Page 25
ਜੇਹੀ ਸੁਰਤਿ ਤੇਹਾ ਤਿਨ ਰਾਹੁ ॥
જે સમજ પ્રભુ જીવો ને આપે છે તેવો જીવન નો રસ્તો તે પકડી લે છે
ਲੇਖਾ ਇਕੋ ਆਵਹੁ ਜਾਹੁ ॥੧॥
તેને મળેલી સમજ અનુસાર જીવ જગત માં આવે છે અને અહીંથી ચાલ્યા જાય છે, આ મર્યાદામાં ચલાવવા વાળા પ્રભુ પોતે જ છે।।૧।।
ਕਾਹੇ ਜੀਅ ਕਰਹਿ ਚਤੁਰਾਈ ॥
હે જીવ! તું પોતાની સારી સમજ બતાવવા માટે શા માટે હોશિયારી કરે છે?
ਲੇਵੈ ਦੇਵੈ ਢਿਲ ਨ ਪਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે પ્રભુ જ જીવોને સમજ આપે છે અને લઇ પણ લે છે ક્ષણનો પણ સમય લેતો નથી ।। ૧।। વિરામ।।
ਤੇਰੇ ਜੀਅ ਜੀਆ ਕਾ ਤੋਹਿ ॥
હે પ્રભુ! બધા જીવો તારા પેદા કરેલા છે બધા જીવોનો તું જ માલિક છે
ਕਿਤ ਕਉ ਸਾਹਿਬ ਆਵਹਿ ਰੋਹਿ ॥
હે પ્રભુ! જો તમને ગુસ્સો પણ આવે તો પણ કોના પર આવે?
ਜੇ ਤੂ ਸਾਹਿਬ ਆਵਹਿ ਰੋਹਿ ॥
જો જીવ તારા દ્વારા મળેલી સમજ-બુદ્ધિનો અભિમાન કરે, તો પણ તમે ગુસ્સે થશો નહીં કારણ કે આ બધા જીવો પછી તમારા જ છે
ਤੂ ਓਨਾ ਕਾ ਤੇਰੇ ਓਹਿ ॥੨॥
તમે તેના માલિક છો, તે બધા તમારા દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા છે ।। ૨।।
ਅਸੀ ਬੋਲਵਿਗਾੜ ਵਿਗਾੜਹ ਬੋਲ ॥
હે પ્રભુ! અમે જીવ વધુ બોલનાર છે, તારાથી મળેલી સમજ-બુદ્ધિનો અભિમાન કરીને ઘણી વખત ખરાબ બોલ બોલી દઇએ છીએ
ਤੂ ਨਦਰੀ ਅੰਦਰਿ ਤੋਲਹਿ ਤੋਲ ॥
પણ તું મારા કુબોલને કૃપાની નજરથી પારખે છે
ਜਹ ਕਰਣੀ ਤਹ ਪੂਰੀ ਮਤਿ ॥
ગુરુ દ્વારા સૂચવેલા માર્ગ અનુસરીને જે મનુષ્યની અંદર ઉચ્ચ આચરણ બની જાય છે તેની સમજણ પણ જટિલ બની જાય છે અને તે વધુ બોલનાર પણ બનતો નથી
ਕਰਣੀ ਬਾਝਹੁ ਘਟੇ ਘਟਿ ॥੩॥
ઉચ્ચ આચરણ વિના, માણસની બુદ્ધિ પણ ઓછી રહે છે ।। ૩।।
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਗਿਆਨੀ ਕੈਸਾ ਹੋਇ ॥
નાનક વિનંતી કરે છે: એક વાસ્તવિક જ્ઞાની માણસ તે છે
ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਬੂਝੈ ਸੋਇ ॥
જેણે તેના વાસ્તવિક સ્વ ને ઓળખી લીધો છે, જે તે પરમાત્માને જ અક્કલ દાતા સમજે છે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਕਰੇ ਬੀਚਾਰੁ ॥
જે ગુરુની કૃપાથી પોતાની હોશિયારી છોડીને અક્કલ દાતા પરમાત્માના ગુણોનો વિચાર કરે છે
ਸੋ ਗਿਆਨੀ ਦਰਗਹ ਪਰਵਾਣੁ ॥੪॥੩੦॥
આવા જ્ઞાની માણસને પ્રભુની હાજરીમાં સ્વીકારવામાં આવે છે ।। ૪।। ૩૦।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੪ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧, ઘર ૪
ਤੂ ਦਰੀਆਉ ਦਾਨਾ ਬੀਨਾ ਮੈ ਮਛੁਲੀ ਕੈਸੇ ਅੰਤੁ ਲਹਾ ॥
હે પ્રભુ! તું એક દરિયા સમાન છે, હું તારામાં રહેનાર એક નાની માછલી છું. હું તમારો અંત શોધી શકતો નથી. મારી સ્થિતિ ફક્ત તમે જાણો છો, તમે જ સતત જુઓ છો
ਜਹ ਜਹ ਦੇਖਾ ਤਹ ਤਹ ਤੂ ਹੈ ਤੁਝ ਤੇ ਨਿਕਸੀ ਫੂਟਿ ਮਰਾ ॥੧॥
હું માછલી અને દરિયામાં જ્યાં જોઉં છું, ત્યાં ફક્ત તમે જ દરિયો જ દરિયો છે. જો હું દરિયામાંથી બહાર નીકળી જાઉં, તો તે સમયે હું પીડાદાયક રીતે મૃત્યુ પામું છું, મારું જીવન તારે જ આશરે છે ।। ૧।।
ਨ ਜਾਣਾ ਮੇਉ ਨ ਜਾਣਾ ਜਾਲੀ ॥
હે દરિયા રૂપી પ્રભુ! તારાથી અલગ થનાર ન તો મને માછલીની સમજ છે, ન તો એના જાળની તેનાથી બચવું મારા વશની વાત નથી
ਜਾ ਦੁਖੁ ਲਾਗੈ ਤਾ ਤੁਝੈ ਸਮਾਲੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તારાથી દૂર થવા માટે જ્યારે મને થોડું આધ્યાત્મિક દુઃખ થાય છે, ત્યારે હું તને યાદ કરું છું ।।૧।। વિરામ।।
ਤੂ ਭਰਪੂਰਿ ਜਾਨਿਆ ਮੈ ਦੂਰਿ ॥
હે પ્રભુ! તમે આ વિશ્વમાં દરેક જગ્યાએ હાજર છો
ਜੋ ਕਛੁ ਕਰੀ ਸੁ ਤੇਰੈ ਹਦੂਰਿ ॥
મેં તમને ક્યાંક દૂર વસેલા સમજ્યા છે, હકીકત એ છે કે હું જે પણ કરું છું, તે તમારી હાજરીમાં કરી રહ્યો છું. તમે બધું જુઓ છો
ਤੂ ਦੇਖਹਿ ਹਉ ਮੁਕਰਿ ਪਾਉ ॥
તમે બધું જુઓ છો, તો પણ હું મારા દ્વારા કરવામાં આવેલા કાર્યોની ના પાડું છું
ਤੇਰੈ ਕੰਮਿ ਨ ਤੇਰੈ ਨਾਇ ॥੨॥
હું તમે સ્વીકારો તેવા કોઈ પણ કાર્યમાં સામેલ થતો નથી, હું તમારા નામમાં જોડાતો નથી ।।૨।।
ਜੇਤਾ ਦੇਹਿ ਤੇਤਾ ਹਉ ਖਾਉ ॥
હે પ્રભુ! તમે મને જે આપો હું તે ખાઉં છું
ਬਿਆ ਦਰੁ ਨਾਹੀ ਕੈ ਦਰਿ ਜਾਉ ॥
બીજો કોઈ દરવાજો નથી જ્યાં હું જાઉં અને ભિક્ષુક બનુ
ਨਾਨਕੁ ਏਕ ਕਹੈ ਅਰਦਾਸਿ ॥
નાનક ફક્ત એટલી વિનંતી કરે છે કે
ਜੀਉ ਪਿੰਡੁ ਸਭੁ ਤੇਰੈ ਪਾਸਿ ॥੩॥
આ જીવાત્મા તમારી જ છે, આ શરીર પણ તમારું જ છે, આ બધું તમારા જ આશરામાં રહી શકે છે ।। ૩।।
ਆਪੇ ਨੇੜੈ ਦੂਰਿ ਆਪੇ ਹੀ ਆਪੇ ਮੰਝਿ ਮਿਆਨੋੁ ॥
પ્રભુ પોતે જ દરેક જીવની નજીક છે, પોતે જ દૂર પણ છે. તે આખી દુનિયામાં હાજર છે
ਆਪੇ ਵੇਖੈ ਸੁਣੇ ਆਪੇ ਹੀ ਕੁਦਰਤਿ ਕਰੇ ਜਹਾਨੋੁ ॥
પ્રભુ પોતે જ દરેક જીવની સંભાળ રાખે છે, પોતે જ દરેકની અરજી સાંભળે છે, પોતે જ પોતાના સ્વભાવથી, શક્તિથી જગતનું સર્જન કરે છે
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਹੁਕਮੁ ਸੋਈ ਪਰਵਾਨੋੁ ॥੪॥੩੧॥
હે નાનક! દરેક પ્રાણી તેને જે યોગ્ય લાગે તે સ્વીકારવુ પડે છે ।। ૪।। ૩૧।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੪ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧ ઘર ૪
ਕੀਤਾ ਕਹਾ ਕਰੇ ਮਨਿ ਮਾਨੁ ॥
ઈશ્વરમાંથી જન્મેલો જીવ પોતાના મનમાં માયાનું શું માન કરી શકે છે?
ਦੇਵਣਹਾਰੇ ਕੈ ਹਥਿ ਦਾਨੁ ॥
દુનિયાના ભાગ પાડવાની તાકાત દાતાર પ્રભુના પોતાના હાથમાં છે
ਭਾਵੈ ਦੇਇ ਨ ਦੇਈ ਸੋਇ ॥
તેની મરજી છે કે ધન પદાર્થ આપવું કે નહિ
ਕੀਤੇ ਕੈ ਕਹਿਐ ਕਿਆ ਹੋਇ ॥੧॥
જન્મેલા પ્રાણીના કહેવાથી કંઈ પણ બની શકતું નથી ।। ૧।।
ਆਪੇ ਸਚੁ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਸਚੁ ॥
પ્રભુ હંમેશા સ્થિર રહે છે. તેને કાયમનું તેનું નામ પસંદ આવે છે
ਅੰਧਾ ਕਚਾ ਕਚੁ ਨਿਕਚੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પણ અજ્ઞાન પ્રાણી માયાની માલિકીને લીધે ઓછો છે, હંમેશા ઓછો રહે છે પ્રભુને આ ઓછાપણું પસંદ આવતું નથી ।। ૧।। વિરામ।।
ਜਾ ਕੇ ਰੁਖ ਬਿਰਖ ਆਰਾਉ ॥
જે પરમાત્માએ પેદા કરેલા આ ઝાડ-છોડ છે તે જ તેને સજાવટ આપે છે
ਜੇਹੀ ਧਾਤੁ ਤੇਹਾ ਤਿਨ ਨਾਉ ॥
જેવી વૃક્ષોની વાસ્તવિકતા હોય છે તેમ તેનું નામ પડી જાય છે.
ਫੁਲੁ ਭਾਉ ਫਲੁ ਲਿਖਿਆ ਪਾਇ ॥
તેવી જ રીતે, તેમાં ફળ અને ફૂલો ખીલે છે, આની જેમ જેવું ભાવનાનું ફૂલ મનુષ્યની અંદર છે તે મુજબ, તેને જીવન ફળ મળે છે. તેનું જીવન બને છે
ਆਪਿ ਬੀਜਿ ਆਪੇ ਹੀ ਖਾਇ ॥੨॥
દરેક મનુષ્ય જે કંઈ પોતે વાવે છે, પોતે જ ખાય છે, જેવું કર્મ કરે છે તેવું જ જીવન બને છે ।।૨।।
ਕਚੀ ਕੰਧ ਕਚਾ ਵਿਚਿ ਰਾਜੁ ॥
જે મનુષ્યની અંદર અજાણ્યો મન જીવનનો સર્જક ચણતર કારીગર છે, તેની જીવન નિર્માણની દિવાલ પણ કાચી નબળી બની જાય છે
ਮਤਿ ਅਲੂਣੀ ਫਿਕਾ ਸਾਦੁ ॥
તેની અક્કલ પણ નીરસ અને તેનું બધું જીવન પણ નીરસ જ રહે છે
ਨਾਨਕ ਆਣੇ ਆਵੈ ਰਾਸਿ ॥
હે નાનક! પણ પ્રાણી નું શું? જો પ્રભુ પોતે જ પ્રાણી નું જીવન સુધારે તો જ તે સુધરે છે
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਨਾਹੀ ਸਾਬਾਸਿ ॥੩॥੩੨॥
નહીં તો પ્રભુના નામથી વંચિત રહીને તેની હાજરીમાં સન્માન મળતું નથી ।। ૩।। ૩૨।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੫ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૧ ઘર ૪
ਅਛਲ ਛਲਾਈ ਨਹ ਛਲੈ ਨਹ ਘਾਉ ਕਟਾਰਾ ਕਰਿ ਸਕੈ ॥
અસ્પૃશ્ય માયા, જો કોઈ દગો આપવાનો પ્રયાસ કરે તો પણ તેણી છેતરાતી નથી. જેને કોઈનું કટાર કોઈ નુકસાન પહોંચાડી શકતું નથી જેને કોઈ મારી શકતું નથી તેની આગળ લોભી જીવનુ મન ડગમગે છે
ਜਿਉ ਸਾਹਿਬੁ ਰਾਖੈ ਤਿਉ ਰਹੈ ਇਸੁ ਲੋਭੀ ਕਾ ਜੀਉ ਟਲ ਪਲੈ ॥੧॥
પ્રભુની મંજુરી આમાં જ છે, સંસારમાં પણ નિયમ એ જ છે કે જ્યાં નામ નથી, ત્યાં મન માયા સમક્ષ ઝૂલતું રહેવું પડે છે ।। ૧।।
ਬਿਨੁ ਤੇਲ ਦੀਵਾ ਕਿਉ ਜਲੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સ્મૃતિના તેલ વગર આધ્યાત્મિક જીવન નો દીવો કેવી રીતે ચાલી શકે? માયાના મોહનો અંધકારનો પવન જીવાત્માને અટલ રહેવા દેતો નથી ।। ૧।। વિરામ।।
ਪੋਥੀ ਪੁਰਾਣ ਕਮਾਈਐ ॥ ਭਉ ਵਟੀ ਇਤੁ ਤਨਿ ਪਾਈਐ ॥
ધર્મના પુસ્તકો જે તેલ છે તેના અનુસાર જીવન બનાવો, પ્રભુનો ડર – આ શરીર-દીવામાં વાટ નાખો
ਸਚੁ ਬੂਝਣੁ ਆਣਿ ਜਲਾਈਐ ॥੨॥
પ્રભુ સાથેના ગાઢ સંબંધ થી આગ સળગાવો ।। ૨।
ਇਹੁ ਤੇਲੁ ਦੀਵਾ ਇਉ ਜਲੈ ॥
આ નામ તેલ છે, ત્યારે આ જીવનનો દીવો ઝળકે છે
ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਸਾਹਿਬ ਤਉ ਮਿਲੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! પ્રભુનું નામ પ્રગટાવવાથી માલિક પ્રભુના દર્શન થાય છે ।। ૧।। વિરામ।।
ਇਤੁ ਤਨਿ ਲਾਗੈ ਬਾਣੀਆ ॥
જે મનુષ્યને આ શરીરમાં ગુરુ ઉપદેશ ની અસર થાય છે
ਸੁਖੁ ਹੋਵੈ ਸੇਵ ਕਮਾਣੀਆ ॥
પ્રભુની સેવા કરીને યાદ કરીને તેને આધ્યાત્મિક આનંદ મળે છે