Page 230
ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਿਚਹੁ ਹਉਮੈ ਜਾਇ ॥
હે પંડિત! ગુરુના શરણે પડવાથી મનમાંથી અહંકાર દૂર થઇ જાય છે,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੈਲੁ ਨ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥
ગુરુના શરણે પડવાથી મનના અહંકારની ગંદકી આવીને ચોંટતી નથી,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥੨॥
કારણ કે ગુરુના શરણે પડવાથી પરમાત્માનું નામ મનમાં આવી વસે છે ॥૨॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਰਮ ਧਰਮ ਸਚਿ ਹੋਈ ॥
હે પંડિત! ગુરુની સનમુખ રહેવાથી હંમેશા સ્થિર પરમાત્મામાં લીનતા થઇ જાય છે અને આ છે વાસ્તવિક કર્મ-ધર્મ.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਅਹੰਕਾਰੁ ਜਲਾਏ ਦੋਈ ॥
જે ગુરુની શરણ પડે છે તે પોતાની અંદરથી અહંકા ર તેમજ મારુ તારુ સળગાવી દે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ॥੩॥
પ્રભુના નામમાં રંગાઈ જઈને ગુરુની સનમુખ રહેનાર મનુષ્યને આધ્યાત્મિક આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૩॥
ਆਪਣਾ ਮਨੁ ਪਰਬੋਧਹੁ ਬੂਝਹੁ ਸੋਈ ॥
હે પંડિત! પહેલા પોતાના મનને જગાવ અને તે પરમાત્માની હસ્તીને સમજ.
ਲੋਕ ਸਮਝਾਵਹੁ ਸੁਣੇ ਨ ਕੋਈ ॥
હે પંડિત! તારું પોતાનું મન માયાના મોહમાં સુતેલું પડ્યું છે, પરંતુ તું લોકોને શિક્ષા દે છે આ રીતે ક્યારેય કોઈ મનુષ્ય શિક્ષા સાંભળતો નથી.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਮਝਹੁ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ॥੪॥
ગુરુના શરણે પડીને તું પોતે જીવન માર્ગને સમજ, તે હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદ મળશે ॥૪॥
ਮਨਮੁਖਿ ਡੰਫੁ ਬਹੁਤੁ ਚਤੁਰਾਈ ॥
હે પંડિત! પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય ધાર્મિક દેખાવ કરે છે, મોટી ચતુરાઈ દેખાડે છે.
ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਮਾਵੈ ਸੁ ਥਾਇ ਨ ਪਾਈ ॥
પરંતુ જે કાંઈ તે પોતે અમલી જીવન કમાય છે તે પરમાત્માની નજરોમાં સ્વીકાર થતો નથી,
ਆਵੈ ਜਾਵੈ ਠਉਰ ਨ ਕਾਈ ॥੫॥
મનુષ્ય જન્મ મરણના ચક્કરમાં પડી રહે છે, તેને આધ્યાત્મિક શાંતિની કોઈ જગ્યા નથી મળતી ॥૫॥
ਮਨਮੁਖ ਕਰਮ ਕਰੇ ਬਹੁਤੁ ਅਭਿਮਾਨਾ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય પોતાની તરફથી ધાર્મિક કર્મ કરે છે પરંતુ આ રીતે તેની અંદર ખૂબ અભિમાન ઉત્પન્ન થાય છે,
ਬਗ ਜਿਉ ਲਾਇ ਬਹੈ ਨਿਤ ਧਿਆਨਾ ॥
તે હંમેશા બગલાની જેમ જ સમાધી લગાવીને બેસે છે.
ਜਮਿ ਪਕੜਿਆ ਤਬ ਹੀ ਪਛੁਤਾਨਾ ॥੬॥
તે ત્યારે જ પસ્તાશે જયારે મૃત્યુએ તેને માથાથી આવી જક્ડયો ॥૬॥
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਈ ॥
હે પંડિત! સદગુરુના શરણે પડ્યા વગર દંભ વગેરેથી છુટકારો થતો નથી.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮਿਲੈ ਹਰਿ ਸੋਈ ॥
ગુરુની કૃપાથી જ તે ઘાટ-ઘાટને જાણનાર પરમાત્મા મળે છે.
ਗੁਰੁ ਦਾਤਾ ਜੁਗ ਚਾਰੇ ਹੋਈ ॥੭॥
હે પંડિત! સતયુગ કલયુગ કહી કહીને કોઈ યુગની જવાબદારી દુષ્ટ લગાવીને ભૂલ ના કર, ચારેય યુગોમાં ગુરુ જ પરમાત્માનાં નામનું દાન દેનાર છે ॥૭॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਤਿ ਪਤਿ ਨਾਮੇ ਵਡਿਆਈ ॥
હે પંડિત! ગુરુના શરણે પડનાર મનુષ્ય માટે હરિ-નામ જ ઊંચી જાતિ છે, ઊંચું કુલ છે, પરમાત્માના નામમાં તે પોતાની ઇજ્જત માને છે.
ਸਾਇਰ ਕੀ ਪੁਤ੍ਰੀ ਬਿਦਾਰਿ ਗਵਾਈ ॥
નામની કૃપાથી જ તેને માયાનો પ્રભાવ પોતાની અંદરથી કાપીને ઉપર રાખી દીધો છે.
ਨਾਨਕ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਝੂਠੀ ਚਤੁਰਾਈ ॥੮॥੨॥
નાનક કહે છે, હે પંડિત! પરમાત્માના નામથી વંચિત રહીને બીજી-બીજી ચતુરાઈઓ દેખાડવી વ્યર્થ છે ॥૮॥૨॥
ਗਉੜੀ ਮਃ ੩ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩॥
ਇਸੁ ਜੁਗ ਕਾ ਧਰਮੁ ਪੜਹੁ ਤੁਮ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! આ મનુષ્ય જન્મનું કર્તવ્ય વાંચ
ਪੂਰੈ ਗੁਰਿ ਸਭ ਸੋਝੀ ਪਾਈ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુના શરણે આવી પડ્યો છે સંપૂર્ણ ગુરુએ તેને આ સમજ દીધી છે કે
ਐਥੈ ਅਗੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਖਾਈ ॥੧॥
આ લોકમાં અને પરલોકમાં પરમાત્માનું નામ જ વાસ્તવિક સાથી છે ॥૧॥
ਰਾਮ ਪੜਹੁ ਮਨਿ ਕਰਹੁ ਬੀਚਾਰੁ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માની મહિમા વાંચ, પોતાના મનમાં પરમાત્માના ગુણોનો વિચાર કર,
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮੈਲੁ ਉਤਾਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ રીતે ગુરુની કૃપાથી પોતાના મનમાંથી વિકારોની ગંદકી દૂર કર ॥૧॥વિરામ॥
ਵਾਦਿ ਵਿਰੋਧਿ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
હે ભાઈ! કોઈ ધાર્મિક દલીલ કરવાથી કે કોઈ ધર્મનું વિરોધ કરવાથી પરમાત્માનું નામ પ્રાપ્ત નથી થતું,
ਮਨੁ ਤਨੁ ਫੀਕਾ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥
આ રીતે પરમાત્માના નામની લગનથી તૂટીને બીજા જ સ્વાદોમાં પડેલું મન આધ્યાત્મિક જીવનમાં વંચિત થઇ જાય છે, શરીર આધ્યાત્મિક જીવન વિહિન થઇ જાય છે
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸਚਿ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥੨॥
ગુરુના શબ્દ દ્વારા જ મનુષ્ય હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્મામાં લગન જોડી શકાય છે ॥૨॥
ਹਉਮੈ ਮੈਲਾ ਇਹੁ ਸੰਸਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! ગુરુને મળ્યા વગર આ જગત અહંકારના વિકારથી ગંદા મન થઇ જાય છે.
ਨਿਤ ਤੀਰਥਿ ਨਾਵੈ ਨ ਜਾਇ ਅਹੰਕਾਰਾ ॥
હંમેશા તીર્થો પર સ્નાન પણ કરે છે પરંતુ આ રીતે આના મનનો અહંકાર દૂર થતો નથી,
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਭੇਟੇ ਜਮੁ ਕਰੇ ਖੁਆਰਾ ॥੩॥
ગુરુને મળ્યા વગર આધ્યાત્મિક મૃત્યુ આને નષ્ટ કરતી રહે છે ॥૩॥
ਸੋ ਜਨੁ ਸਾਚਾ ਜਿ ਹਉਮੈ ਮਾਰੈ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુના શબ્દ દ્વારા પોતાની અંદરથી અહંકારને દૂર કરી લે છે
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਪੰਚ ਸੰਘਾਰੈ ॥
કામાદિક પાંચેય વિકારોને સમાપ્ત કરી દે છે, તે મનુષ્ય હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માનું રૂપ થઇ જાય છે,
ਆਪਿ ਤਰੈ ਸਗਲੇ ਕੁਲ ਤਾਰੈ ॥੪॥
તે પોતે સંસાર સમુદ્રમાંથી પાર પડી જાય છે અને પોતાના આખા કુળને પણ પાર પાડી લે છે ॥૪॥
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਨਟਿ ਬਾਜੀ ਪਾਈ ॥
હે ભાઈ! જેમ જ્યારે કોઈ નટ રમત નાખે છે તો લોકો તમાશો જોવા આવી એકત્રિત થાય છે, તેમ જ પ્રભુ નટે માયાના મોહથી આ જગત રચનાનો તમાશો રચી દીધો છે.
ਮਨਮੁਖ ਅੰਧ ਰਹੇ ਲਪਟਾਈ ॥
આને જોઈ જોઈને પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર માયાના મોહમાં અંધ થયેલ મનુષ્ય આ તમાશાની સાથે ચોંટી રહે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਅਲਿਪਤ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੫॥
પરંતુ, ગુરુની સનમુખ રહેનાર મનુષ્ય પ્રભુ ચરણોમાં ધ્યાન જોડીને આ તમાશાથી નિર્લિપ રહે છે ॥૫॥
ਬਹੁਤੇ ਭੇਖ ਕਰੈ ਭੇਖਧਾਰੀ ॥
હે ભાઈ! ગર્ભિત ધાર્મિક પહેરાવને જ ધર્મ સમજનાર મનુષ્ય વિભિન્ન પ્રકારની ધાર્મિક વેશ-ભુષાઓ પહેરે છે
ਅੰਤਰਿ ਤਿਸਨਾ ਫਿਰੈ ਅਹੰਕਾਰੀ ॥
પરંતુ તેની અંદર માયાની તૃષ્ણા બની રહે છે તે અહંકારમાં જ વિચરે છે.
ਆਪੁ ਨ ਚੀਨੈ ਬਾਜੀ ਹਾਰੀ ॥੬॥
તે પોતાના જીવનને પરખતો નથી આ માટે તે મનુષ્ય-જન્મની રમત હારી જાય છે ॥૬॥
ਕਾਪੜ ਪਹਿਰਿ ਕਰੇ ਚਤੁਰਾਈ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગર્ભિત ધાર્મિક પહેરાવ કરીને જ ચતુરાઈ ભરેલી વાતો કરે છે કે હું ધાર્મિક છું,
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਅਤਿ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਈ ॥
પરંતુ અંદરથી માયાના મોહને કારણે ખુબ ભટકણમાં ફસાઈને ખોટા માર્ગ પર પડી રહે છે,
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸੇਵੇ ਬਹੁਤੁ ਦੁਖੁ ਪਾਈ ॥੭॥
તે મનુષ્ય ગુરુના શરણે ના આવવાને કારણે ખૂબ દુ:ખ મેળવે છે ॥૭॥
ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਸਦਾ ਬੈਰਾਗੀ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પરમાત્માના નામમાં રંગાયેલ રહે છે, તે હંમેશા વૈરાગ્યમય રહે છે.
ਗ੍ਰਿਹੀ ਅੰਤਰਿ ਸਾਚਿ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ॥
ગૃહસ્થમાં રહેતાં રહેતાં જ તેની લગન હંમેશા-સ્થિર પરમાત્મામાં લાગી રહે છે.
ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਸੇ ਵਡਭਾਗੀ ॥੮॥੩॥
હે નાનક! તે મનુષ્ય ખૂબ ભાગ્યશાળી છે, કારણ કે તે ગુરુના શરણે રહે છે ॥૮॥૩॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩॥
ਬ੍ਰਹਮਾ ਮੂਲੁ ਵੇਦ ਅਭਿਆਸਾ ॥
હે ભાઈ! જે બ્રહ્માને વેદ-અભ્યાસનો માર્ગ ચલાવનાર માનવામાં આવે છે જે બ્રહ્મા વેદ- અભ્યાસનો મૂળ મનાય છે
ਤਿਸ ਤੇ ਉਪਜੇ ਦੇਵ ਮੋਹ ਪਿਆਸਾ ॥
તેનાથી બધા દેવતા ઉત્પન્ન થયેલા માનવામાં આવે છે, પરંતુ તે દેવતા માયાના મોહ-માયાની તૃષ્ણામાં ફસાયેલા જ બતાવવામાં આવી રહ્યા છે.
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਭਰਮੇ ਨਾਹੀ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ॥੧॥
તે દેવતા માયાના ત્રણ ગુણોમાં જ ભટકતા રહ્યા, તેને પ્રભુ ચરણોમાં ઠેકાણું ના મળ્યું ॥૧॥
ਹਮ ਹਰਿ ਰਾਖੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਿਲਾਇਆ ॥
હે ભાઈ! અમને પરમાત્માએ માયાના પ્રભાવથી બચાવી લીધા છે, પરમાત્માએ અમને ગુરુ મેળાવી દીધા છે,
ਅਨਦਿਨੁ ਭਗਤਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਦ੍ਰਿੜਾਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે ગુરુએ અમારા દિલમાં દરેક વખતે પરમાત્માની ભક્તિ પાકી ટકાવી દીધી છે, પરમાત્માનું નામ પાકું ટકાવી દીધું છે ॥૧॥વિરામ॥
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਬਾਣੀ ਬ੍ਰਹਮ ਜੰਜਾਲਾ ॥
હે ભાઈ! બ્રહ્માની રચેલી વાણી તે વાણી જે બ્રહ્માની રચેલી બતાવવામાં આવે છે માયાના ત્રણ ગુણોમાં જ રાખે છે,
ਪੜਿ ਵਾਦੁ ਵਖਾਣਹਿ ਸਿਰਿ ਮਾਰੇ ਜਮਕਾਲਾ ॥
કારણ કે આને વાંચીને વિદ્વાન પંડિત દલીલ જ કરે છે, તેના માથા પર આધ્યાત્મિક મૃત્યુ પોતાની ઇજા કાયમ રાખે