Page 549
ਮਨਮੁਖ ਮੂਲਹੁ ਭੁਲਾਇਅਨੁ ਵਿਚਿ ਲਬੁ ਲੋਭੁ ਅਹੰਕਾਰੁ ॥
સ્વેચ્છાચારી જીવ પૂર્વ કાળથી જ કુમાર્ગગામી થઈ ગયા છે કારણ કે તેની અંદર લાલચ, લોભ અને અહંકાર ભરેલો છે
ਝਗੜਾ ਕਰਦਿਆ ਅਨਦਿਨੁ ਗੁਦਰੈ ਸਬਦਿ ਨ ਕਰੈ ਵੀਚਾਰੁ ॥
ઝઘડો કરતા જ તેના રાત-દિવસ પસાર થઈ જાય છે અને તે શબ્દનું ચિંતન કરતો નથી
ਸੁਧਿ ਮਤਿ ਕਰਤੈ ਹਿਰਿ ਲਈ ਬੋਲਨਿ ਸਭੁ ਵਿਕਾਰੁ ॥
રચયિતા પ્રભુએ તેની શુદ્ધ બુદ્ધિ છીનવી લીધી છે તેથી તેના બધા વચન વીકારૉથી ભરેલા હોય છે
ਦਿਤੈ ਕਿਤੈ ਨ ਸੰਤੋਖੀਅਨਿ ਅੰਤਰਿ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਬਹੁਤੁ ਅਗ੍ਯ੍ਯਾਨੁ ਅੰਧਾਰੁ ॥
આવા લોકોને ભલે ગમે તેટલું આપીએ તેને સંતોષ થતો નથી કારણ કે તેના અંતરમનમાં તૃષ્ણા તેમજ અત્યાધિક અજ્ઞાન નું અંધાર હોય છે
ਨਾਨਕ ਮਨਮੁਖਾ ਨਾਲਹੁ ਤੁਟੀਆ ਭਲੀ ਜਿਨਾ ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਪਿਆਰੁ ॥੧॥
હે નાનક! આ સ્વેચ્છાચારી જીવોથી તો સંબંધ વિભાજન જ સારું છે જેને મોહ-માયાથી ભરપૂર પ્રેમ છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਭਉ ਸੰਸਾ ਕਿਆ ਕਰੇ ਜਿਨ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸਿਰਿ ਕਰਤਾਰੁ ॥
જે સેવકોનો કર્તાર રક્ષક છે તેને ભય અને સંશય શું પ્રભાવિત કરી શકે છે
ਧੁਰਿ ਤਿਨ ਕੀ ਪੈਜ ਰਖਦਾ ਆਪੇ ਰਖਣਹਾਰੁ ॥
પૂર્વકાળથી તમે જ રક્ષક પરમાત્મા તેની લાજ રાખી રહ્યા છો
ਮਿਲਿ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ ॥
તે સાચા શબ્દનું ચિંતન કરે છે અને પોતાના પ્રિયતમથી મળીને સુખની અનુભૂતિ કરે છે
ਨਾਨਕ ਸੁਖਦਾਤਾ ਸੇਵਿਆ ਆਪੇ ਪਰਖਣਹਾਰੁ ॥੨॥
હે નાનક! અમે તે સુખદાતા પરમાત્માની ઉપાસના કરી છે જે પોતે જ પરખ કરવાવાળા છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਤੇਰਿਆ ਤੂ ਸਭਨਾ ਰਾਸਿ ॥
હે પ્રભુ! આ બધા જીવ-જંતુ તારા જ છે અને તું આ બધાની પુંજી છે
ਜਿਸ ਨੋ ਤੂ ਦੇਹਿ ਤਿਸੁ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਮਿਲੈ ਕੋਈ ਹੋਰੁ ਸਰੀਕੁ ਨਾਹੀ ਤੁਧੁ ਪਾਸਿ ॥
જેને પણ તું પોતાનું દાન આપે છે તેને બધું મળી જાય છે અને તારા બરાબરનું કોઈ હરીફ નથી
ਤੂ ਇਕੋ ਦਾਤਾ ਸਭਸ ਦਾ ਹਰਿ ਪਹਿ ਅਰਦਾਸਿ ॥
હે હરિ! અમારી તને પ્રાર્થના છે તું જ બધા જીવોનો એક દાતા છે
ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਤਿਸ ਦੀ ਤੂ ਮੰਨਿ ਲੈਹਿ ਸੋ ਜਨੁ ਸਾਬਾਸਿ ॥
જેની પ્રાર્થના તને સારી લાગે છે તું તેની પ્રાર્થના મંજુર કરે છે અને એવો ભક્ત ખૂબ ભાગ્યશાળી હોય છે
ਸਭੁ ਤੇਰਾ ਚੋਜੁ ਵਰਤਦਾ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਤੁਧੁ ਪਾਸਿ ॥੨॥
હે સ્વામી! બધી જગ્યાએ તારી જ અદભુતતા થઈ રહી છે અમે જીવનું સુખ-દુઃખ તારી જ સામે છે ॥૨॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਚੈ ਭਾਵਦੇ ਦਰਿ ਸਚੈ ਸਚਿਆਰ ॥
ગુરુમુખ મનુષ્ય સાચા પરમાત્માને ખુબ સારા લાગે છે અને સત્યના દરબારમાં તેને સત્યવાદી માનવામાં આવે છે
ਸਾਜਨ ਮਨਿ ਆਨੰਦੁ ਹੈ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰ ॥
આવા સજ્જનના મનમાં આનંદ બનેલો રહે છે તે હંમેશા ગુરુના શબ્દ પર વિચાર કરતા રહે છે
ਅੰਤਰਿ ਸਬਦੁ ਵਸਾਇਆ ਦੁਖੁ ਕਟਿਆ ਚਾਨਣੁ ਕੀਆ ਕਰਤਾਰਿ ॥
તે પોતાના અંતરમનમાં શબ્દને વસાવે છે જેનાથી તેનું દુઃખ દૂર થઈ જાય છે અને કર્તાર તેની અંદર જ્ઞાનનો પ્રકાશ કરી દે છે
ਨਾਨਕ ਰਖਣਹਾਰਾ ਰਖਸੀ ਆਪਣੀ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ ॥੧॥
હે નાનક! આખી દુનિયાના રક્ષક પરમાત્મા પોતાની કૃપા ધારણ કરીને તેની રક્ષા કરે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਚਾਕਰੀ ਭੈ ਰਚਿ ਕਾਰ ਕਮਾਇ ॥
ગુરુની સેવા-ચાકરી તેના ભયમાં રહીને જ કરવી જોઈએ
ਜੇਹਾ ਸੇਵੈ ਤੇਹੋ ਹੋਵੈ ਜੇ ਚਲੈ ਤਿਸੈ ਰਜਾਇ ॥
જે પોતાના ગુરુની રજામાં ચાલે છે તે તેવો જ થઈ જાય છે જેવી તે સેવા કરે છે
ਨਾਨਕ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਆਪਿ ਹੈ ਅਵਰੁ ਨ ਦੂਜੀ ਜਾਇ ॥੨॥
હે નાનક! પરમાત્મા પોતે જ બધું કરે છે અને તેના સિવાય બીજું કોઈ આશ્રય-સ્થાન જવા માટે નથી ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਤੇਰੀ ਵਡਿਆਈ ਤੂਹੈ ਜਾਣਦਾ ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ॥
હે પ્રભુ! પોતાની મહાનતા તું પોતે જ જાણે છે અને તારા જેવું મહાન બીજું કોઈ નથી
ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਹੋਰੁ ਸਰੀਕੁ ਹੋਵੈ ਤਾ ਆਖੀਐ ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਤੂਹੈ ਹੋਈ ॥
તારા જેવું અન્ય બરાબરનું કોઈ હોય તો અમે કહીએ પરંતુ તારા જેવો મહાન તું પોતે જ છે
ਜਿਨਿ ਤੂ ਸੇਵਿਆ ਤਿਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਹੋਰੁ ਤਿਸ ਦੀ ਰੀਸ ਕਰੇ ਕਿਆ ਕੋਈ ॥
હે પ્રભુ! જેમણે પણ તારી ઉપાસના કરી છે તેને સુખ જ ઉપલબ્ધ થયું છે અન્ય કોઈ તેની શું બરાબરી કરી શકે છે?
ਤੂ ਭੰਨਣ ਘੜਣ ਸਮਰਥੁ ਦਾਤਾਰੁ ਹਹਿ ਤੁਧੁ ਅਗੈ ਮੰਗਣ ਨੋ ਹਥ ਜੋੜਿ ਖਲੀ ਸਭ ਹੋਈ ॥
હે દાતા, તું નિર્માણ અને વિનાશ કરવામાં સર્વશક્તિમાન છે અને તારી સમક્ષ આખી દુનિયા હાથ જોડીને માંગવા માટે ઉભી છે
ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਦਾਤਾਰੁ ਮੈ ਕੋਈ ਨਦਰਿ ਨ ਆਵਈ ਤੁਧੁ ਸਭਸੈ ਨੋ ਦਾਨੁ ਦਿਤਾ ਖੰਡੀ ਵਰਭੰਡੀ ਪਾਤਾਲੀ ਪੁਰਈ ਸਭ ਲੋਈ ॥੩॥
તારા જેવું દાનવીર મને કોઈ નજર આવતું નથી તે જ ખંડો, બ્રહ્માંડો, પાતળો, પૂરીઓ, બધા લોક તેમજ બધા જીવોને દાન આપ્યું છે ॥૩॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਮਨਿ ਪਰਤੀਤਿ ਨ ਆਈਆ ਸਹਜਿ ਨ ਲਗੋ ਭਾਉ ॥
હે જીવ! જો તારા મનમાં પ્રભુ માટે આસ્થા નથી તો સરળ અવસ્થામાં તું તેનાથી સ્નેહ કરતો નથી
ਸਬਦੈ ਸਾਦੁ ਨ ਪਾਇਓ ਮਨਹਠਿ ਕਿਆ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥
તે શબ્દના સ્વાદને પ્રાપ્ત કર્યો નથી પછી મનની જીદથી પ્રભુનું શું યશોગાન કરીશ?
ਨਾਨਕ ਆਇਆ ਸੋ ਪਰਵਾਣੁ ਹੈ ਜਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਚਿ ਸਮਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! આ દુનિયામાં તે જીવનનું આવવું સફળ છે જે ગુરુમુખ બનીને સત્યમાં સમાય જાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ॥
ਆਪਣਾ ਆਪੁ ਨ ਪਛਾਣੈ ਮੂੜਾ ਅਵਰਾ ਆਖਿ ਦੁਖਾਏ ॥
મૂંગા જીવ પોતાને જાતને ઓળખાણ કરતા નથી પરંતુ અન્ય લોકોને વચનો દ્વારા દુઃખી કરતા રહે છે
ਮੁੰਢੈ ਦੀ ਖਸਲਤਿ ਨ ਗਈਆ ਅੰਧੇ ਵਿਛੁੜਿ ਚੋਟਾ ਖਾਏ ॥
મૂંગા જીવનો મૂળ સ્વભાવ બદલ્યો નથી અને પરમાત્માથી અલગ થઈને તે દંડ ભોગતો રહે છે
ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭੈ ਭੰਨਿ ਨ ਘੜਿਓ ਰਹੈ ਅੰਕਿ ਸਮਾਏ ॥
સાચા ગુરુના ભય દ્વારા તેને પોતાના સ્વભાવને બદલીને સુધાર કર્યો નથી જેનાથી તે પ્રભુના ખોરામાં લીન થયેલો છે