Page 57
ਤ੍ਰਿਭਵਣਿ ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਣੀਐ ਸਾਚੋ ਸਾਚੈ ਨਾਇ ॥੫॥
હે ભોળો જીવ-સ્ત્રી! જો સાચા પ્રભુ નામ માં જોડાયા રહીએ, તો તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ ની ત્રણેય ભવનોમાં સર્વવ્યાપક્તા ને ઓળખી લે છે ।। ૫।।
ਸਾ ਧਨ ਖਰੀ ਸੁਹਾਵਣੀ ਜਿਨਿ ਪਿਰੁ ਜਾਤਾ ਸੰਗਿ ॥
ગુરુના શરણ પડીને જે જીવ-સ્ત્રી એ પતિ પ્રભુને પોતાની આસપાસ સમજી લીધો છે, તે જીવ-સ્ત્રી સાચે જ સુંદર જીવન વાળી બની જાય છે
ਮਹਲੀ ਮਹਲਿ ਬੁਲਾਈਐ ਸੋ ਪਿਰੁ ਰਾਵੇ ਰੰਗਿ ॥
તે જીવ-સ્ત્રી ને પ્રભુના મહેલમાં બોલાવવામાં આવે છે, તે પ્રભુ પતિ પ્રેમ રંગમાં આવીને તેને પ્રેમ કરે છે
ਸਚਿ ਸੁਹਾਗਣਿ ਸਾ ਭਲੀ ਪਿਰਿ ਮੋਹੀ ਗੁਣ ਸੰਗਿ ॥੬॥
પતિ પ્રભુએ આધ્યાત્મિક ગુણો થી તેને એવી મોહી લીધી છે કે તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં લીન રહીને સુહાગ ભાગ્ય વાળી મહાન બની જાય છે ।।૬।।
ਭੂਲੀ ਭੂਲੀ ਥਲਿ ਚੜਾ ਥਲਿ ਚੜਿ ਡੂਗਰਿ ਜਾਉ ॥
આધ્યાત્મિક ગુણો ના વેપાર થી વંચિત રહી ને, જીવનના સાચા માર્ગથી ભૂલી ને જો હું દુનિયા છોડીને પણ આખી ધરતી માં ફરતી રહું, ધરતી પર ભ્રમણ કરીને પછી જો હું પહાડો પર પણ જઈ ચડી
ਬਨ ਮਹਿ ਭੂਲੀ ਜੇ ਫਿਰਾ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਬੂਝ ਨ ਪਾਉ ॥
જો હું કોઈ પહાડની ગુફામાં પણ જઈ રહું સાચા માર્ગથી ભટકીને જો હું જંગલમાં ભટકતી ફરું, તો પણ મને આધ્યાત્મિક માર્ગ ની સાચી સમજ પડી શકતી નથી
ਨਾਵਹੁ ਭੂਲੀ ਜੇ ਫਿਰਾ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਆਵਉ ਜਾਉ ॥੭॥
કારણ કે, ગુરુ વિના આ માર્ગની સમજ નથી પડતી. જો હું પરમાત્મા ના નામ થી વંચિત રહી ને જંગલો, પહાડો માં ફરતી રહું, તો હું ફરી ફરીને જન્મ મરણ ના ચક્કરમાં ફરતી રહીશ ।।૭।।
ਪੁਛਹੁ ਜਾਇ ਪਧਾਊਆ ਚਲੇ ਚਾਕਰ ਹੋਇ ॥
હે ભોળો જીવ-સ્ત્રી! જો જીવનનો સાચો રસ્તો શોધવો છે તો જઈને તે આત્મ યાત્રીઓને પુછ જે પ્રભુ ઓટલાના સેવક બનીને જીવન-રાહ પર ચાલી રહ્યા છે, તે આ સૃષ્ટિના માલિક બાદશાહ ને પોતાનો સમજે છે
ਰਾਜਨੁ ਜਾਣਹਿ ਆਪਣਾ ਦਰਿ ਘਰਿ ਠਾਕ ਨ ਹੋਇ ॥
તેમને પ્રભુ બાદશાહના ઓટલે અને ઘરમાં જવા માટે કોઈ પાબંદી નથી
ਨਾਨਕ ਏਕੋ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਦੂਜਾ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥੮॥੬॥
હે નાનક! તેમને બધી જગ્યાએ એક પરમાત્મા જ હાજર દેખાય છે, ક્યાંય પણ તેમને તેના વિના બીજું કોઈ દેખાતું નથી ।।૮।।૬।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧।।
ਗੁਰ ਤੇ ਨਿਰਮਲੁ ਜਾਣੀਐ ਨਿਰਮਲ ਦੇਹ ਸਰੀਰੁ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ દ્વારા જ પવિત્ર નામ જળમાં સંધિ પડે છે, અને મનુષ્યનું શરીર પવિત્ર થઈ જાય છે
ਨਿਰਮਲੁ ਸਾਚੋ ਮਨਿ ਵਸੈ ਸੋ ਜਾਣੈ ਅਭ ਪੀਰ ॥
ગુરુની કૃપાથી તે હંમેશા સ્થિર પવિત્ર પ્રભુ જે મનુષ્યની અંદરની પીડા જાણે છે, મનુષ્યના મનમાં આવી પ્રગટે છે, આ પ્રકાશ ની કૃપાથી મનુષ્યનું મન સ્વયંભૂ સ્થિતિમાં ટકી જાય છે
ਸਹਜੈ ਤੇ ਸੁਖੁ ਅਗਲੋ ਨਾ ਲਾਗੈ ਜਮ ਤੀਰੁ ॥੧॥
સ્વયંભૂ સ્થિતિથી ખુબ જ આધ્યાત્મિક આનંદ પ્રગટે છે, યમરાજનું તીર પણ લાગતું નથી, મોતનો ડર પણ વ્યાપ્તો નથી ।।૧।।
ਭਾਈ ਰੇ ਮੈਲੁ ਨਾਹੀ ਨਿਰਮਲ ਜਲਿ ਨਾਇ ॥
હે ભાઈ! જેમ સાફ પાણીમાં નહાવાથી શરીરની ગંદકી ઉતરી જાય છે, તેમ જ પરમાત્મા ના પવિત્ર નામ જળમાં સ્નાન કરવાથી મન પર વિકાર ની ગંદકી રહેતી નથી
ਨਿਰਮਲੁ ਸਾਚਾ ਏਕੁ ਤੂ ਹੋਰੁ ਮੈਲੁ ਭਰੀ ਸਭ ਜਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ કારણે, હે ભાઈ! તે આધ્યાત્મિક સ્નાન માટે પરમાત્માની મહિમા કરીને કહે: હે પ્રભુ! ફક્ત તું હંમેશા સ્થિર પ્રભુ જ પવિત્ર છે, બાકી બીજી દરેક જગ્યાએ માયાના મોહની ગંદકી થી ભરેલી છે ।।૧।। વિરામ।।
ਹਰਿ ਕਾ ਮੰਦਰੁ ਸੋਹਣਾ ਕੀਆ ਕਰਣੈਹਾਰਿ ॥
જે મનુષ્ય પર પ્રભુ કૃપાળુ છે, તેના દિલમાં સૃષ્ટિના રચયિતા કર્તારે પોતાના રહેવા માટે સુંદર મહેલ બનાવી લીધો છે
ਰਵਿ ਸਸਿ ਦੀਪ ਅਨੂਪ ਜੋਤਿ ਤ੍ਰਿਭਵਣਿ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ ॥
ત્રણેય ભવનોમાં વ્યાપ્ત અનંત પ્રભુના અનંત જ્યોતિ તેની અંદર જાગી પડે છે, તેની અંદર સૂર્ય અને ચંદ્ર જાણે દીવા સળગી પડે છે
ਹਾਟ ਪਟਣ ਗੜ ਕੋਠੜੀ ਸਚੁ ਸਉਦਾ ਵਾਪਾਰ ॥੨॥
તેણે ભગવાનના નામનો વેપાર કરવા દુકાન, શહેરો, કિલ્લાઓ અને ઘરો જેવા માનવ શરીરની રચના કરી છે.।।૨।।
ਗਿਆਨ ਅੰਜਨੁ ਭੈ ਭੰਜਨਾ ਦੇਖੁ ਨਿਰੰਜਨ ਭਾਇ ॥
તું પણ હે ભાઈ! પ્રભુની મંજૂરીમાં રહીને બધા ડર નાશ કરનાર જ્ઞાન નો સુરમો દેનાર
ਗੁਪਤੁ ਪ੍ਰਗਟੁ ਸਭ ਜਾਣੀਐ ਜੇ ਮਨੁ ਰਾਖੈ ਠਾਇ ॥
જો મનુષ્ય તેના મનને ઠેકાણે રાખે, તો તેને દ્રશ્ય-અદ્રશ્ય જગતમાં બધી જગ્યાએ પરમાત્મા જ રહેલા દેખાય છે
ਐਸਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜੇ ਮਿਲੈ ਤਾ ਸਹਜੇ ਲਏ ਮਿਲਾਇ ॥੩॥
ગુરુ જો મળી જાય તો તે મનુષ્યને અડોળ આધ્યાત્મિક અવસ્થામાં જોડી દે છે ।।૩।।
ਕਸਿ ਕਸਵਟੀ ਲਾਈਐ ਪਰਖੇ ਹਿਤੁ ਚਿਤੁ ਲਾਇ ॥
જેમ સોના ને પરખવા માટે કસોટી ઉપર કડક લઈએ છીએ તેમ જ ઈશ્વર પોતાના પેદા કરેલા લોકોને આધ્યાત્મિક જીવનને વધુ પ્રેમથી ધ્યાન લગાવીને પરખે છે
ਖੋਟੇ ਠਉਰ ਨ ਪਾਇਨੀ ਖਰੇ ਖਜਾਨੈ ਪਾਇ ॥
ખોટાને તેના ઓટલા પર જગ્યા મળતી નથી, સાચા ને તે પોતાના ખજાનામાં સમાવેશ કરે છે.હે ભાઈ! ગુરુની શરણે પડી ને પોતાની અંદર થી દુનિયા વાળી અપેક્ષાઓ અને સંમત કાઢી નાખો
ਆਸ ਅੰਦੇਸਾ ਦੂਰਿ ਕਰਿ ਇਉ ਮਲੁ ਜਾਇ ਸਮਾਇ ॥੪॥
આવો ઉદ્યમ કરવાથી મન ના વિકારો ની ગંદકી દૂર થઇ જશે અને મન પ્રભુ ચરણોમાં લીન થઇ જશે ।।૪।।
ਸੁਖ ਕਉ ਮਾਗੈ ਸਭੁ ਕੋ ਦੁਖੁ ਨ ਮਾਗੈ ਕੋਇ ॥
દરેક જીવ દુનિયાનું સુખ માંગે છે, કોઈ પણ દુઃખ માંગતું નથી
ਸੁਖੈ ਕਉ ਦੁਖੁ ਅਗਲਾ ਮਨਮੁਖਿ ਬੂਝ ਨ ਹੋਇ ॥
પરંતુ, સાંસારિક સુખોને દુઃખ રૂપી ફળ ખૂબ જ લાગે છે, પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળો મનુષ્ય આ તફાવત ની સમજ આવતી નથી, તે દુનિયાના સુખ જ માંગતો રહે છે અને નામથી વંચિત રહે છે
ਸੁਖ ਦੁਖ ਸਮ ਕਰਿ ਜਾਣੀਅਹਿ ਸਬਦਿ ਭੇਦਿ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥੫॥
વાસ્તવમાં દુનિયાના સુખ અને દુઃખને એક જેવું જ સમજવું જોઈએ. વાસ્તવિક આધ્યાત્મિક સુખ ત્યારે જ મળે છે જો ગુરુના શબ્દ દ્વારા મન ના તફાવતો લેવામાં આવે, મનને નાથીને દુનિયાના મનોરંજક મેળાઓ રોકીને રાખવામાં આવે ।।૫।।
ਬੇਦੁ ਪੁਕਾਰੇ ਵਾਚੀਐ ਬਾਣੀ ਬ੍ਰਹਮ ਬਿਆਸੁ ॥
વ્યાસ ઋષિ તો વારંવાર વેદને જ મોટે મોટે થી ઉચ્ચારે છે, પરંતુ, હે ભાઈ! પરમાત્માની મહિમા ની વાણી વાંચવી જોઈએ
ਮੁਨਿ ਜਨ ਸੇਵਕ ਸਾਧਿਕਾ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਗੁਣਤਾਸੁ ॥
વાસ્તવિક મુનિ લોકો સેવક અને સાધિક તે છે જે ગુણોના ખજાના પરમાત્માના નામમાં રંગાયેલા છે
ਸਚਿ ਰਤੇ ਸੇ ਜਿਣਿ ਗਏ ਹਉ ਸਦ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਸੁ ॥੬॥
જે લોકો હંમેશા કાયમ રહેનાર નામ રંગમાં રંગાયેલા છે તે સંસારી જીવનની શરત જીતી જાય છે. હું પણ તેને બલિદાન આપું છું ।। ૬।।
ਚਹੁ ਜੁਗਿ ਮੈਲੇ ਮਲੁ ਭਰੇ ਜਿਨ ਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਨ ਹੋਇ ॥
પરંતુ, જેના મોંમાં પ્રભુનું નામ નથી તે હંમેશા જ ગંદા મનવાળો છે, તેનું મન વિકારોની ગંદકીથી ભરેલું રહે છે
ਭਗਤੀ ਭਾਇ ਵਿਹੂਣਿਆ ਮੁਹੁ ਕਾਲਾ ਪਤਿ ਖੋਇ ॥
પરમાત્માની ભક્તિ અને પ્રેમથી વંચિત લોકોનાં મોં તેની હાજરીમાં કાળું દેખાય છે. તે પોતાની ઇજ્જત ગુમાવીને જાય છે
ਜਿਨੀ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਅਵਗਣ ਮੁਠੀ ਰੋਇ ॥੭॥
જે જે જીવ-સ્ત્રી એ પ્રભુનું નામ ભુલાવી દીધું છે, તેના આધ્યાત્મિક શરમાય અવગુણોને લૂંટી લીધું છે, તે રોતા રોતા પછતાય છે ।।૭।।
ਖੋਜਤ ਖੋਜਤ ਪਾਇਆ ਡਰੁ ਕਰਿ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਇ ॥
ગુરુ દ્વારા શોધતા શોધતા આ વાત મળી જાય છે કે પરમાત્મા નો ડર, અદબ હૃદયમાં ધારણ કરવાથી પરમાત્મા, ગુરુના મેળવવાથી મળી જાય છે
ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਘਰਿ ਵਸੈ ਹਉਮੈ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਜਾਇ ॥
જો મનુષ્ય ગુરુ શરણે પડીને પોતાની જાતને ઓળખે છે, તેનું મન બહાર ભટકવાથી હટીને અંતરાત્મા માં ટકી જાય છે, તેનો અહંકાર દૂર થઇ જાય છે, તેની તૃષ્ણા મટી જાય છે
ਨਾਨਕ ਨਿਰਮਲ ਊਜਲੇ ਜੋ ਰਾਤੇ ਹਰਿ ਨਾਇ ॥੮॥੭॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય પ્રભુના નામ રંગમાં રંગાય જાય છે, તેનું જીવન પવિત્ર અને રોશન થઇ જાય છે ।।૮।।૭।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ।। ૧।।
ਸੁਣਿ ਮਨ ਭੂਲੇ ਬਾਵਰੇ ਗੁਰ ਕੀ ਚਰਣੀ ਲਾਗੁ ॥
હે પથ ભ્રષ્ટ પાગલ મન! મારી શિક્ષા સંભાળ. શિક્ષા એ છે કે ગુરુના શરણ પડ, ગુરુથી પરમાત્માનું નામ મળે છે, તું પણ તે હરિ નામ જપ
ਹਰਿ ਜਪਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ਤੂ ਜਮੁ ਡਰਪੈ ਦੁਖ ਭਾਗੁ ॥
હરિ ચરણોમાં ધ્યાન જોડ, પ્રભુનું નામ સ્મરણ કરવાથી યમરાજ પણ ડરી જાય છે અને દુઃખો ને દોડાદોડ પડી જાય છે
ਦੂਖੁ ਘਣੋ ਦੋਹਾਗਣੀ ਕਿਉ ਥਿਰੁ ਰਹੈ ਸੁਹਾਗੁ ॥੧॥
પરંતુ, જે ભાગ્યહીન જીવ સ્ત્રી નામ નથી યાદ કરતી, તેને ખૂબ જ દુઃખ-કષ્ટ નો સામનો કરવો પડે છે, દુઃખમાં દોડાદોડ ત્યારે જ થાય છે જયારે માથા પર માલિક સાંઈ હોય, પરંતુ જો માલિકનુ નામ ક્યારેય યાદ જ નથી કરતી, તેના માથા પર માલિક સાંઈ કેવી રીતે ટકેલો લાગે? ।।૧।।