ ਵਖਰੁ ਸੰਚੀਐ ਪੂਰੈ ਕਰਮਿ ਅਪਾਰੁ ॥
અનંત પ્રભુનું નામ રૂપ હંમેશા સ્થિર સૌદા સંપૂર્ણ ગુરુની કૃપાથી જ એકત્રિત કરી શકાય છે
ਸੁਖਦਾਤਾ ਦੁਖ ਮੇਟਣੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਅਸੁਰ ਸੰਘਾਰੁ ॥੩॥
ગુરુ નામની કૃપાથી સુખોને આપનારો છે. દુઃખોને દૂર કરવા વાળા છે. ગુરુ શૃંગારિક દાનવોનું નાશ કરનાર છે ।। ૩।।
ਭਵਜਲੁ ਬਿਖਮੁ ਡਰਾਵਣੋ ਨਾ ਕੰਧੀ ਨਾ ਪਾਰੁ ॥
આ સંસાર-સમુદ્ર ખુબ જ વેરવિખેર છે, ખુબ જ ડરાવની છે. આનો નથી કોઈ કિનારો દેખાઈ દે તો કે ના બીજો છેડો
ਨਾ ਬੇੜੀ ਨਾ ਤੁਲਹੜਾ ਨਾ ਤਿਸੁ ਵੰਝੁ ਮਲਾਰੁ ॥
નથી કોઈ જહાજ, નથી કોઈ તરાપો, નથી કોઈ નાવિક, નથી નાવિકનું ચપ્પુ – કોઈ પણ આ સંસાર-સમુદ્ર માંથી પાર કરી શકતું નથી
ਸਤਿਗੁਰੁ ਭੈ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ ਨਦਰੀ ਪਾਰਿ ਉਤਾਰੁ ॥੪॥
સંસાર સમુદ્ર ના ખતરાથી બચાવનાર જહાજ ગુરુ જ છે. ગુરુની કૃપા ની નજરથી આ સમુદ્રની તે પાર ઉતારો થઇ શકે છે ।।૪।।
ਇਕੁ ਤਿਲੁ ਪਿਆਰਾ ਵਿਸਰੈ ਦੁਖੁ ਲਾਗੈ ਸੁਖੁ ਜਾਇ ॥
જ્યાં સુધી કણ જેટલા ક્ષણ માટે પણ વ્હાલા પ્રભુ સ્મૃતિમાંથી ભૂલી જાય છે, ત્યારે જીવને દુઃખ આવી ઘેરે છે અને તેનું સુખ આનંદ દૂર થઈ જાય છે.
ਜਿਹਵਾ ਜਲਉ ਜਲਾਵਣੀ ਨਾਮੁ ਨ ਜਪੈ ਰਸਾਇ ॥
બળી જાય તે બળવા યોગ્ય જીભ જે સ્વાદ થી પ્રભુનું નામ નથી જપતી
ਘਟੁ ਬਿਨਸੈ ਦੁਖੁ ਅਗਲੋ ਜਮੁ ਪਕੜੈ ਪਛੁਤਾਇ ॥੫॥
સ્મરણ હીન સાથીનું જ્યારે શરીર નાશ પામે છે, તેને ખૂબ જ દુઃખ વ્યાપે છે. જ્યારે તેને યમરાજ આવી પકડે છે ત્યારે તે પછતાવો કરે છે, પરંતુ તે વખતે પછતાવો કરવાનો શું લાભ? ।।૫।।
ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਕਰਿ ਗਏ ਤਨੁ ਧਨੁ ਕਲਤੁ ਨ ਸਾਥਿ ॥
સંસારમાં અનંત જ જીવો આવ્યા, જે આ કહી કહીને ચાલ્યા ગયા કે આ મારુ શરીર છે, આ મારુ ધન છે, આ મારી સ્ત્રી છે; પરંતુ શરીર, ધન, સ્ત્રી કોઈ પણ સાથ નિભાવતું નથી
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਧਨੁ ਬਾਦਿ ਹੈ ਭੂਲੋ ਮਾਰਗਿ ਆਥਿ ॥
પરમાત્માના નામ વિના ધન કોઈ કામનું નથી. માયાના માર્ગ પર પડીને મનુષ્ય જીંદગી ની સાચી રાહ પરથી ભટકી જાય છે
ਸਾਚਉ ਸਾਹਿਬੁ ਸੇਵੀਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਅਕਥੋ ਕਾਥਿ ॥੬॥
આ કારણે, હે ભાઈ! હંમેશા કાયમ રહેનાર માલિક ને યાદ કરવા જોઈએ. પરંતુ, તે અનંત ગુણોવાળા માલિકની મહિમા ગુરુ દ્વારા જ કરી શકાય છે ।।૬।।
ਆਵੈ ਜਾਇ ਭਵਾਈਐ ਪਇਐ ਕਿਰਤਿ ਕਮਾਇ ॥
જીવ પોતાના પાછલા કરેલા કર્મોના સંસ્કારો અનુસાર આગળ પણ તેવા જ કર્મો કમાતો રહે છે આનું પરિણામ એ મળે છે કે જીવ જન્મે છે મરે છે, જન્મે છે મરે છે. આ ચક્કરમાં પડ્યા રહે છે
ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਕਿਉ ਮੇਟੀਐ ਲਿਖਿਆ ਲੇਖੁ ਰਜਾਇ ॥
પાછલા કર્મોને અનુસાર લખેલા માથાના લેખ પરમાત્માના આદેશમાં લખવામાં આવે છે. આને કેવી રીતે મિટાવી શકે?
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਨਾਮ ਨ ਛੁਟੀਐ ਗੁਰਮਤਿ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਇ ॥੭॥
આ લખેલા લેખોની સંગતિ ની પકડમાંથી પરમાત્માના નામ વિના મુક્તિ હોઈ શકતી નથી. જ્યારે ગુરુની બુદ્ધિ મળે છે ત્યારે જ પ્રભુ જીવ ને પોતાના ચરણોમાં જોડે છે ।।૭।।
ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਮੇਰਾ ਕੋ ਨਹੀ ਜਿਸ ਕਾ ਜੀਉ ਪਰਾਨੁ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની શરણે પડીને મને આ સમાજ આવી છે કે જે પરમાત્મા ની દીધેલી આ જીવાત્મા આ પ્રાણ છે, તેના વિના સંસાર માં મારો બીજો કોઈ આશરો નથી
ਹਉਮੈ ਮਮਤਾ ਜਲਿ ਬਲਉ ਲੋਭੁ ਜਲਉ ਅਭਿਮਾਨੁ ॥
મારો આ અહંકાર સળગી જાય, મારુ આ અધૂરું બળી જાય, મારો આ લોભ સળગી જાય અને મારો આ અહંકાર બળી જાય જેમણે મને પરમાત્માના નામથી છૂટો પાડ્યો છે
ਨਾਨਕ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰੀਐ ਪਾਈਐ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ ॥੮॥੧੦॥
હે નાનક! ગુરુના શબ્દોને વિચારવા જોઈએ, ગુરુના શબ્દોમાં જોડાવાથી જ ગુણોનો ખજાનો પરમાત્મા મળે છે ।।૮।।૧૦।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ।।૧।।
ਰੇ ਮਨ ਐਸੀ ਹਰਿ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰਿ ਜੈਸੀ ਜਲ ਕਮਲੇਹਿ ॥
હે મન! પરમાત્મા સાથે એવો પ્રેમ કર, જેવો પાણી અને કમળના ફૂલનો છે અને કમલ ફુલનો પાણી સાથે
ਲਹਰੀ ਨਾਲਿ ਪਛਾੜੀਐ ਭੀ ਵਿਗਸੈ ਅਸਨੇਹਿ ॥
કમળનું ફૂલ પાણીની લહેર થી ધક્કા ખાય છે, તો પણ પરસ્પર પ્રેમને કારણે કમળ ફૂલ ખીલે જ છે, ધક્કાથી ગુસ્સે થતું નથી
ਜਲ ਮਹਿ ਜੀਅ ਉਪਾਇ ਕੈ ਬਿਨੁ ਜਲ ਮਰਣੁ ਤਿਨੇਹਿ ॥੧॥
પાણીમાં કમળના ફૂલો ને પેદા કરીને પરમાત્મા એવી રમત રમે છે કે પાણી વગર તેની કમળ ફૂલોની મોત થઇ જાય છે ।।૧।।