Page 56
ਮੁਖਿ ਝੂਠੈ ਝੂਠੁ ਬੋਲਣਾ ਕਿਉ ਕਰਿ ਸੂਚਾ ਹੋਇ ॥
જુઠા મોંથી જૂઠું બોલવાનો જ સ્વભાવ બની જાય છે. આવો જીવ કોઈ બહાર સ્વચ્છતા વગેરે કર્મો થી અંદરની સ્વચ્છતા ક્યારેય પણ નથી થઈ શકતી
ਬਿਨੁ ਅਭ ਸਬਦ ਨ ਮਾਂਜੀਐ ਸਾਚੇ ਤੇ ਸਚੁ ਹੋਇ ॥੧॥
ગુરુના શબ્દ જળ વિના મન સાફ નથી કરી શકતા, તથા આ સાચું સ્મરણ હંમેશા સ્થિર પ્રભુથી જ મળે છે ।।૧।।
ਮੁੰਧੇ ਗੁਣਹੀਣੀ ਸੁਖੁ ਕੇਹਿ ॥
હે ભોળો જીવ-સ્ત્રી! જે પોતાની અંદર આધ્યાત્મિક સુખ આપનાર ગુણોથી વંચિત છે તેને બહારથી કોઈ બીજી રીતે આધ્યાત્મિક સુખ નથી મળી શકતું
ਪਿਰੁ ਰਲੀਆ ਰਸਿ ਮਾਣਸੀ ਸਾਚਿ ਸਬਦਿ ਸੁਖੁ ਨੇਹਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આધ્યાત્મિક સુખ એને છે જે હંમેશા કાયમ રહેનાર પ્રભુમાં લીન રહે છે. જે ગુરુના શબ્દોમાં જોડાયેલી છે. જે પ્રભુના પ્રેમમાં મસ્ત છે. પતિ પ્રભુના મેળાપના સુખનું તે જીવ-સ્ત્રી આનંદ લે છે ।।૧।। વિરામ।।
ਪਿਰੁ ਪਰਦੇਸੀ ਜੇ ਥੀਐ ਧਨ ਵਾਂਢੀ ਝੂਰੇਇ ॥
જો પતિ પ્રભુ જીવ-સ્ત્રીના હૃદય દેશમાં પ્રગટ નથી, તેના હૃદયને છોડીને બીજા-બીજા હૃદય દેશના નિવાસી છે , તો પતિથી અલગ થયેલ જીવ-સ્ત્રી ઝુરતી, સતત નિરાશા તરફ અગ્રેસર થયા રહે છે, અંદરને અંદર ચિંતાથી ખવાય છે
ਜਿਉ ਜਲਿ ਥੋੜੈ ਮਛੁਲੀ ਕਰਣ ਪਲਾਵ ਕਰੇਇ ॥
જે રીતે થોડા પાણીમાં માછલી તડપે છે તે જ રીતે તે પણ ચિત્તભ્રમણા કરે છે
ਪਿਰ ਭਾਵੈ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਜਾ ਆਪੇ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ ॥੨॥
આધ્યાત્મિક સુખ ત્યારે જ મળે છે જ્યારે પ્રભુ પતિને જીવ-સ્ત્રી સારી લાગે, જ્યારે તે પોતે તેના પર કૃપા દ્રષ્ટિ કરે ।।૨।।
ਪਿਰੁ ਸਾਲਾਹੀ ਆਪਣਾ ਸਖੀ ਸਹੇਲੀ ਨਾਲਿ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી! તું બહેનપણીઓ સાથે મળીને પોતાના પતિ પ્રભુની મહિમા કર
ਤਨਿ ਸੋਹੈ ਮਨੁ ਮੋਹਿਆ ਰਤੀ ਰੰਗਿ ਨਿਹਾਲਿ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી મહિમા કરે છે તેના હૃદયમાં પ્રભુ પ્રગટ થઈ જાય છે. તેનું મન પ્રભુના પ્રેમમાં મોહી છે. તે પ્રભુના પ્રેમ રંગમાં રંગાઈ ને તેના દર્શન કરે છે
ਸਬਦਿ ਸਵਾਰੀ ਸੋਹਣੀ ਪਿਰੁ ਰਾਵੇ ਗੁਣ ਨਾਲਿ ॥੩॥
ગુરુના શબ્દ ની કૃપા થી તેનું જીવન બની જાય છે, ગુણોથી તે સુંદર બની જાય છે, અને પતિ પ્રભુ તેને પ્રેમ કરે છે ।।૩।।
ਕਾਮਣਿ ਕਾਮਿ ਨ ਆਵਈ ਖੋਟੀ ਅਵਗਣਿਆਰਿ ॥
ગુરુથી વંચિત હોવાને કારણે જે જીવ-સ્ત્રી અંદરથી ખોટી છે અને અવગુણોથી ભરેલી છે, તેનું જીવન વ્યર્થ જાય છે
ਨਾ ਸੁਖੁ ਪੇਈਐ ਸਾਹੁਰੈ ਝੂਠਿ ਜਲੀ ਵੇਕਾਰਿ ॥
ના આ લોકમાં, ના પરલોકમાં, ક્યાંય પણ તેને આધ્યાત્મિક સુખ મળતું નથી
ਆਵਣੁ ਵੰਞਣੁ ਡਾਖੜੋ ਛੋਡੀ ਕੰਤਿ ਵਿਸਾਰਿ ॥੪॥
અસત્યમાં વિકારમાં તે સળગી જાય છે, તેનું આધ્યાત્મિક જીવન સળગી જાય છે; તેને કારણે જન્મ મરણ નું મુશ્કેલ ચક્કર બનેલું રહે છે. કારણ કે વ્હાલા પ્રભુને તેને ભુલાવી દીધા છે ।।૪।।
ਪਿਰ ਕੀ ਨਾਰਿ ਸੁਹਾਵਣੀ ਮੁਤੀ ਸੋ ਕਿਤੁ ਸਾਦਿ ॥
પણ તે પ્રભુ-પતિ ની સુંદર સ્ત્રી હતી, તે ક્યાં સ્વાદમાં ફસાઈને ત્યાગ થઈ ગઈ છે?
ਪਿਰ ਕੈ ਕਾਮਿ ਨ ਆਵਈ ਬੋਲੇ ਫਾਦਿਲੁ ਬਾਦਿ ॥
તે કેમ વ્યર્થ બોલી બોલે છે જે પતિ પ્રભુની સાથે મેળાપ માટે કામ આવી શકતા નથી?
ਦਰਿ ਘਰਿ ਢੋਈ ਨਾ ਲਹੈ ਛੂਟੀ ਦੂਜੈ ਸਾਦਿ ॥੫॥
તે જીવ-સ્ત્રી પ્રભુને ભુલાવી માયાના સ્વાદમાં ફસાવવાને કારણે ત્યાગી છે, ત્યારે જ તેને પ્રભુના ઓટલા પર પ્રભુના મહેલમાં ટકવા માટે આશ્રય મળતો નથી, માયા નો મોહ તેને ભટકનમાં રાખી મૂકે છે ।।૫।।
ਪੰਡਿਤ ਵਾਚਹਿ ਪੋਥੀਆ ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥
પંડિત લોકો ધાર્મિક પુસ્તકો વાંચે છે પણ અંદરથી ગુણહીન હોવાને કારણે તે પુસ્તક નું વિચાર નથી સમજતા
ਅਨ ਕਉ ਮਤੀ ਦੇ ਚਲਹਿ ਮਾਇਆ ਕਾ ਵਾਪਾਰੁ ॥
બીજા લોકોને પણ ઉપદેશ આપીને જગત માંથી ચાલ્યા જાય છે તેનો આ બધો ઉદ્યમ માયા કમાવવા માટે વ્યાપાર જ બનેલો રહે છે
ਕਥਨੀ ਝੂਠੀ ਜਗੁ ਭਵੈ ਰਹਣੀ ਸਬਦੁ ਸੁ ਸਾਰੁ ॥੬॥
આખું જગત ખોટી કથની માં ભટકતો રહે છે. પ્રભુની મહિમાનાં શબ્દ હૃદયમાં ટકેલાં રાખવા જ શ્રેષ્ઠ જીવન ધોરણ છે ।।૬।।
ਕੇਤੇ ਪੰਡਿਤ ਜੋਤਕੀ ਬੇਦਾ ਕਰਹਿ ਬੀਚਾਰੁ ॥
અનેક પંડિત જ્યોતિષિ વગેરે વેદોના મંત્રોને વિચારે છે, પોત પોતના માં મતભેદ હોવાને કારણે ચર્ચા કરે છે અને મક્કમતા ને કારણે વાહ વાહ કહેવડાવે છે.
ਵਾਦਿ ਵਿਰੋਧਿ ਸਲਾਹਣੇ ਵਾਦੇ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ॥
પણ ફક્ત આ મતભેદમાં રહીને જ એમનું જન્મ મરણ બનેલું રહે છ, કોઈ પણ મનુષ્ય શુદ્ધ સારું વ્યાખ્યાન કરીને અથવા સાંભળીને આધ્યાત્મિક આનંદ નથી લઇ શકતા અને જન્મ મરણ ના ચક્ર માંથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਕਰਮ ਨ ਛੁਟਸੀ ਕਹਿ ਸੁਣਿ ਆਖਿ ਵਖਾਣੁ ॥੭॥
આપણે, અહંકાર છોડીને ગુરુના શરણ પડવાની જરૂર છે, ગુરુની કૃપા વિના માયા ના મોહ થી મુક્તિ મળતી નથી ।।૭।।
ਸਭਿ ਗੁਣਵੰਤੀ ਆਖੀਅਹਿ ਮੈ ਗੁਣੁ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી પ્રભુ પતિને વ્હાલી લાગે છે તે જ બધા ગુણોવાળી કહેવાય છે, પરંતુ, મારી અંદર એવો કોઈ ગુણ નથી
ਹਰਿ ਵਰੁ ਨਾਰਿ ਸੁਹਾਵਣੀ ਮੈ ਭਾਵੈ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥
જેની કૃપાથી હું પ્રભુ પ્રેમ ને પોતાના દિલમાં વસાવી શકું. જો તે હરિ પતિ પ્રભુ મને વ્હાલા લાગવા લાગે, તો હું પણ તેની સુંદર સ્ત્રી બની જાઉં.
ਨਾਨਕ ਸਬਦਿ ਮਿਲਾਵੜਾ ਨਾ ਵੇਛੋੜਾ ਹੋਇ ॥੮॥੫॥
હે નાનક! ગુરુના શબ્દ માં જોડાઈને જેણે પ્રભુ ચરણો સાથે સુંદર મેળાપ પ્રાપ્ત કરી લીધો છે તેનો તેનાથી ફરી વિયોગ થતો નથી ।।૮।।૫।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧।।
ਜਪੁ ਤਪੁ ਸੰਜਮੁ ਸਾਧੀਐ ਤੀਰਥਿ ਕੀਚੈ ਵਾਸੁ ॥
જો કોઈ સિદ્ધિ વગેરે કારણે મંત્રનો પાઠ કરવામાં આવે, પંચો વગેરે તપાવીને શરીરને કષ્ટ આપવામાં આવે, ઇન્દ્રિયો ને વશમાં કરવાનું કોઈ સાધન કર્યું હોય, કોઈ તીર્થ પર નિવાસ કરવામાં આવે
ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਚੰਗਿਆਈਆ ਬਿਨੁ ਸਾਚੇ ਕਿਆ ਤਾਸੁ ॥
જો સંસાર ના બધા લોકો સારા માટે દાન-પુણ્ય વગેરે સારા કામો કરવામાં આવે પરંતુ પરમાત્માનું સ્મરણ ન કરવામાં આવે તો પ્રભુ સ્મરણ વિના ઉપરના બધા ઉદ્યમ નો કોઈ લાભ નથી
ਜੇਹਾ ਰਾਧੇ ਤੇਹਾ ਲੁਣੈ ਬਿਨੁ ਗੁਣ ਜਨਮੁ ਵਿਣਾਸੁ ॥੧॥
મનુષ્ય જેવુ વાવે છે તેવું જ ફળ મેળવે છે, જો સ્મરણ નથી કર્યું તો આધ્યાત્મિક ગુણ ક્યાંથી આવી જાય તથા આધ્યાત્મિક ગુણો વિના જિંદગી વ્યર્થ છે ।।૧।।
ਮੁੰਧੇ ਗੁਣ ਦਾਸੀ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥
હે ભોળો જીવ-સ્ત્રી! આધ્યાત્મિક ગુણો વગર આધ્યાત્મિક સુખ હોતું નથી અને પરમાત્મા ના નામ વગર ગુણ પેદા થઇ શકતા નથી, ગુણો માટે પરમાત્માના ગુણોની દાસી બન, ત્યારે જ આધ્યાત્મિક સુખ સુખ હશે
ਅਵਗਣ ਤਿਆਗਿ ਸਮਾਈਐ ਗੁਰਮਤਿ ਪੂਰਾ ਸੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
અવગુણોને ત્યજીને જ પ્રભુ ચરણોમાં લીન થઇ શકાય છે. ગુરુની બુદ્ધિ પર ચાલીને જ તે સંપૂર્ણ પ્રભુ મળે છે ।।૧।। વિરામ।।
ਵਿਣੁ ਰਾਸੀ ਵਾਪਾਰੀਆ ਤਕੇ ਕੁੰਡਾ ਚਾਰਿ ॥
શરમાયા વિના વ્યાપાર નફા માટે વ્યર્થ જ ચારેય તરફ જુએ છે
ਮੂਲੁ ਨ ਬੁਝੈ ਆਪਣਾ ਵਸਤੁ ਰਹੀ ਘਰ ਬਾਰਿ ॥
જે મનુષ્ય પોતાની જિંદગીના મૂળ પ્રભુને નથી સમજતા, તેની વાસ્તવિક સંપત્તિ તેના હૃદય ઘરમાં જ અજાણ્યા પડેલ રહે છે
ਵਿਣੁ ਵਖਰ ਦੁਖੁ ਅਗਲਾ ਕੂੜਿ ਮੁਠੀ ਕੂੜਿਆਰਿ ॥੨॥
નાશવાન પદાર્થના ઉદ્યોગપતિ જીવ-સ્ત્રી જૂઠ માં રહીને આધ્યાત્મિક ગુણોથી લૂંટાઈ જાય છે. નામ ધન થી વંચિત રહી ને તેને ખુબ જ આધ્યાત્મિક કષ્ટ વ્યાપે છે ।।૨।।
ਲਾਹਾ ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਉਤਨਾ ਪਰਖੇ ਰਤਨੁ ਵੀਚਾਰਿ ॥
જે મનુષ્ય સમજી વિચારીને નામ રત્ન ઓળખે છે, નામની કિંમત જાણે છે અને સમજે છે તેને દિવસ રાત આધ્યાત્મિક ગુણોનો હંમેશા નવો નફો થયા રાખે છે
ਵਸਤੁ ਲਹੈ ਘਰਿ ਆਪਣੈ ਚਲੈ ਕਾਰਜੁ ਸਾਰਿ ॥
તે પોતાના દિલમાં જ પોતાની વાસ્તવિક સંપત્તિ શોધી લે છે અને પોતાની જિંદગીનો હેતુ માથે ચડાવીને અહીંથી જાય છે
ਵਣਜਾਰਿਆ ਸਿਉ ਵਣਜੁ ਕਰਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਬੀਚਾਰਿ ॥੩॥
જે મનુષ્ય નામના વેપારી સત્સંગીઓ સાથે મળીને નામ નો વેપાર કરે છે, જે ગુરુની શરણે પડીને પરમાત્માના ગુણોને પોતાના સોચ-મંડળમાં લાવે છે ।।૩।।
ਸੰਤਾਂ ਸੰਗਤਿ ਪਾਈਐ ਜੇ ਮੇਲੇ ਮੇਲਣਹਾਰੁ ॥
પરમાત્મા પોતે જ આધ્યાત્મિક ગુણોનો ખજાનો શોધાવી શકે છે જો તે ખજાના સાથે મેળાપ કરવાને સમર્થ પ્રભુ પોતે મેળાપ કરાવી દે તો તે ખજાનો સંતોની સંગતિ માં રહીને મળી શકે છે
ਮਿਲਿਆ ਹੋਇ ਨ ਵਿਛੁੜੈ ਜਿਸੁ ਅੰਤਰਿ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ ॥
અને જે મનુષ્યની અંદર અનંત પ્રભુની જ્યોતિ એક વાર જાગી જાય તે પ્રભુ ચરણોમાં મળીને પછી અલગ થતો નથી
ਸਚੈ ਆਸਣਿ ਸਚਿ ਰਹੈ ਸਚੈ ਪ੍ਰੇਮ ਪਿਆਰ ॥੪॥
કારણ કે તે સ્થિર આધ્યાત્મિક આસન પર બેસી જાય છે તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ માં લીન થઈ જાય છે તે પોતાનો પ્રેમ વ્હાલ હંમેશા સ્થિર પ્રભુ માં લગાડી દે છે ।।૪।।
ਜਿਨੀ ਆਪੁ ਪਛਾਣਿਆ ਘਰ ਮਹਿ ਮਹਲੁ ਸੁਥਾਇ ॥
ગુરુની બુદ્ધિ પર ચાલીને જેને પોતાની જાતને ઓળખી લીધી છે, તેને પોતાના હૃદય-રૂપ સુંદર સ્થાનમાં જ પરમાત્મા નું નિવાસ સ્થાન મળી જાય છે
ਸਚੇ ਸੇਤੀ ਰਤਿਆ ਸਚੋ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥
હંમેશા સ્થિર પ્રભુના પ્રેમ રંગમાં રંગાવા ને કારણે તેને તે હંમેશા કાયમ રહેનાર પ્રભુ મળી જાય છે.