Page 463
ਮਹਲਾ ੨ ॥
હે ભાઈ, જન્મ – મરણ ના અનેક ચક્કર ફરી ચુક્યા, પરંતુ પ્રભુ ભક્તિ વગર મારો કોઈ સારો હાલ નથી
ਜੇ ਸਉ ਚੰਦਾ ਉਗਵਹਿ ਸੂਰਜ ਚੜਹਿ ਹਜਾਰ ॥
હે વ્હલા પ્રભુ, મારો કોઈ સારો કુળ નથી, મારુ સુંદર રૂપ નથી, મારી અનાદર ગુણો ની સુગંધ નથી મારી અંદર આત્મિક જીવન ની કોઈ સમજ નથી, તારા વિનાકોણ છે મારો રખવાળો ?
ਏਤੇ ਚਾਨਣ ਹੋਦਿਆਂ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਘੋਰ ਅੰਧਾਰ ॥੨॥
તારો સેવક નાનક હાથ જોડી ને તારી શરણ માં પડ્યો છે, હે વ્હલા! હે પ્રભુ! મારી આત્મિક અવસ્થા ઉંચી બનાવ
ਮਃ ੧ ॥
એ ભાઈ! જ્યારે માછલી પાણી થી અલગ થઈ જાય છે પાણી થી અલગ થતાં વેંત જ તેનું મન તેનું શરીર નિઢાલ થઈ જાય છે પ્રીતમ પાણી વગર તે કેવી રીતે જીવી શકે?
ਨਾਨਕ ਗੁਰੂ ਨ ਚੇਤਨੀ ਮਨਿ ਆਪਣੈ ਸੁਚੇਤ ॥
હરણ આત્મિક જીવન દેવાવાળો અવાજ સાંભળીને પોતાનું શરીર પ્રાણ બધું જ તે અવાજ પ્રતિ કુરબાન કરી દે છે અને સીધો સામે જ મોઢા ઉપર શિકારીનું તીર સહે છે.
ਛੁਟੇ ਤਿਲ ਬੂਆੜ ਜਿਉ ਸੁੰਞੇ ਅੰਦਰਿ ਖੇਤ ॥
હે મારા પ્યારા! મારી પ્રીતી તારા ચરણમાં લાગી ગઈ છે હે પ્રભુ! તમે મને મળી ગયા મારું ચિત્ત દુનિયા ની બધી વસ્તુઓ તરફથી ઉદાસ થઈ ગયું છે, જો આ શરીર એક ક્ષણ પણ ટકી ગયું તો શરીર ધિક્કારને યોગ્ય છે
ਖੇਤੈ ਅੰਦਰਿ ਛੁਟਿਆ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸਉ ਨਾਹ ॥
હે પ્યારા પ્રભુ! મને ઊંઘ નથી આવતી તારા ચરણોમાં મારી પ્રીતી લાગી ગઈ છે મારું મન હર ક્ષણ તને જ યાદ કરી રહ્યું છે
ਫਲੀਅਹਿ ਫੁਲੀਅਹਿ ਬਪੁੜੇ ਭੀ ਤਨ ਵਿਚਿ ਸੁਆਹ ॥੩॥
જે ભાગ્યશાળી પરમાત્માના પ્રેમના રંગમાં રંગાઈ જાય છે જે તેના નામમાં મસ્ત થઈ જાય છે તે દુનિયાના બધાં જ ડર માયાની ભટકાવ એ બધું જ દૂર કરી લે છે
ਪਉੜੀ ॥
નાનક કહે છે, હે સર્વવ્યાપક દયાળુ હરિ! મારા ઉપર મહેર કર મારા ઉપર તરસ કર હું સદા તારા પ્રેમમાં મસ્ત રહું ।।૨।।
ਆਪੀਨ੍ਹ੍ਹੈ ਆਪੁ ਸਾਜਿਓ ਆਪੀਨ੍ਹ੍ਹੈ ਰਚਿਓ ਨਾਉ ॥
હે ભાઈ કમળના ફૂલ ઉપર ફરવા વાળો ભમરો ગુંજન કરે છે ભમરો નિત્ય ગુંજન કરે છે કમળના ફૂલ ઉપર મકરંદ ના રસ ની સુગંધ માં મસ્ત છે પ્રીતિમાં ખેંચાઈને તે પોતાને કમળના પુષ્પ માં બંધ કરાવી લે છે
ਦੁਯੀ ਕੁਦਰਤਿ ਸਾਜੀਐ ਕਰਿ ਆਸਣੁ ਡਿਠੋ ਚਾਉ ॥
હે ભાઈ! ભલે સરોવર અને તળાવ પાણીથી ભરેલા હોય પણ બપૈયો પક્ષી નું ચિત્ત તો વાદળા માંથી પડતા વરસાદના ટીપા માટે તરસે છે બપૈયો ની ચાહત ફક્ત વાદળાં માંથી પડેલી પાણીની બૂંદ થી જ તૃપ્ત થઈ શકે
ਦਾਤਾ ਕਰਤਾ ਆਪਿ ਤੂੰ ਤੁਸਿ ਦੇਵਹਿ ਕਰਹਿ ਪਸਾਉ ॥
હે જીવોના કષ્ટ અને દુઃખના નાશ કરવાવાળા! તાપનો નાશ કરવાવાળા! મારી તારા દરવાજે વિનંતી છે કે તું મને મળે મારા મનમાં મારા હૃદયમાં તારાં ચરણોના પ્રતિ ખૂબ જ ગહેરો પ્રેમ છે
ਤੂੰ ਜਾਣੋਈ ਸਭਸੈ ਦੇ ਲੈਸਹਿ ਜਿੰਦੁ ਕਵਾਉ ॥
તું મારા સુંદર ચતુર સમજદાર માલિક છે હું મારી જીભથી તારા કયા કયા ગુણ નું વર્ણન કરું
ਕਰਿ ਆਸਣੁ ਡਿਠੋ ਚਾਉ ॥੧॥
હે વિકારોમાં પડેલાને પવિત્ર કરવા વાળા! મારી મને બાંય થી પકડી ને પોતાના ચરણોમાં લગાવી લે મને પોતાનું નામ આપ તારી નિગાહ મારી ઉપર પડતાની સાથે જ મારાં બધાં પાપ મટી જાય છે
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
નાનક વિનંતી કરે છે કે હરિ તારા દર્શન કરવાથી કોઈપણ દુઃખ અને કષ્ટ અડી પણ નથી શકતા ।।૩।।
ਸਚੇ ਤੇਰੇ ਖੰਡ ਸਚੇ ਬ੍ਰਹਮੰਡ ॥
હે મારા પતિ પ્રભુ! હું ચિત્તથી તને જ ચિત્તવુ છું હે નાથ! હું તને યાદ કરતો રહું છું મુજ અનાથ ને પોતાની શરણમાં રાખી લે હે નાથ! તું મને મળતને મળવા માટે મારી અંદર ખૂબ જ ઇચ્છા છે મારો જીવ આત્મા તારા દર્શન માટે ઉત્સાહ માટે આવી ગયો છે
ਸਚੇ ਤੇਰੇ ਲੋਅ ਸਚੇ ਆਕਾਰ ॥
હે પ્રભુ! તારા સુંદર સ્વરૂપ માં મારું ચિત્ત જોડાઈ ગયું છે તારા સુંદર શરીર ની તરફ મારું ધ્યાન લાગેલું છે હે ગોપાલ! મારું મન તારી સાથે મળી જવા માટે તડપે છે તું તે ભાગ્યશાળી ઓ ને આદર આપે છે જે તારા દરવાજા ઉપર ભિખારી બની ને આવે છે
ਸਚੇ ਤੇਰੇ ਕਰਣੇ ਸਰਬ ਬੀਚਾਰ ॥
હે પ્રભુ તું પોતાની અંદર પોતાના દરવાજે આવેલા માંગવા વાળાઓ નો આદર અને સન્માન કરે છે તો તેમના દુઃખોનો નાશ કરે છે તારી મહેરબાની થી તેમની બધી જ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થઇ જાય છે
ਸਚਾ ਤੇਰਾ ਅਮਰੁ ਸਚਾ ਦੀਬਾਣੁ ॥
હે ભાઈ! જે ભાગ્યશાળી મનુષ્ય પ્રભુ પતિનેગળે મળે છે તેમની જિંદગી નો દિવસ ભાગ્યશાળી બની જાય છે પતિ પ્રભુને મળીને તેમના હૃદય ઉપરની સેજસોહામણી બની જાય છે જેની ઉપર પ્રભુની મહેરબાની ની નજર થાય છે
ਸਚਾ ਤੇਰਾ ਹੁਕਮੁ ਸਚਾ ਫੁਰਮਾਣੁ ॥
જેમને પરમાત્મા મળી જાય છે તેમના પૂર્વ માં કરેલા બધાં જ પાપોનો નાશ થઈ જાય છે
ਸਚਾ ਤੇਰਾ ਕਰਮੁ ਸਚਾ ਨੀਸਾਣੁ ॥
નાનક વિનંતી કરે છે હે ભાઈ લક્ષ્મી પતિ પ્રભુ બધાં જ ગુણોનો ખજાનો પ્રભુ, મને મળી ગયા મારા મનની મુરાદ પૂરી થઈ ગઈ ।।૪।।૧।।૧૪।।
ਸਚੇ ਤੁਧੁ ਆਖਹਿ ਲਖ ਕਰੋੜਿ ॥
અકાલ પુરખ એક છે જેનું નામ ‘અસ્તિત્વ વાળો’ છે સૃષ્ટિના રચનાકાર છે જે બધી જગ્યાએ વ્યાપ્ત છે ભય રહિત છે વેર હિત છે જેનું સ્વરૂપ કાળથી પરે છે, જે યોનિઓમાં નથી ભટકતો જેનો પ્રકાશ તેની મેળાએ છે અને જે સદગુરૂની કૃપાથી મળે છે
ਸਚੈ ਸਭਿ ਤਾਣਿ ਸਚੈ ਸਭਿ ਜੋਰਿ ॥
આશા મહેલ ૧।।
ਸਚੀ ਤੇਰੀ ਸਿਫਤਿ ਸਚੀ ਸਾਲਾਹ ॥
આશા દી વાર ની શરૂઆતથી આ વાક્ય શ્લોક પણ મહેલ ની પહેલા લખવામાં આવી છે. તે પોતે લખે છે કે પહેલા પણ આપણે આ વાર સાથે શ્લોક મહેલ ની પહેલાલખ્યો છે.આ વાર એક ટૂંડા રાજા અસરાજ ના વાર ની સુર માં ગાવાની છે
ਸਚੀ ਤੇਰੀ ਕੁਦਰਤਿ ਸਚੇ ਪਾਤਿਸਾਹ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਨਾਨਕ ਸਚੁ ਧਿਆਇਨਿ ਸਚੁ ॥
હું પોતાના ગુરૂ પાસેથી એક દિવસના સો વાર કુરબાન જાઉં છું જે ગુરુ એ થી મનુષ્યમાંથી દેવતા બનાવી દીધા
ਜੋ ਮਰਿ ਜੰਮੇ ਸੁ ਕਚੁ ਨਿਕਚੁ ॥੧॥
જેણે માણસને દેવતા બનાવવામાં વિલંબ ન કર્યો. 1
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਜਾ ਵਡਾ ਨਾਉ ॥
તે પ્રભુની કીર્તિ કરી ન શકીએ જેનું ખૂબ જ નામ છે
ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਜਾ ਸਚੁ ਨਿਆਉ ॥
તે ખૂબ જ યશસ્વી છે પ્રભુનો આ એક બહુ જ મોટો ગુણ છે કે તેનું નામ સદાય અટલ છે
ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਜਾ ਨਿਹਚਲ ਥਾਉ ॥
તેની એક મહાન કીર્તિ છે કે તેનું આસન અડોલ છે
ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਜਾਣੈ ਆਲਾਉ ॥
પ્રભુની આ એક ખૂબ જ મોટી મહિમા છે કે તે બધાં જીવોની અરદાસ ને જાણે છે
ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਬੁਝੈ ਸਭਿ ਭਾਉ ॥
અને તે બધાનાં દિલોના ભાવ સમજે છે
ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਜਾ ਪੁਛਿ ਨ ਦਾਤਿ ॥
ઈશ્વરની આ એક મહાનતા છે તે કોઈ ની પણ સલાહ લઈને જીવને દાન નથી આપતો
ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ਜਾ ਆਪੇ ਆਪਿ ॥
તે પોતે જ અનંત દાતા છે કારણ કે તેના જેવું બીજું કોઇ જ નથી
ਨਾਨਕ ਕਾਰ ਨ ਕਥਨੀ ਜਾਇ ॥
હે નાનક! ઈશ્વરની કુદરતનું વર્ણન ન થઈ શકે.
ਕੀਤਾ ਕਰਣਾ ਸਰਬ ਰਜਾਇ ॥੨॥
આખીયે રચના તેણે પોતાના હુકમમાં રચી છે ।।૨।।
ਮਹਲਾ ੨ ॥
મહેલ ૨
ਇਹੁ ਜਗੁ ਸਚੈ ਕੀ ਹੈ ਕੋਠੜੀ ਸਚੇ ਕਾ ਵਿਚਿ ਵਾਸੁ ॥
આ જગત પ્રભુ ને રહેવાની જગ્યા છે પ્રભુ આમાં વસે છે
ਇਕਨ੍ਹ੍ਹਾ ਹੁਕਮਿ ਸਮਾਇ ਲਏ ਇਕਨ੍ਹ੍ਹਾ ਹੁਕਮੇ ਕਰੇ ਵਿਣਾਸੁ ॥
કેટલાય જીવોને તે પોતાના હુકમ અનુસાર આ સંસાર સાગરમાં થી બચાવીને પોતાના ચરણોમાં જોડી દે છે અને કેટલાંય જીવોને પોતાના હુકમ અનુસાર જ આમાં ડુબાડી દે છે
ਇਕਨ੍ਹ੍ਹਾ ਭਾਣੈ ਕਢਿ ਲਏ ਇਕਨ੍ਹ੍ਹਾ ਮਾਇਆ ਵਿਚਿ ਨਿਵਾਸੁ ॥
કેટલાંયે જીવોને પોતાની મરજી અનુસાર માયાના મોહમાં થી બહાર કાઢી લે છે કેટલાય ને તો આમાં જ ફસાયેલા રાખે છે
ਏਵ ਭਿ ਆਖਿ ਨ ਜਾਪਈ ਜਿ ਕਿਸੈ ਆਣੇ ਰਾਸਿ ॥
આ વાત પણ કહી નથી શકાતી કે ભગવાન કોનો બેડો પાર કરશે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣੀਐ ਜਾ ਕਉ ਆਪਿ ਕਰੇ ਪਰਗਾਸੁ ॥੩॥
હે નાનક! જે ભાગ્યશાળી મનુષ્ય ને તે પ્રકાશ બક્ષે છે તેને ગુરુદ્વારા સમજાય જાય છે ।।૩।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ૨।।
ਨਾਨਕ ਜੀਅ ਉਪਾਇ ਕੈ ਲਿਖਿ ਨਾਵੈ ਧਰਮੁ ਬਹਾਲਿਆ ॥
હે નાનક! જીવનને પેદા કરીને પરમાત્માએ ધર્મરાજ ને સ્થાપિત કરી દીધા કે જીવોના કરેલા કર્મોના લેખાજોખાં લખતા રહે
ਓਥੈ ਸਚੇ ਹੀ ਸਚਿ ਨਿਬੜੈ ਚੁਣਿ ਵਖਿ ਕਢੇ ਜਜਮਾਲਿਆ ॥
ધર્મરાજની કચેરીમાં કેવળ સત્ય દ્વારા જીવના કર્મોનો નિવેડો થાય છે; ત્યાં નિર્ણય નું માપ ફક્ત સત્ય છે સારા કામ કરવા વાળાને આદર મળે છે અને ખરાબ કામ કરવાવાળા ને વીણીને અલગ કરી નાખે છે.
ਥਾਉ ਨ ਪਾਇਨਿ ਕੂੜਿਆਰ ਮੁਹ ਕਾਲ੍ਹ੍ਹੈ ਦੋਜਕਿ ਚਾਲਿਆ ॥
જુઠ અને ઠગી કરવાવાળા જીવો ને ત્યાં ઠેકાણું નથી મળતું કાળુ મોઢું કરીને તેમને નરકમાં ધકેલી દેવામાં આવે છે.
ਤੇਰੈ ਨਾਇ ਰਤੇ ਸੇ ਜਿਣਿ ਗਏ ਹਾਰਿ ਗਏ ਸਿ ਠਗਣ ਵਾਲਿਆ ॥
હે પ્રભુ! જે મનુષ્ય તારા નામના રંગોમાં રંગાયેલા છે તે અહીંયા થી બાજી જીતીને જવાના છે અને ઠગી કરવા વાળા મનુષ્યો માનવ જન્મ ની બાજી હારી ને જશે
ਲਿਖਿ ਨਾਵੈ ਧਰਮੁ ਬਹਾਲਿਆ ॥੨॥
હે પ્રભુ! ધર્મરાજ ને જીવોના કરેલા કર્મોના લેખ લખવા માટે તેં નિયુક્ત કરેલા છે ।।૨।।
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਵਿਸਮਾਦੁ ਨਾਦ ਵਿਸਮਾਦੁ ਵੇਦ ॥
હે નાનક ઈશ્વરની આશ્ચર્યજનક કુદરતને પૂર્ણ ભાગ્યોદય થી જ સમજી શકાય છે તેને જોઈને મનમાં કંપન છેડાઈ જાય છે
ਵਿਸਮਾਦੁ ਜੀਅ ਵਿਸਮਾਦੁ ਭੇਦ ॥
કેટલાંય નાદ અને કેટલાંય વેદ અનંત જીવો અને જીવો ના કેટલાય ભેદ
ਵਿਸਮਾਦੁ ਰੂਪ ਵਿਸਮਾਦੁ ਰੰਗ ॥
જીવો ના અને અન્ય પદાર્થો ના નામ કેટલાંય પરુ અને કેટલાયે રંગો
ਵਿਸਮਾਦੁ ਨਾਗੇ ਫਿਰਹਿਜੰਤ ॥
આ બધું જોઈને વિસ્મય અવસ્થા બની રહી છે કેટલાંય જંતુ સદાય નગ્ન