Page 548
ਰਾਜਨ ਕਿਉ ਸੋਇਆ ਤੂ ਨੀਦ ਭਰੇ ਜਾਗਤ ਕਤ ਨਾਹੀ ਰਾਮ ॥
હે રાજન! શા માટે ગાઢ નિંદ્રામાં સૂતેલો છે અને જ્ઞાન દ્વારા શા માટે જાગૃત થતો નથી
ਮਾਇਆ ਝੂਠੁ ਰੁਦਨੁ ਕੇਤੇ ਬਿਲਲਾਹੀ ਰਾਮ ॥
ધન-દોલત માટે રુદન કરવું અસત્ય છે અને કેટલાય જીવ ધન-દોલત માટે તડપતા રહે છે
ਬਿਲਲਾਹਿ ਕੇਤੇ ਮਹਾ ਮੋਹਨ ਬਿਨੁ ਨਾਮ ਹਰਿ ਕੇ ਸੁਖੁ ਨਹੀ ॥
કેટલાય જીવ મહામોહિની માયા માટે રોતા-પુકારતા રહે છે પરંતુ હરિના અમૂલ્ય નામથી વધારે કોઈ સુખ નથી
ਸਹਸ ਸਿਆਣਪ ਉਪਾਵ ਥਾਕੇ ਜਹ ਭਾਵਤ ਤਹ ਜਾਹੀ ॥
મનુષ્ય જીવ હજારો ચતુરાઈ તથા ઉપાય કરીને થાકી જાય છે પરંતુ જ્યાં ઈશ્વરને ગમે છે તે ત્યાં જ જાય છે
ਆਦਿ ਅੰਤੇ ਮਧਿ ਪੂਰਨ ਸਰਬਤ੍ਰ ਘਟਿ ਘਟਿ ਆਹੀ ॥
એક પરમાત્મા જ પૂર્વ, મધ્ય અને અંતમાં સર્વવ્યાપક છે અને સમસ્ત જીવોના હૃદયમાં આ જ સમાયેલો છે
ਬਿਨਵੰਤ ਨਾਨਕ ਜਿਨ ਸਾਧਸੰਗਮੁ ਸੇ ਪਤਿ ਸੇਤੀ ਘਰਿ ਜਾਹੀ ॥੨॥
નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે જે જીવ સંતોની સભામાં સામેલ થાય છે આ પોતાના શાશ્વત ઘર પ્રભુની પાસે આદર સાથે જાય છે ॥૨॥
ਨਰਪਤਿ ਜਾਣਿ ਗ੍ਰਹਿਓ ਸੇਵਕ ਸਿਆਣੇ ਰਾਮ ॥
હે નરેશ! તું પોતાના ઘરના સેવકોને ચતુર સમજીને તેના મોહમાં ફસાઈ ગયો છે
ਸਰਪਰ ਵੀਛੁੜਣਾ ਮੋਹੇ ਪਛੁਤਾਣੇ ਰਾਮ ॥
પરંતુ તારું તેનાથી અલગ થવું અટળ છે તેનાથી મોહમાં તારે પસ્તાવું પડશે
ਹਰਿਚੰਦਉਰੀ ਦੇਖਿ ਭੂਲਾ ਕਹਾ ਅਸਥਿਤਿ ਪਾਈਐ ॥
કાલ્પનિક હરિશ્ચંદ્ર રાજાની નગરીને જોઈને તું કુમાર્ગગામી થઈ ગયો છે અને તેમાં તને સ્થિરતા કેવી રીતે પ્રાપ્ત થશે?
ਬਿਨੁ ਨਾਮ ਹਰਿ ਕੇ ਆਨ ਰਚਨਾ ਅਹਿਲਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਈਐ ॥
પરમેશ્વરના નામ વગર સૃષ્ટિ રચનાના પદાર્થોમાં આકર્ષિત થવાથી અનમોલ મનુષ્ય જીવન વ્યર્થ જ જાય છે
ਹਉ ਹਉ ਕਰਤ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨ ਬੂਝੈ ਨਹ ਕਾਂਮ ਪੂਰਨ ਗਿਆਨੇ ॥
અહંકાર કરવાથી જીવની તૃષ્ણા ઠરતી નથી ન તો તેની ઇચ્છાઓની પૂરતી થાય છે અને ન તો તેને જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે
ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਬਿਨੁ ਨਾਮ ਹਰਿ ਕੇ ਕੇਤਿਆ ਪਛੁਤਾਨੇ ॥੩॥
નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે પરમાત્માના નામથી વંચિત થઈને કેટલાય જીવ પસ્તાતા આ દુનિયાથી ચાલ્યા ગયા છે ॥૩॥
ਧਾਰਿ ਅਨੁਗ੍ਰਹੋ ਅਪਨਾ ਕਰਿ ਲੀਨਾ ਰਾਮ ॥
પરમેશ્વરે કૃપા કરીને મને પોતાનો બનાવી લીધો છે
ਭੁਜਾ ਗਹਿ ਕਾਢਿ ਲੀਓ ਸਾਧੂ ਸੰਗੁ ਦੀਨਾ ਰਾਮ ॥
તેણે મોઢાથી પકડીને મને મોહ-માયાના કીચડમાંથી કાઢી લીધો છે અને સાધુ પુરુષોની સંગતિનું દાન આપ્યું છે
ਸਾਧਸੰਗਮਿ ਹਰਿ ਅਰਾਧੇ ਸਗਲ ਕਲਮਲ ਦੁਖ ਜਲੇ ॥
સાધુઓની સભામાં પ્રભુની આરાધના કરવાથી મારા બધા પાપ તેમજ દુઃખ-સંતાપ સળગી ગયા છે
ਮਹਾ ਧਰਮ ਸੁਦਾਨ ਕਿਰਿਆ ਸੰਗਿ ਤੇਰੈ ਸੇ ਚਲੇ ॥
પ્રભુની ભક્તિ જ મહાધર્મ અને નામ-દાન જ શુભ કર્મ છે જે પરલોકમાં તારી સાથે જશે
ਰਸਨਾ ਅਰਾਧੈ ਏਕੁ ਸੁਆਮੀ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਮਨੁ ਤਨੁ ਭੀਨਾ ॥
મારી જીભ એક પરમેશ્વરના નામની આરાધના કરે છે અને નામથી મારુ મન અને તન ભીંજાય ગયું છે
ਨਾਨਕ ਜਿਸ ਨੋ ਹਰਿ ਮਿਲਾਏ ਸੋ ਸਰਬ ਗੁਣ ਪਰਬੀਨਾ ॥੪॥੬॥੯॥
હે નાનક! જે જીવને હરિ પોતાની સાથે મેળવી લે છે તે સર્વગુણોમાં પ્રવીણ થઈ જાય છે ॥૪॥૬॥૯॥
ਬਿਹਾਗੜੇ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੪॥
બિહાગડા નો મહેલ ૪ ॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા સદ્દગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩ ॥
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਹੋਰ ਥੈ ਸੁਖੁ ਨ ਭਾਲਿ ॥
હે મનુષ્ય જીવ! ગુરુની સેવા કરવાથી જ સુખ ઉપલબ્ધ થાય છે તેથી કોઈ અન્ય સ્થાન પર સુખની શોધ ન કર
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਮਨੁ ਭੇਦੀਐ ਸਦਾ ਵਸੈ ਹਰਿ ਨਾਲਿ ॥
જો ગુરુના શબ્દ દ્વારા મન વીંધાય જાય તો પ્રભુ હંમેશા જીવની સાથે રહે છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਤਿਨਾ ਕਉ ਮਿਲੈ ਜਿਨ ਹਰਿ ਵੇਖੈ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲਿ ॥੧॥
હે નાનક! નામ તે જીવને જ મળે છે જેને પરમેશ્વર દયા-દૃષ્ટિથી જ જોવે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਸਿਫਤਿ ਖਜਾਨਾ ਬਖਸ ਹੈ ਜਿਸੁ ਬਖਸੈ ਸੋ ਖਰਚੈ ਖਾਇ ॥
પરમેશ્વરનો સ્તુતી ગાન ભંડાર તેનું એક દાન છે જે જીવને તે દયા કરીને આપે છે તે જ તેને ખર્ચે અને ખાય છે
ਸਤਿਗੁਰ ਬਿਨੁ ਹਥਿ ਨ ਆਵਈ ਸਭ ਥਕੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇ ॥
પરંતુ આ ભંડાર સાચા ગુરુ વગર ઉપલબ્ધ થતું નથી અને બધા તેની ઉપલબ્ધી માટે કર્મ કરતા થાકી ગયા છે
ਨਾਨਕ ਮਨਮੁਖੁ ਜਗਤੁ ਧਨਹੀਣੁ ਹੈ ਅਗੈ ਭੁਖਾ ਕਿ ਖਾਇ ॥੨॥
હે નાનક! સ્વેચ્છાચારી જગત પરમાત્માના નામ રૂપી ધનથી વંચિત છે આગળ જ્યારે પરલોકમાં ભૂખ લાગે તો એ શું ખાઈ શકશે? ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਸਭ ਤੇਰੀ ਤੂ ਸਭਸ ਦਾ ਸਭ ਤੁਧੁ ਉਪਾਇਆ ॥
હે પ્રભુ! આ આખી જગત રચના તારી જ છે અને તું બધાનો માલિક છે બધા જીવોને તે જ ઉત્પન્ન કર્યા છે
ਸਭਨਾ ਵਿਚਿ ਤੂ ਵਰਤਦਾ ਤੂ ਸਭਨੀ ਧਿਆਇਆ ॥
બધા પ્રાણીઓમાં તું વસેલો છે અને બધા તારી જ આરાધનામાં ક્રિયાશીલ છે
ਤਿਸ ਦੀ ਤੂ ਭਗਤਿ ਥਾਇ ਪਾਇਹਿ ਜੋ ਤੁਧੁ ਮਨਿ ਭਾਇਆ ॥
હે પરમેશ્વર! જે પ્રાણી તારા મનને લલચાવે છે તેની ભક્તિ તું સ્વીકાર કરી લે છે
ਜੋ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ਸੋ ਥੀਐ ਸਭਿ ਕਰਨਿ ਤੇਰਾ ਕਰਾਇਆ ॥
હે હરિ! જે કાંઈ પરમાત્માને સારું લાગે છે તે જ થાય છે જીવ તે જ કરે છે જે તું તેમની પાસે કરાવડાવે છે અર્થાત સૃષ્ટિમાં પરમેશ્વરનું જ બધું કર્યું-કરાવેલું થઈ રહ્યું છે
ਸਲਾਹਿਹੁ ਹਰਿ ਸਭਨਾ ਤੇ ਵਡਾ ਜੋ ਸੰਤ ਜਨਾਂ ਕੀ ਪੈਜ ਰਖਦਾ ਆਇਆ ॥੧॥
હે મનુષ્ય જીવ! તે સર્વેશ્વર અને મહાન પ્રભુની સ્તુતિ કર જે યુગો-યુગાંતરોથી જ સંતજનોની લાજ-પ્રતિષ્ઠા રાખતો આવ્યા છે ॥૧॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਨਾਨਕ ਗਿਆਨੀ ਜਗੁ ਜੀਤਾ ਜਗਿ ਜੀਤਾ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥
હે નાનક! જ્ઞાની વ્યક્તિએ આ દુનિયા પર વિજય મેળવી લીધો છે પરંતુ આ દુનિયાના પ્રત્યેક જીવ-જંતુ સહિત બધાને જીતી લીધા છે
ਨਾਮੇ ਕਾਰਜ ਸਿਧਿ ਹੈ ਸਹਜੇ ਹੋਇ ਸੁ ਹੋਇ ॥
પરમાત્માના નામ દ્વારા બધા કાર્ય સિદ્ધ સફળ થઈ જાય છે જે કંઈ પણ થાય છે થાય છે તે પ્રભુનું ઈચ્છા અનુસાર જ થાય છે
ਗੁਰਮਤਿ ਮਤਿ ਅਚਲੁ ਹੈ ਚਲਾਇ ਨ ਸਕੈ ਕੋਇ ॥
ગુરુની બુદ્ધિ પર ચાલવાથી પ્રાણીની બુદ્ધિ સ્થિર થઈ જાય છે અને કોઈ પણ તેને વ્યર્થ કરી શકતું નથી
ਭਗਤਾ ਕਾ ਹਰਿ ਅੰਗੀਕਾਰੁ ਕਰੇ ਕਾਰਜੁ ਸੁਹਾਵਾ ਹੋਇ ॥
પરમાત્મા જીવોના સ્વીકૃત છે અર્થાત તેનો પક્ષ નિભાવે છે તથા તેનું દરેક કાર્ય સોહામણું થઈ જાય છે