Page 58
ਭਾਈ ਰੇ ਅਵਰੁ ਨਾਹੀ ਮੈ ਥਾਉ ॥
પરંતુ, જે ભાગ્યહીન જીવ સ્ત્રી નામ નથી યાદ કરતી, તેને ખૂબ જ દુઃખ-કષ્ટ નો સામનો કરવો પડે છે, દુઃખમાં દોડાદોડ ત્યારે જ થાય છે જયારે માથા પર માલિક સાંઈ હોય, પરંતુ જો માલિકનુ નામ ક્યારેય યાદ જ નથી કરતી, તેના માથા પર માલિક સાંઈ કેવી રીતે ટકેલો લાગે? ।।૧।।
ਮੈ ਧਨੁ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਗੁਰਿ ਦੀਆ ਬਲਿ ਜਾਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારા માટે તો પ્રભુ નું નામ જ ધન છે, નામ જ ખજાનો છે, આ ખજાનો જે કોઈને આપ્યો હું ગુરુ પર બલિદાન આપું છું, નામ ખજાનો પ્રાપ્ત કરવા માટે ।।૧।। વિરામ।।
ਗੁਰਮਤਿ ਪਤਿ ਸਾਬਾਸਿ ਤਿਸੁ ਤਿਸ ਕੈ ਸੰਗਿ ਮਿਲਾਉ ॥
ખુબ સરસ છે તે ગુરુ ને જે ગુરુની બુદ્ધિ મળવાથી આબરૂ મળે છે, પ્રભુ કૃપા કરે હું તે ગુરુ ની સંગતિ માં જોડાયેલો રહું
ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਘੜੀ ਨ ਜੀਵਊ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਮਰਿ ਜਾਉ ॥
નામ નું દાન દેવા વાળા તે ગુરુ વગર હું એક ક્ષણ પણ નથી રહી શકતો કારણ કે નામ વગર મારું આધ્યાત્મિક મૃત્યુ આવી જાય છે
ਮੈ ਅੰਧੁਲੇ ਨਾਮੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ਟੇਕ ਟਿਕੀ ਘਰਿ ਜਾਉ ॥੨॥
નામ વગર હું માયા ના મોહ માં આંધળો થઈ જાઉં છું, પ્રભુ કૃપા કરે અને મારા જેવા આંધળા ને તેનું નામ ન ભૂલી જાય, હું પ્રભુ ના આશરા ની ટેક લઇ ને પ્રભુના ચરણો માં જોડાયેલો રહું ।।૨।।
ਗੁਰੂ ਜਿਨਾ ਕਾ ਅੰਧੁਲਾ ਚੇਲੇ ਨਾਹੀ ਠਾਉ ॥
પરંતુ ગુરુ પણ હોય તો આંખ વાળો હોય જેનો ગુરુ પોતે જ માયા ના મોહ માં આંધળો થઈ ગયેલ હોય તેના સેવકોને આધ્યાત્મિક શીખ નું સ્થાન ઠેકાણું નથી મળી શકતું
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਨਾਉ ਨ ਪਾਈਐ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕਿਆ ਸੁਆਉ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુ વગર પ્રભુ નું નામ નથી મળતું નામ વગર બીજો કોઈ સારું જીવન ઉદેશ્ય હોય જ ન શકે
ਆਇ ਗਇਆ ਪਛੁਤਾਵਣਾ ਜਿਉ ਸੁੰਞੈ ਘਰਿ ਕਾਉ ॥੩॥
નામ થી વંચિત રહેલા મનુષ્ય દુનિયામાં આવ્યો અને ચાલ્યો ગયો પછતાવો જ સાથે લઇ ગયો, ખાલી હાથે જ જગત માંથી ગયા જેમ ખાલી ઘરમાં આવેલા કાગડો ખાલી જ જાય છે ।।૩।।
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਦੁਖੁ ਦੇਹੁਰੀ ਜਿਉ ਕਲਰ ਕੀ ਭੀਤਿ ॥
નામ સ્મરણ વગર શરીર ને ચિંતા વગેરે આટલુ દુઃખ હેરાન કરે છે કે શારીરિક ક્ષમતા એવી રીતે છોલાય જાય છે જેવી રીતે કલર ની દીવાલ પડતી જાય છે
ਤਬ ਲਗੁ ਮਹਲੁ ਨ ਪਾਈਐ ਜਬ ਲਗੁ ਸਾਚੁ ਨ ਚੀਤਿ ॥
આ પડતર ને બચાવવા માટે ત્યાં સુધી પ્રભુ નો મહેલ રૂપી સહારો નથી મળતો જ્યાં સુધી તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ જીવ ના હૃદય માં નથી આવીને વસતા
ਸਬਦਿ ਰਪੈ ਘਰੁ ਪਾਈਐ ਨਿਰਬਾਣੀ ਪਦੁ ਨੀਤਿ ॥੪॥
જો ગુરુ ના શબ્દો માં મન રંગાય જાય તો પ્રભુ ની હાજરી માં ઓટ મળી જાય છે અને તે આધ્યાત્મિક અવસ્થાઓ હંમેશા માટે પ્રાપ્ત થઈ જાય છે જ્યાં કોઈ ઈચ્છા પોતાનો પ્રભાવ નાખી શક્તિ નથી ।।૪।।
ਹਉ ਗੁਰ ਪੂਛਉ ਆਪਣੇ ਗੁਰ ਪੁਛਿ ਕਾਰ ਕਮਾਉ ॥
તેથી હે ભાઈ! આ નિર્વાણ પદ ની પ્રાપ્તિ માટે હું મારા ગુરુ ને પૂછીશ, ગુરુ ને પૂછીને તેના દ્વારા બતાવેલા કર્યો કરીશ
ਸਬਦਿ ਸਲਾਹੀ ਮਨਿ ਵਸੈ ਹਉਮੈ ਦੁਖੁ ਜਲਿ ਜਾਉ ॥
હું ગુરુ ના શબ્દ માં જોડાય ને પ્રભુ ની મહિમા કરીશ ક્યાંક પ્રભુ મારા મન આવીને વસે, પ્રભુ ની કૃપા થાય, મારુ અહંકાર નું દુઃખ સળગી જાય
ਸਹਜੇ ਹੋਇ ਮਿਲਾਵੜਾ ਸਾਚੇ ਸਾਚਿ ਮਿਲਾਉ ॥੫॥
સ્વાભાવિક અવસ્થા માં ટકી ને મારા પ્રભુ થી સુંદર મિલન થઈ જાય હંમેશા ટકી રહેવાવાળા પ્રભુમાં મારુ હંમેશા માટે મિલન થઈ જાય ।।૫।।
ਸਬਦਿ ਰਤੇ ਸੇ ਨਿਰਮਲੇ ਤਜਿ ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧੁ ਅਹੰਕਾਰੁ ॥
જે લોકો ગુરુ ના શબ્દ માં રંગાય જાય છે તે કામ ક્રોધ વગેરે અવ્યવસ્થાને બલિદાન કરીને પવિત્ર જીવન વાળો થઈ જાય છે
ਨਾਮੁ ਸਲਾਹਨਿ ਸਦ ਸਦਾ ਹਰਿ ਰਾਖਹਿ ਉਰ ਧਾਰਿ ॥
તે હંમેશા પ્રભુ નું નામ યાદ કરે છે, પરમાત્મા ની યાદ ને હંમેશા પોતાના હૃદય માં ટકાવી રાખે છે
ਸੋ ਕਿਉ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੀਐ ਸਭ ਜੀਆ ਕਾ ਆਧਾਰੁ ॥੬॥
હે ભાઈ! જો પ્રભુ બધા જીવો ના જીવન નો આશરો છે, તેને ક્યારેય પણ મન માંથી ભૂલવો જોઈએ નહીં ।।૬।।
ਸਬਦਿ ਮਰੈ ਸੋ ਮਰਿ ਰਹੈ ਫਿਰਿ ਮਰੈ ਨ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુ ના શબ્દો માં જોડાઈને અવ્યવસ્થા થી મરી જાય છે તટસ્થ થઈ જાય છે તે એવી મૃત્યુ મરીને સ્થિર થઈ જાય છે વિકારોમાં ઠોકર માટે જાડો થઈ જાય છે
ਸਬਦੈ ਹੀ ਤੇ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਨਾਮੇ ਲਗੈ ਪਿਆਰੁ ॥
તે મનુષ્ય અવ્યવસ્થાની પકડમાં આવી ને પછી ક્યારેય આધ્યાત્મિક મૃત્યુ નથી મરતો આ અટલ આધ્યાત્મિક જીવન ગુરુના શબ્દ થી જ મળે છે, ગુરુના શબ્દ થી જ પ્રભુ ના નામ માં પ્રેમ બને છે
ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਜਗੁ ਭੂਲਾ ਫਿਰੈ ਮਰਿ ਜਨਮੈ ਵਾਰੋ ਵਾਰ ॥੭॥
ગુરુ ના શબ્દ વગર જીવન માર્ગ થી ગુમરાહ થઈ ને ભટકતો રહે છે, અને વારંવાર જન્મ-મરણ ના ચક્રવ્યૂહ માં ફસાયેલો રહે છે ।।૭।।
ਸਭ ਸਾਲਾਹੈ ਆਪ ਕਉ ਵਡਹੁ ਵਡੇਰੀ ਹੋਇ ॥
આખી દુનિયા પોતાને જ સલાહ છે કે અમારું વધારે ને વધારે પ્રશંસા આદર થાય પોતાની સમજ વગર જ આ ઈચ્છા બનેલી રહે છે
ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਆਪੁ ਨ ਚੀਨੀਐ ਕਹੇ ਸੁਣੇ ਕਿਆ ਹੋਇ ॥
ગુરુના શરણ માં પડ્યા વગર પોતાની ઓળખાણ થઈ શક્તિ નથી જ્ઞાન ની વાતો થોડી કહેવાથી કે સાંભળવાથી કઈ નથી બનતું
ਨਾਨਕ ਸਬਦਿ ਪਛਾਣੀਐ ਹਉਮੈ ਕਰੈ ਨ ਕੋਇ ॥੮॥੮॥
હે નાનક! ગુરુ ના શબ્દ થી જ પોતાને ઓળખી શકાય છે અને જે મનુષ્ય પોતાની ઓળખાણ કરે છે તે પોતાની પ્રશંસા ની વાતો નથી કરતો ।।૮।।૮।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧।।
ਬਿਨੁ ਪਿਰ ਧਨ ਸੀਗਾਰੀਐ ਜੋਬਨੁ ਬਾਦਿ ਖੁਆਰੁ ॥
જો સ્ત્રી ઘરેણાં વગેરે થી પોતાને સજાવી લે પરંતુ તેના પતિ ન મળે તો તેની યુવાની વ્યર્થ જાય છે, અને તેની આત્મા દુઃખી થાય છે
ਨਾ ਮਾਣੇ ਸੁਖਿ ਸੇਜੜੀ ਬਿਨੁ ਪਿਰ ਬਾਦਿ ਸੀਗਾਰੁ ॥
કારણ કે આનંદ થી પતિ ની સુંદર પથારી નો આનંદ નથી લઇ શકતા પતિ મિલન વગર તેની આખી સજાવટ વ્યર્થ છે
ਦੂਖੁ ਘਣੋ ਦੋਹਾਗਣੀ ਨਾ ਘਰਿ ਸੇਜ ਭਤਾਰੁ ॥੧॥
તે દુર્ભાગ્ય વાળી સ્ત્રી ને ખૂબ દુઃખ થાય છે તેના ઘર માં પથારી નો માલિક નથી આવતો. જીવ સ્ત્રી ના બધા બહાર ના ધાર્મિક કર્મ વ્યર્થ જાય છે, જો હૃદય પથારી નો માલિક પ્રભુ હદય માં પ્રગટ ન થાય ।।૧।।
ਮਨ ਰੇ ਰਾਮ ਜਪਹੁ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥
હે મન! પરમાત્મા નું નામ યાદ કર, તને સુખ થશે, પરંતુ મન પણ શું કરે? જેની સાથે પ્રેમ ન થાય તેને વારંવાર શા માટે યાદ કરવું જોઈએ?
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਪ੍ਰੇਮੁ ਨ ਪਾਈਐ ਸਬਦਿ ਮਿਲੈ ਰੰਗੁ ਹੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરમાત્મા ની સાથે આ પ્રેમ ગુરુ વગર નથી બની શકતો ,જે મન ગુરુ ના શબ્દ સાથે જોડાય છે તેને પ્રભુ ના નામ નો રંગ લાગી જાય છે ।।૧।। વિરામ।।
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਵਰੁ ਸਹਜਿ ਸੀਗਾਰੁ ॥
ગુરુ દ્વારા દેખાડેલી સેવા થી જ આધ્યાત્મિક આનંદ મળે છે, પ્રભુ પતિ તે જીવ સ્ત્રી ને પ્રાપ્ત થાય છે જેને સ્થિર આધ્યાત્મિક અવસ્થા માં જોડાય ને પોતાને સજાવી છે
ਸਚਿ ਮਾਣੇ ਪਿਰ ਸੇਜੜੀ ਗੂੜਾ ਹੇਤੁ ਪਿਆਰੁ ॥
તે જીવ સ્ત્રી પ્રભુ પતિ ની સુંદર પથારી નો આનંદ લઇ શકે છે જે તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ માં જોડાય ને રહે છે, જેનો પ્રભુ પતિ સાથે ઊંડું કલ્યાણ છે, ઊંડો પ્રેમ છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣਿ ਸਿਞਾਣੀਐ ਗੁਰਿ ਮੇਲੀ ਗੁਣ ਚਾਰੁ ॥੨॥
ગુરુ ની સામે રહીને પ્રભુ સાથે ગાઢ સંધિ બાંધીને તેને તેને મનાવી શકાય છે, તે સુંદર ગુણો નો માલિક પ્રભુ જે જીવ-સ્ત્રી ને મળે છે ગુરુ એ મળાવ્યા છે ।।૨।।
ਸਚਿ ਮਿਲਹੁ ਵਰ ਕਾਮਣੀ ਪਿਰਿ ਮੋਹੀ ਰੰਗੁ ਲਾਇ ॥
હે પ્રભુ પતિ ની સુંદર સ્ત્રી! તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ ના ચરણો માં હંમેશા મળી રહે, પતિ પ્રભુ એ જે જીવ સ્ત્રી ના મન માં પોતાના પ્રેમ નો રંગ ચઢાવીને પોતાની તરફ ખેંચી લે છે
ਮਨੁ ਤਨੁ ਸਾਚਿ ਵਿਗਸਿਆ ਕੀਮਤਿ ਕਹਣੁ ਨ ਜਾਇ ॥
તેનું મન, તેનું શરીર હંમેશા સ્થિર પ્રભુ માં જોડાય ને ખીલી ઉઠે છે, તેનું જીવન એટલું અનમોલ બની જાય છે કે તેનું મૂલ્ય આંકી શકાતું નથી
ਹਰਿ ਵਰੁ ਘਰਿ ਸੋਹਾਗਣੀ ਨਿਰਮਲ ਸਾਚੈ ਨਾਇ ॥੩॥
તે સુહાગ ભાગ્ય વાળી જીવ સ્ત્રી હંમેશા સ્થિર હરિ ના નામ માં જોડાય ને પવિત્ર આત્મા થઈ જાય છે અને પ્રભુ પતિ ને પોતાના હદય ઘર માં શોધી લે છે।।૩।।
ਮਨ ਮਹਿ ਮਨੂਆ ਜੇ ਮਰੈ ਤਾ ਪਿਰੁ ਰਾਵੈ ਨਾਰਿ ॥
જો જીવ સ્ત્રી નું નાનું મન પ્રભુ પતિ ના વિશાળ મન માં નાના સ્વભાવ થી મૃત્યુ પામે છે તો જેમ એક જ દોરા માં પરોવેલા મોતી નો હાર ગળા માં નાખી લેય છે
ਇਕਤੁ ਤਾਗੈ ਰਲਿ ਮਿਲੈ ਗਲਿ ਮੋਤੀਅਨ ਕਾ ਹਾਰੁ ॥
તેવી જ રીતે જો જીવ સ્ત્રી પ્રભુ ના જ એક ધ્યાન ધરેલા દોરા એક મેક થઈને પ્રભુ માં લીન થઈ જાય તો પ્રભુ પતિ તે જીવ સ્ત્રી સ્ત્રી ને પ્રેમ કરે છે
ਸੰਤ ਸਭਾ ਸੁਖੁ ਊਪਜੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮ ਅਧਾਰੁ ॥੪॥
પરંતુ આ આધ્યાત્મિક આનંદ સત્સંગમાં ટકી ને જ મળે છે અને સત્સંગ માં ગુરુ ન ઈ શરણે પડી ને મન ને પ્રભુ ના નામ નો આશરો મળે છે।।૪।।
ਖਿਨ ਮਹਿ ਉਪਜੈ ਖਿਨਿ ਖਪੈ ਖਿਨੁ ਆਵੈ ਖਿਨੁ ਜਾਇ ॥
જો મન નામ થી વંચિત રહે તો માયા, ધન-સંપત્તિ વગેરે ના લાભ થી એક ક્ષણ માં જ એવું થાય છે જેવું જીવ પડે છે અને માયા વગેરે ના અભાવ થી જ એક ક્ષણ માં જ દુઃખી થઈ જવાય છે
ਸਬਦੁ ਪਛਾਣੈ ਰਵਿ ਰਹੈ ਨਾ ਤਿਸੁ ਕਾਲੁ ਸੰਤਾਇ ॥
એક ક્ષણ તે જન્મ છે, એક ક્ષણ છે તે મૃત્યુ પામે છે, જો માયા આ સમયે ઉત્સાહ છે, અને જો જાય તો સંમત જે મનુષ્ય ગુરુ ના શબ્દો થી ઝાંખું અજવાળું નાખી લે છે