Page 231
ਤਤੁ ਨ ਚੀਨਹਿ ਬੰਨਹਿ ਪੰਡ ਪਰਾਲਾ ॥੨॥
તે વાસ્તવિક જીવન હેતુને ઓળખતા નથી, તે ધાર્મિક ચર્ચાના વ્યર્થનો ભાર જ પોતાના માથા પર બાંધી રાખે છે ॥૨॥
ਮਨਮੁਖ ਅਗਿਆਨਿ ਕੁਮਾਰਗਿ ਪਾਏ ॥
હે ભાઈ! તે લોકો બ્રહ્માની રચેલી વાણી વાંચે છે, પરંતુ પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય પરમાત્માની સાથે ઓળખાણથી વંચિત રહેવાને કારણે ખોટા જીવન માર્ગ પર પડી રહે છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਬਿਸਾਰਿਆ ਬਹੁ ਕਰਮ ਦ੍ਰਿੜਾਏ ॥
તે પરમાત્માનું નામ તો ભુલાવી દે છે, પરંતુ અન્ય વ્રત-ઉપવાસ વગેરે અનેક કર્મ કરવા પર જોર દેતા રહે છે.
ਭਵਜਲਿ ਡੂਬੇ ਦੂਜੈ ਭਾਏ ॥੩॥
આવા મનુષ્ય પરમાત્મા વગર બીજા પ્રેમમાં ફસાઈ રહેવાને કારણે સંસાર સમુદ્રમાં ડૂબેલા રહે છે, વિકારોમાં ફસાયેલ રહે છે ॥૩॥
ਮਾਇਆ ਕਾ ਮੁਹਤਾਜੁ ਪੰਡਿਤੁ ਕਹਾਵੈ ॥
હે ભાઈ! બ્રહ્માની રચેલી વાણીનો વિદ્વાન મનુષ્ય માયાનો તૃષ્ણાવાળો રહેતો હોવા છતાં પણ પોતાને પંડિત કહેવડાવે છે.
ਬਿਖਿਆ ਰਾਤਾ ਬਹੁਤੁ ਦੁਖੁ ਪਾਵੈ ॥
માયાના મોહમાં ફસાયેલો તે અંતરાત્મામાં ખુબ દુ:ખ સહતો રહે છે,
ਜਮ ਕਾ ਗਲਿ ਜੇਵੜਾ ਨਿਤ ਕਾਲੁ ਸੰਤਾਵੈ ॥੪॥
તેના ગળામાં આધ્યાત્મિક મૃત્યુની ફાંસી પડેલી રહે છે, આધ્યાત્મિક મૃત્યુ તેને હમેશા દુ:ખી રાખે છે ॥૪॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਮਕਾਲੁ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ ॥
પરંતુ, હે ભાઈ! આધ્યાત્મિક મૃત્યુ ગુરુની સનમુખ રહેનાર મનુષ્યની નજીક ભટકતી નથી,
ਹਉਮੈ ਦੂਜਾ ਸਬਦਿ ਜਲਾਵੈ ॥
તે ગુરુના શબ્દની કૃપાથી પોતાની અંદરથી અહંકાર સળગાવી દે છે,
ਨਾਮੇ ਰਾਤੇ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ॥੫॥
તે પરમાત્માના નામમાં જ રંગાયેલ રહીને પરમાત્માના ગુણ ગાતો રહે છે ॥૫॥
ਮਾਇਆ ਦਾਸੀ ਭਗਤਾ ਕੀ ਕਾਰ ਕਮਾਵੈ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પરમાત્માની ભક્તિ કરે છે, માયા તેની દાસી બની રહે છે, અને તેની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરે છે.
ਚਰਣੀ ਲਾਗੈ ਤਾ ਮਹਲੁ ਪਾਵੈ ॥
જે મનુષ્ય તે ભક્ત જનોને ચરણે લાગેલા રહે, તે પણ પ્રભુ ચરણોમાં ઠેકાણું પ્રાપ્ત કરી લે છે.
ਸਦ ਹੀ ਨਿਰਮਲੁ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ॥੬॥
તે પણ હંમેશા જ પવિત્ર મનવાળો થઇ જાય છે અને આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકી રહે છે ॥૬॥
ਹਰਿ ਕਥਾ ਸੁਣਹਿ ਸੇ ਧਨਵੰਤ ਦਿਸਹਿ ਜੁਗ ਮਾਹੀ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પરમાત્માની મહિમાની વાતો સાંભળે છે, તે જગતમાં પ્રત્યક્ષ ધનવાન દેખાય છે
ਤਿਨ ਕਉ ਸਭਿ ਨਿਵਹਿ ਅਨਦਿਨੁ ਪੂਜ ਕਰਾਹੀ ॥
તે માયાની તૃષ્ણામાં ભટકતા ફરતા નથી, બધા લોકો તેની આગળ નમન કરે છે અને દરેક સમયે તેનો આદર-સત્કાર કરે છે
ਸਹਜੇ ਗੁਣ ਰਵਹਿ ਸਾਚੇ ਮਨ ਮਾਹੀ ॥੭॥
કારણ કે તે મનુષ્ય આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માના ગુણ પોતાના મનમાં યાદ કરી રાખે છે ॥૭॥
ਪੂਰੈ ਸਤਿਗੁਰਿ ਸਬਦੁ ਸੁਣਾਇਆ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યને સંપૂર્ણ ગુરુએ પરમાત્માની મહિમાની વાતો સંભળાવી છે.
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਮੇਟੇ ਚਉਥੈ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥
તેને પોતાની અંદરથી માયાના ત્રણેય ગુણોનો પ્રભાવ મિટાવી લીધો છે, તેને પોતાનું મન તે આધ્યાત્મિક સ્થિતિમાં ટકાવી લીધું છે જ્યાં માયાના ત્રણ ગુણ પોતાની અસર નાંખી શકતા નથી.
ਨਾਨਕ ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਬ੍ਰਹਮ ਮਿਲਾਇਆ ॥੮॥੪॥
નાનક કહે છે, ગુરુએ તેની અંદરથી અહંકાર મારીને તેને પરમાત્માની સાથે જોડી દીધો છે ॥૮॥૪॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩
ਬ੍ਰਹਮਾ ਵੇਦੁ ਪੜੈ ਵਾਦੁ ਵਖਾਣੈ ॥
હે ભાઈ! પંડિત તે વેદને વાંચે છે, જેને તે બ્રહ્માનું ઉચ્ચારેલું સમજે છે, તેના આશરે દલીલની વાતો સંભળાવે છે,
ਅੰਤਰਿ ਤਾਮਸੁ ਆਪੁ ਨ ਪਛਾਣੈ ॥
પરતુ તેની પોતાની અંદર આધ્યાત્મિક જીવનવાળું અંધારું જ રહે છે, કારણ કે તે પોતાના આધ્યાત્મિક જીવનને જોતો જ નથી.
ਤਾ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਏ ਗੁਰ ਸਬਦੁ ਵਖਾਣੈ ॥੧॥
જયારે મનુષ્ય ગુરુના શબ્દ જે પ્રભુની મહિમાથી ભરપૂર છે, ઉચ્ચારે છે, ત્યારે જ પ્રભુનો મેળાપ મેળવે છે ॥૧॥
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਕਰਉ ਫਿਰਿ ਕਾਲੁ ਨ ਖਾਇ ॥
હે ભાઈ! હું તો ગુરુની સેવા કરું છું, હું તો ગુરુની શરણે પડ્યો છું જે મનુષ્ય ગુરુનો પ્રભાવ લે છે તેને ફરી ક્યારેય આધ્યાત્મિક મૃત્યુ ખાતી નથી, આધ્યાત્મિક મૃત્યુ તેના આધ્યાત્મિક જીવનને બરબાદ કરતી નથી.
ਮਨਮੁਖ ਖਾਧੇ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરંતુ, જે મનુષ્ય પોતાના મનની પાછળ ચાલે છે, માયાના પ્રેમમાં ફસાવવાને કારણે તેનું આધ્યાત્મિક જીવન સમાપ્ત થઇ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਪ੍ਰਾਣੀ ਅਪਰਾਧੀ ਸੀਧੇ ॥
હે ભાઈ! પાપી મનુષ્ય પણ ગુરુના શરણે પડીને પોતાની જીવન સફળ કરી લે છે,
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਅੰਤਰਿ ਸਹਜਿ ਰੀਧੇ ॥
ગુરુના શબ્દની કૃપાથી તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકી જાય છે, તેની અંદર પ્રભુ મેળાપની સાદર ઉત્પન્ન થઇ જાય છે,
ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਇਆ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸੀਧੇ ॥੨॥
તે પ્રભુને મળી જાય છે, ગુરુના શબ્દ દ્વારા તે સફળ જીવનવાળા થઇ જાય છે ॥૨॥
ਸਤਿਗੁਰਿ ਮੇਲੇ ਪ੍ਰਭਿ ਆਪਿ ਮਿਲਾਏ ॥
હે ભાઈ! જેને ગુરુએ પોતાના શબ્દોમાં જોડ્યા છે, તેને પ્રભુએ પોતાના ચરણોમાં મળાવી લીધા છે,
ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭ ਸਾਚੇ ਕੈ ਮਨਿ ਭਾਏ ॥
તે મનુષ્ય હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માના મનમાં પ્રેમાળ લાગવા લાગે છે,
ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵਹਿ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਏ ॥੩॥
તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં પ્રેમમાં જોડાઈને પ્રભુના ગુણ ગાય છે ॥૩॥
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸਾਚੇ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਏ ॥
હે ભાઈ! પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય હંમેશા સ્થિર પ્રભુના રૂપ ગુરુથી અલગ થઈને ભટકણને કારણે ખોટા માર્ગ પર પડી રહે છે.
ਮਨਮੁਖ ਅੰਧੇ ਸਦਾ ਬਿਖੁ ਖਾਏ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય માયાના મોહમાં અંધ થયેલ તે હંમેશા આ મોહનું ઝેર જ ખાતા રહે છે
ਜਮ ਡੰਡੁ ਸਹਹਿ ਸਦਾ ਦੁਖੁ ਪਾਏ ॥੪॥
જે કારણે તે આધ્યાત્મિક મૃત્યુની સજા જ સહે છે અને હંમેશા દુઃખ મેળવે છે ॥૪॥
ਜਮੂਆ ਨ ਜੋਹੈ ਹਰਿ ਕੀ ਸਰਣਾਈ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પરમાત્માની શરણે પડી રહે છે બિચારો યમરાજ તેની તરફ જોઈ પણ નથી શકતો, આધ્યાત્મિક મૃત્યુ તેની નજીક ભટકતી નથી.
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਸਚਿ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥
તે મનુષ્ય પોતાની અંદરથી અહંકાર દૂર કરીને હંમેશા સ્થિર પ્રભુના ચરણોમાં ધ્યાન જોડી રાખે છે,
ਸਦਾ ਰਹੈ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੫॥
તે હંમેશા પરમાત્માના નામમાં લગન લગાવી રાખે છે ॥૫॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਸੇ ਜਨ ਨਿਰਮਲ ਪਵਿਤਾ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુના શરણે પડે છે, તે પવિત્ર અને સ્વચ્છ જીવનવાળા બની જાય છે,
ਮਨ ਸਿਉ ਮਨੁ ਮਿਲਾਇ ਸਭੁ ਜਗੁ ਜੀਤਾ ॥
તે ગુરુના મનની સાથે પોતાનું મન જોડીને ગુરુની રજામાં ચાલીને આખા જગતને જીતી લે છે, કોઈ વિકાર તેની ઉપર પોતાનો પ્રભાવ નથી નાખી શકતો.
ਇਨ ਬਿਧਿ ਕੁਸਲੁ ਤੇਰੈ ਮੇਰੇ ਮੀਤਾ ॥੬॥
હે મિત્ર! જો તું પણ ગુરુના શરણે પડે, તો આ રીતથી તારી અંદર પણ આનંદ બની રહેશે ॥૬॥
ਸਤਿਗੁਰੂ ਸੇਵੇ ਸੋ ਫਲੁ ਪਾਏ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુના શરણે પડે છે, તે આ ફળ પ્રાપ્ત કરે છે કે તેના હૃદયમાં પરમાત્માનું નામ વસી પડે છે,
ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਏ ॥
તે પોતાની અંદરથી સ્વયં ભાવ અહમ-અહંકાર દૂર કરી લે છે.
ਅਨਹਦ ਬਾਣੀ ਸਬਦੁ ਵਜਾਏ ॥੭॥
જેમ ઢોલ વાગવા પર કોઈ નાનો મોટો અવાજ સંભળાતો નથી, તે મનુષ્ય પોતાની અંદર એક રસ મહિમાની વાણી, મહિમાનો શબ્દ ઉજાગર કરે છે, જેની કૃપાથી કોઈ અન્ય ખરાબ પ્રેરણા અસર નાખી શકતી નથી ॥૭॥
ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਕਵਨੁ ਕਵਨੁ ਨ ਸੀਧੋ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! ગુરુના શરણે પડવાથી કયો કયો મનુષ્ય જીવનમાં સફળ થયો નથી?
ਭਗਤੀ ਸੀਧੇ ਦਰਿ ਸੋਭਾ ਪਾਈ ॥
જે પણ મનુષ્ય ગુરુનો પાલવ પકડે છે, તેનું જીવન સફળ થઇ જાય છે ગુરુના શરણે પડીને પરમાત્માની ભક્તિની કૃપાથી મનુષ્ય સફળ જીવનવાળો થઇ જાય છે, પ્રભુના ઓટલા પર તેને શોભા મળે છે.
ਨਾਨਕ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਵਡਿਆਈ ॥੮॥੫॥
નાનક કહે છે, પરમાત્માના નામની કૃપાથી તેને દરેક જગ્યાએ મોટાઈ, આદર, શોભા મળે છે ॥૮॥૫
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩॥
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਵਖਾਣੈ ਭਰਮੁ ਨ ਜਾਇ ॥
પરંતુ, હે ભાઈ! જે મનુષ્ય માયાના ફેલાવાની વાતોમાં દિલચસ્પી રાખે છે, તેના મનની ભટકણ દૂર નથી થઇ શકતી,
ਬੰਧਨ ਨ ਤੂਟਹਿ ਮੁਕਤਿ ਨ ਪਾਇ ॥
તેના માયાના મોહના બંધન નથી તૂટતાં તેને માયાના મોહથી આઝાદી પ્રાપ્ત થતી નથી.
ਮੁਕਤਿ ਦਾਤਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜੁਗ ਮਾਹਿ ॥੧॥
હે ભાઈ! જગતમાં માયાના મોહથી છુટકારો દેનાર ફક્ત ગુરુ જ છે ॥૧॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਪ੍ਰਾਣੀ ਭਰਮੁ ਗਵਾਇ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુના શરણે પડે છે, તે પોતાના મનની ભટકણ દૂર કરી લે છે,
ਸਹਜ ਧੁਨਿ ਉਪਜੈ ਹਰਿ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેની અંદર આધ્યાત્મિક સ્થિરતાની લહેર ઉત્પન્ન થઇ જાય છે, કારણ કે ગુરુની કૃપાથી તે પરમાત્મામાં ધ્યાન જોડી રાખે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਕਾਲੈ ਕੀ ਸਿਰਿ ਕਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! માયાના ફેલાવામાં રસ રાખનારના માથા પર હંમેશા આધ્યાત્મિક મૃત્યુનો હુકમ ચાલે છે,