Page 243
ਗਉੜੀ ਛੰਤ ਮਹਲਾ ੧ ॥
રી રાગ છંદ મહેલ ૧॥
ਸੁਣਿ ਨਾਹ ਪ੍ਰਭੂ ਜੀਉ ਏਕਲੜੀ ਬਨ ਮਾਹੇ ॥
હે પ્રભુ પતિ! મારી વિનંતી સાંભળ. તારા વગર હું જીવ-સ્ત્રી આ સંસાર-જંગલમાં એકલી છું.
ਕਿਉ ਧੀਰੈਗੀ ਨਾਹ ਬਿਨਾ ਪ੍ਰਭ ਵੇਪਰਵਾਹੇ ॥
હે બેદરકાર પ્રભુ! તારા પતિ વગર મારી જીવાત્મા ધીરજ મેળવી શકતી નથી.
ਧਨ ਨਾਹ ਬਾਝਹੁ ਰਹਿ ਨ ਸਾਕੈ ਬਿਖਮ ਰੈਣਿ ਘਣੇਰੀਆ ॥
જીવ-સ્ત્રી પતિ-પ્રભુ વગર રહી શકતી નથી, પતિ-પ્રભુ વગર આના જીવનની રાત ખુબ જ મુશ્કેલીમાં વીતે છે.
ਨਹ ਨੀਦ ਆਵੈ ਪ੍ਰੇਮੁ ਭਾਵੈ ਸੁਣਿ ਬੇਨੰਤੀ ਮੇਰੀਆ ॥
હે પતિ-પ્રભુ! મારી વિનંતી સાંભળ, મને તારો પ્રેમ સારો લાગે છે, તારાથી અલગ થઈને મને શાંતિ આવી શકતી નથી.
ਬਾਝਹੁ ਪਿਆਰੇ ਕੋਇ ਨ ਸਾਰੇ ਏਕਲੜੀ ਕੁਰਲਾਏ ॥
પ્રેમાળ પતિ-પ્રભુ વગર આ જીવાત્માની કોઈ વાત પૂછતું નથી આ એકલી જ આ સંસાર-જંગલમાં પુકારતી ફરે છે,
ਨਾਨਕ ਸਾ ਧਨ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਈ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੁਖੁ ਪਾਏ ॥੧॥
પરંતુ, હે નાનક! જીવ-સ્ત્રી ત્યારે જ પતિ-પ્રભુને મળી શકે છે, જો આને ગુરુ મિલાવી દે, નહીં તો પ્રીતમ પ્રભુ વગર દુઃખ જ દુઃખ સહન કરે છે ॥૧॥
ਪਿਰਿ ਛੋਡਿਅੜੀ ਜੀਉ ਕਵਣੁ ਮਿਲਾਵੈ ॥
હે સહેલીઓ! જેને પતિએ ભુલાવી દીધા, તેને બીજું કોણ પતિ-પ્રભુની સાથે મિલાવી શકે છે?
ਰਸਿ ਪ੍ਰੇਮਿ ਮਿਲੀ ਜੀਉ ਸਬਦਿ ਸੁਹਾਵੈ ॥
હે સહેલીઓ! જે જીવ-દુલ્હન ગુરુના શબ્દ દ્વારા પ્રભુના નામ-રસમાં પ્રભુના પ્રેમ-રસમાં જોડાય છે, તે અંતરાત્મામાં સુંદર થઈ જાય છે.
ਸਬਦੇ ਸੁਹਾਵੈ ਤਾ ਪਤਿ ਪਾਵੈ ਦੀਪਕ ਦੇਹ ਉਜਾਰੈ ॥
જ્યારે ગુરુના શબ્દ દ્વારા જીવ-સ્ત્રી અંતરાત્મામાં સુંદર થઈ જાય છે, ત્યારે લોક-પરલોકમાં ઈજ્જત કમાઈ છે; જ્ઞાનનો દીવો આના શરીરમાં હૃદયમાં પ્રકાશ કરી દે છે.
ਸੁਣਿ ਸਖੀ ਸਹੇਲੀ ਸਾਚਿ ਸੁਹੇਲੀ ਸਾਚੇ ਕੇ ਗੁਣ ਸਾਰੈ ॥
હે સહેલી! સાંભળ! જે જીવ-સ્ત્રી હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રભુના ગુણ યાદ કરે છે, તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં જોડાઈને સુખી થઇ જાય છે.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਮੇਲੀ ਤਾ ਪਿਰਿ ਰਾਵੀ ਬਿਗਸੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀ ॥
જ્યારે સતગુરુએ તેને પોતાના શબ્દોમાં જોડ્યો, ત્યારે પ્રભુ પતિએ તેને પોતાના ચરણોમાં મળાવી લીધો, આધ્યાત્મિક જીવન દેનારી વાણીની કૃપાથી તેનું હૃદય-કમળ ફૂલ ખીલી જાય છે.
ਨਾਨਕ ਸਾ ਧਨ ਤਾ ਪਿਰੁ ਰਾਵੇ ਜਾ ਤਿਸ ਕੈ ਮਨਿ ਭਾਣੀ ॥੨॥
હે નાનક! જીવ-સ્ત્રી ત્યારે જ પ્રભુ-પતિને મળે છે, જયારે ગુરુના શબ્દ દ્વારા આ પ્રભુ પતિના મનને પ્રેમાળ લાગે છે ॥૨॥
ਮਾਇਆ ਮੋਹਣੀ ਨੀਘਰੀਆ ਜੀਉ ਕੂੜਿ ਮੁਠੀ ਕੂੜਿਆਰੇ ॥
હે સહેલી! જે જીવ-સ્ત્રીને મોહની માયાએ મોહી લીધું, જેને નાશવાન પદાર્થોના પ્રેમે છેતરી લીધી, તે નાશવાન પદાર્થોના વ્યાપારમાં લાગી ગઈ.
ਕਿਉ ਖੂਲੈ ਗਲ ਜੇਵੜੀਆ ਜੀਉ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਅਤਿ ਪਿਆਰੇ ॥
તેના ગળામાં મોહની ફાંસી પડી જાય છે, તેના ગળાની આ ફાંસી અતિ પ્રેમાળ ગુરૂની સહાયતા વગર ફાંસી માંથી નીકળી શકાતું નથી.
ਹਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਿਆਰੇ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰੇ ਤਿਸ ਹੀ ਕਾ ਸੋ ਹੋਵੈ ॥
જે મનુષ્ય પ્રભુથી પ્રીત નાખે છે, ગુરુના શબ્દ દ્વારા પ્રભુના ગુણોને વિચારે છે, તે પ્રભુનો સેવક થઇ જાય છે
ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਅਨੇਕ ਨਾਵਣ ਕਿਉ ਅੰਤਰ ਮਲੁ ਧੋਵੈ ॥
સ્મરણ વગર મહિમા વગર અનેક પુણ્ય-દાન કરવાથી, અનેક તીર્થ-સ્નાન કરવાથી કોઈ જીવ પોતાની અંદરની વિકારોની ગંદકી ધોઈ શકતો નથી.
ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਗਤਿ ਕੋਇ ਨ ਪਾਵੈ ਹਠਿ ਨਿਗ੍ਰਹਿ ਬੇਬਾਣੈ ॥
જીદ કરીને ઇન્દ્રિયોને રોકવાનો પ્રયત્ન કરીને જંગલમાં જઈને બેસવાથી કોઈ મનુષ્ય ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી.
ਨਾਨਕ ਸਚ ਘਰੁ ਸਬਦਿ ਸਿਞਾਪੈ ਦੁਬਿਧਾ ਮਹਲੁ ਕਿ ਜਾਣੈ ॥੩॥
હે નાનક! હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રભુનો દરબાર ગુરુના શબ્દ દ્વારા ઓળખી શકાય છે. પ્રભુ વગર કોઈ બીજા આશરાની ઝલકથી તે દરબારને મેળવી શકાતો નથી ॥૩॥
ਤੇਰਾ ਨਾਮੁ ਸਚਾ ਜੀਉ ਸਬਦੁ ਸਚਾ ਵੀਚਾਰੋ ॥
હે પ્રભુ! તારું નામ હંમેશા સ્થિર રહેનાર છે, તારી મહિમાની વાણી અટળ છે, તારા ગુણોનો વિચાર હંમેશા સ્થિર કર્મ છે.
ਤੇਰਾ ਮਹਲੁ ਸਚਾ ਜੀਉ ਨਾਮੁ ਸਚਾ ਵਾਪਾਰੋ ॥
હે પ્રભુ! તારો દરબાર હંમેશા સ્થિર છે, તારું નામ અને તારા નામનો વ્યાપાર હંમેશા સાથ આપનાર વ્યાપાર છે.
ਨਾਮ ਕਾ ਵਾਪਾਰੁ ਮੀਠਾ ਭਗਤਿ ਲਾਹਾ ਅਨਦਿਨੋ ॥
પરમાત્માના નામનો વ્યાપાર સ્વાદિષ્ટ વ્યાપાર છે, ભક્તિના વ્યાપારથી હંમેશા નફો વધતો જ રહે છે.
ਤਿਸੁ ਬਾਝੁ ਵਖਰੁ ਕੋਇ ਨ ਸੂਝੈ ਨਾਮੁ ਲੇਵਹੁ ਖਿਨੁ ਖਿਨੋ ॥
પ્રભુના નામ વગર બીજો કોઈ એવો સોદો નથી જે હંમેશા લાભ જ લાભ દે હે ભાઈ! હંમેશા ક્ષણ-ક્ષણ પલ-પલ નામ જપો.
ਪਰਖਿ ਲੇਖਾ ਨਦਰਿ ਸਾਚੀ ਕਰਮਿ ਪੂਰੈ ਪਾਇਆ ॥
જે મનુષ્ય એ નામ-વ્યાપારના લેખની પરખ કરી, તેના પર પ્રભુની અટળ કૃપાની નજર થઈ, પ્રભુની સંપૂર્ણ કૃપાથી તેને નામ-ધન પ્રાપ્ત કરી લીધા.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਮਹਾ ਰਸੁ ਮੀਠਾ ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਸਚੁ ਪਾਇਆ ॥੪॥੨॥
હે નાનક! પ્રભુનું નામ હંમેશા સ્થિર રહેનાર અને ખુબ જ મીઠા સ્વાદવાળો પદાર્થ છે, સંપૂર્ણ ગુરૂ દ્વારા જ આ પદાર્થ મળે છે ॥૪॥૨॥
ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ ਪੂਰਬੀ ਛੰਤ ਮਹਲਾ ੩
રાગ ગૌરી પૂર્વ છંદ મહેલ ૩
ੴ ਸਤਿਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਸਾ ਧਨ ਬਿਨਉ ਕਰੇ ਜੀਉ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਸਾਰੇ ॥
જે જીવ-સ્ત્રીના હૃદયમાં પ્રભુ-મેળાપની ચાહત ઉત્પન્ન થાય છે, તે જીવ-સ્ત્રી પ્રભુ-ઓટલા પર વિનંતી કરે છે અને પરમાત્માના ગુણ પોતાના હૃદયમાં સંભાળે છે,
ਖਿਨੁ ਪਲੁ ਰਹਿ ਨ ਸਕੈ ਜੀਉ ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਪਿਆਰੇ ॥
પ્રેમાળ પરમાત્માનાં દર્શન વગર તે એક ક્ષણ માત્ર એક પળ માત્ર શાંત- મન રહી શકતી નથી.
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਪਿਆਰੇ ਰਹਿ ਨ ਸਾਕੈ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਮਹਲੁ ਨ ਪਾਈਐ ॥
પ્રેમાળ પરમાત્માનાં દર્શન વગર તે એક ક્ષણ માત્ર એક પળ માત્ર શાંત- મન રહી શકતી નથી. પરંતુ પરમાત્માનું ઠેકાણું ગુરુ વગર મેળવી શકાતું નથી.
ਜੋ ਗੁਰੁ ਕਹੈ ਸੋਈ ਪਰੁ ਕੀਜੈ ਤਿਸਨਾ ਅਗਨਿ ਬੁਝਾਈਐ ॥
જે જે ગુરુ શિક્ષા દે છે તેને સારી રીતે કમાવવામાં આવે તો, મનમાંથી તૃષ્ણાની આગ ઠરી જાય છે.
ਹਰਿ ਸਾਚਾ ਸੋਈ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ਬਿਨੁ ਸੇਵਿਐ ਸੁਖੁ ਨ ਪਾਏ ॥
એક પરમાત્મા જ હંમેશા કાયમ રહેનાર છે, તેના વગર જગતમાં બીજું કોઈ હંમેશા સાથ નિભાવનાર સાથી નથી, તેના શરણે પડ્યા વગર જીવ-સ્ત્રી સુખ નથી મેળવી શકતી.
ਨਾਨਕ ਸਾ ਧਨ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਈ ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਮਿਲਾਏ ॥੧॥
હે નાનક! તે જ જીવ-સ્ત્રી ગુરની માંલાવેલ પ્રભુ-ચરણોમાં મળી શકે છે જેને પ્રભુ પોતે કૃપા કરીને, પોતાના ચરણોમાં મળાવે લે ॥૧॥
ਧਨ ਰੈਣਿ ਸੁਹੇਲੜੀਏ ਜੀਉ ਹਰਿ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਏ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી પરમાત્માના ચરણોથી પોતાનું મન જોડી રાખે છે તે જીવ-સ્ત્રીની જીવનરૂપી રાત સરળતાથી વીતે છે,
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਭਾਉ ਕਰੇ ਜੀਉ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਏ ॥
તે જીવ-સ્ત્રી ગુરુના શરણે પડે છે ગુરુ સાથે પ્રેમ કરે છે અને પોતાની અંદરથી અહમ-અહંકાર દૂર કરે છે.
ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਏ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਏ ਅਨਦਿਨੁ ਲਾਗਾ ਭਾਓ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી પોતાની અંદરથી સ્વયં ભાવ દૂર કરે છે હંમેશા પરમાત્માના ગુણ ગાતી રહે છે, તેનો દરેક સમયે પ્રભુ ચરણોથી પ્રેમ બની રહે છે.
ਸੁਣਿ ਸਖੀ ਸਹੇਲੀ ਜੀਅ ਕੀ ਮੇਲੀ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸਮਾਓ ॥
હ્નદય-મળેલી સત્સંગી સખીઓ-સહેલીઓથી ગુરુના શબ્દ સાંભળીને ગુરુના શબ્દમાં તેની લીનતા થયેલી રહે છે.