Page 229
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૧॥
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੂਝਿ ਲੇ ਤਉ ਹੋਇ ਨਿਬੇਰਾ ॥
હે ભાઈ! જો તું ગુરુની કૃપાથી આ વાત સમજી લે કે માયા રહિત પ્રભુનું નામ દરેક હૃદય-ઘરમાં વસે છે
ਘਰਿ ਘਰਿ ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨਾ ਸੋ ਠਾਕੁਰੁ ਮੇਰਾ ॥੧॥
તે જ નિરંજન મારો પણ પાલનહાર માલિક છે, તો માયાના પ્રભાવથી ઉત્પન્ન થયેલ આધ્યાત્મિક અંધારામાંથી તને છુટકારો મળી જશે ॥૧॥
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸਬਦ ਨ ਛੂਟੀਐ ਦੇਖਹੁ ਵੀਚਾਰਾ ॥
માયાના મોહે જીવોની આધ્યાત્મિક આંખોની આગળ અંધકાર ઊભું કરી દીધું, હે ભાઈ! વિચાર કરીને જોઈ લે, ગુરુના શબ્દ વગર આ આધ્યાત્મિક અંધારાથી છુટકારો નથી થઇ શકતો.
ਜੇ ਲਖ ਕਰਮ ਕਮਾਵਹੀ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਅੰਧਿਆਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! જો તું લાખો જ ધર્મ-કર્મ કરતો રહે, તો પણ ગુરુની શરણ આવ્યા વગર આ આધ્યાત્મિક અંધારું ટકી જ રહેશે ॥૧॥વિરામ॥
ਅੰਧੇ ਅਕਲੀ ਬਾਹਰੇ ਕਿਆ ਤਿਨ ਸਿਉ ਕਹੀਐ ॥
જે લોકોને માયાના મોહે અંધ કરી દીધા છે અને બુધ્ધિહીન કરી દીધા છે, તેને આ સમજાવવાનો કોઈ લાભ નથી.
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਪੰਥੁ ਨ ਸੂਝਈ ਕਿਤੁ ਬਿਧਿ ਨਿਰਬਹੀਐ ॥੨॥
ગુરુના શરણ વગર તેને જીવનનો સાચો રસ્તો મળી શકે નહી, સાચા જીવન-રાહના રાહી તેની સાથે કોઈ રીતનો પણ સાથ નિભાવી શકતા નથી ॥૨॥
ਖੋਟੇ ਕਉ ਖਰਾ ਕਹੈ ਖਰੇ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣੈ ॥
માયાના મોહમાં અંધ થયેલ મનુષ્ય તે ધનને જેનો પ્રભુની દરગાહમાં કોઈ મૂલ્ય નથી, વાસ્તવિક ધન કહે છે.પરંતુ જે નામ-ધન વાસ્તવિક ધન છે તેની કદર જ સમજતો નથી.
ਅੰਧੇ ਕਾ ਨਾਉ ਪਾਰਖੂ ਕਲੀ ਕਾਲ ਵਿਡਾਣੈ ॥੩॥
માયામાં અંધ મનુષ્યને સમજદાર કહેવામાં આવે છે – આ આશ્ચર્યજનક યુક્તિ છે દુનિયાના સમયની ॥૩॥
ਸੂਤੇ ਕਉ ਜਾਗਤੁ ਕਹੈ ਜਾਗਤ ਕਉ ਸੂਤਾ ॥
માયાના મોહની ઊંઘમાં સૂતેલા ને જગત કહે છે કે આ જાગે છે સાવધાન છે, પરંતુ જે મનુષ્ય પરમાત્માની યાદમાં જાગે છે સાવધાન છે, તેને કહે છે કે આ સુતેલ છે.
ਜੀਵਤ ਕਉ ਮੂਆ ਕਹੈ ਮੂਏ ਨਹੀ ਰੋਤਾ ॥੪॥
પ્રભુની ભક્તિની કૃપાથી જીવતા આધ્યાત્મિક જીવનવાળાને જગત કહે છે કે અમારા માટે તો મરેલા છે. પરંતુ આધ્યાત્મિક મૃત્યુ મરેલને જોઈને કોઈ દીલગીરી કરતું નથી ॥૪॥
ਆਵਤ ਕਉ ਜਾਤਾ ਕਹੈ ਜਾਤੇ ਕਉ ਆਇਆ ॥
પરમાત્માના રસ્તા પર આવનારને જગત કહે છે કે આ ગયો ગુજ઼રેલો છે, પરંતુ પ્રભુ તરફથી ગયા ગુજરેલાંને જગત સમજે છે કે આનું જ જગતમાં આવવું સફળ થયું છે.
ਪਰ ਕੀ ਕਉ ਅਪੁਨੀ ਕਹੈ ਅਪੁਨੋ ਨਹੀ ਭਾਇਆ ॥੫॥
જે માયાને બીજાની બની જવાની છે તેને જગત પોતાની કહે છે, પરંતુ જે નામ-ધન વાસ્તવમાં પોતાના છે તે સારું લાગતું નથી ॥૫॥
ਮੀਠੇ ਕਉ ਕਉੜਾ ਕਹੈ ਕੜੂਏ ਕਉ ਮੀਠਾ ॥
નામ-રસ બીજા બધા રસોથી મીઠું છે, આને જગત કડવા કહે છે. ઝેરનો રસ અંતમાં કડવો દુઃખદાયી સાબિત થાય છે, આને જગત સ્વાદિષ્ટ કહી રહ્યું છે.
ਰਾਤੇ ਕੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਹਿ ਐਸਾ ਕਲਿ ਮਹਿ ਡੀਠਾ ॥੬॥
પ્રભુના નામ-રંગમાં રંગાયેલની લોકો નિંદા કરે છે. જગતમાં આ આશ્ચર્યજનક તમાશો દેખવામાં આવી રહ્યા છે ॥૬॥
ਚੇਰੀ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕਰਹਿ ਠਾਕੁਰੁ ਨਹੀ ਦੀਸੈ ॥
લોકો પરમાત્માની દાસી માયાની તો સેવા ખુશામદ કરી રહ્યા છે, પરંતુ માયાનો માલિક કોઈને દેખાતો જ નથી.
ਪੋਖਰੁ ਨੀਰੁ ਵਿਰੋਲੀਐ ਮਾਖਨੁ ਨਹੀ ਰੀਸੈ ॥੭॥
માયામાંથી સુખ શોધવું આ રીતે છે જેમ પાણી મથીને તેમાંથી માખણ શોધવું. જો છપ્પડને મથે, જો પાણીને મથે, તેમાંથી માખણ નીકળી શકતું નથી ॥૭॥
ਇਸੁ ਪਦ ਜੋ ਅਰਥਾਇ ਲੇਇ ਸੋ ਗੁਰੂ ਹਮਾਰਾ ॥
સ્વયં-ઓળખના આધ્યાત્મિક દરજજાને મનુષ્ય પ્રાપ્ત કરી લે છે, હું તેની આગળ પોતાનું માથું નમાવું છું.
ਨਾਨਕ ਚੀਨੈ ਆਪ ਕਉ ਸੋ ਅਪਰ ਅਪਾਰਾ ॥੮॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય પોતાની વાસ્તવિકતાને ઓળખી લે છે, તે પેલા પરમાત્માનું રૂપ બની જાય છે જે માયાના પ્રભાવથી ઉપર છે અને જેના ગુણોનો પેલી પારનો છેડો નથી મળી શકતો ॥૮॥
ਸਭੁ ਆਪੇ ਆਪਿ ਵਰਤਦਾ ਆਪੇ ਭਰਮਾਇਆ ॥
પરંતુ માયામાં અને જીવોમાં દરેક જગ્યાએ પરમાત્મા પોતે જ પોતે વ્યાપક છે, પોતે જ જીવોને ખોટા માર્ગ પર નાખે છે.
ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਬੂਝੀਐ ਸਭੁ ਬ੍ਰਹਮੁ ਸਮਾਇਆ ॥੯॥੨॥੧੮॥
ગુરુની કૃપાથી જ આ સમજ પડી છે કે પરમાત્મા દરેક જગ્યાએ હાજર છે ॥૯॥૨॥૧૮॥
ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ ਗੁਆਰੇਰੀ ਮਹਲਾ ੩ ਅਸਟਪਦੀਆ
રાગ ગૌરી ગુઆરેરી મહેલ ૩ અષ્ટપદી
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપા થી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਮਨ ਕਾ ਸੂਤਕੁ ਦੂਜਾ ਭਾਉ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માને ભૂલીને માયા વગેરેની સાથે નાખેલ પ્રેમ મનની અપવિત્રતાનું કારણ બને છે
ਭਰਮੇ ਭੂਲੇ ਆਵਉ ਜਾਉ ॥੧॥
આ અપવિત્રતાને કારણે માયાની ભટકણમાં ખોટા માર્ગ પર પડેલ મનુષ્યને જન્મ મરણનો ચક્ર બની રહે છે ॥૧॥
ਮਨਮੁਖਿ ਸੂਤਕੁ ਕਬਹਿ ਨ ਜਾਇ ॥
હે ભાઈ! જ્યાં સુધી મનુષ્ય ગુરુના શબ્દમાં પલળતો નથી, પરમાત્માના નામમાં જોડાતો નથી, ત્યાં સુધી મનુષ્ય પોતાની પાછળ ચાલે છે,
ਜਿਚਰੁ ਸਬਦਿ ਨ ਭੀਜੈ ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
અને પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્યના મનની અપવિત્રતા ક્યારેય પણ દૂર થતી નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਸਭੋ ਸੂਤਕੁ ਜੇਤਾ ਮੋਹੁ ਆਕਾਰੁ ॥
હે ભાઈ! પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય માટે આ જેટલું જ જગત છે, જેટલો જ જગતનો મોહ છે આ બધું અપવિત્રતાનું મૂળ છે,
ਮਰਿ ਮਰਿ ਜੰਮੈ ਵਾਰੋ ਵਾਰ ॥੨॥
તે મનુષ્ય આ આધ્યાત્મિક મૃત્યુમાં મરી મરીને વારંવાર જન્મે છે ॥૨॥
ਸੂਤਕੁ ਅਗਨਿ ਪਉਣੈ ਪਾਣੀ ਮਾਹਿ ॥
મનમુખો માટે આગમાં, હવામાં, પાણીમાં પણ અપવિત્રતા જ છે
ਸੂਤਕੁ ਭੋਜਨੁ ਜੇਤਾ ਕਿਛੁ ਖਾਹਿ ॥੩॥
જેટલું કાંઈ ભોજન વગેરે તે ખાય છે તે પણ પોતાના મન માટે અપવિત્રતાનું કારણ જ બને છે ॥૩॥
ਸੂਤਕਿ ਕਰਮ ਨ ਪੂਜਾ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! સુતકના ભ્રમમાં ગ્રસિત મનને કોઈ કર્મ-કાંડ પવિત્ર કરી શકતું નથી. કોઈ દેવ-પૂજા પવિત્ર નથી કરી શકતી.
ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਇ ॥੪॥
પરમાત્માના નામમાં રંગાઈ જઈને જ મન પવિત્ર થાય છે ॥૪॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਿਐ ਸੂਤਕੁ ਜਾਇ ॥
હે ભાઈ! જો સદગુરુનો આશરો લેવામાં આવે તો મનની અપવિત્રતા દૂર થઇ જાય છે,
ਮਰੈ ਨ ਜਨਮੈ ਕਾਲੁ ਨ ਖਾਇ ॥੫॥
ગુરૂની શરણમાં રહેનાર મનુષ્ય ના મરે છે ના જન્મે છે, ના તેને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ ખાય છે ॥૫॥
ਸਾਸਤ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤਿ ਸੋਧਿ ਦੇਖਹੁ ਕੋਇ ॥
હે ભાઈ! બેશક કોઈ સ્મૃતિઓ-શાસ્ત્રોને પણ વિચારીને જોઈ લે.
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਕੋ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥੬॥
પરમાત્માના નામ વગર કોઈ મનુષ્ય માનસિક અપવિત્રતાથી છુટકારો મેળવી શકતા નથી ॥૬॥
ਜੁਗ ਚਾਰੇ ਨਾਮੁ ਉਤਮੁ ਸਬਦੁ ਬੀਚਾਰਿ ॥
હે ભાઈ! ચારેય યુગોમાં ગુરુના શબ્દને વિચારીને પરમાત્માનું નામ જપીને જ મનુષ્ય ઉત્તમ બની શકે છે.
ਕਲਿ ਮਹਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਉਤਰਸਿ ਪਾਰਿ ॥੭॥
આ યુગમાં પણ જેને કલયુગ કહેવામાં આવી રહ્યો છે તે જ મનુષ્ય વિકારોના સમુદ્રથી પર થાય છે જે ગુરુના શરણે પડે છે ॥૭॥
ਸਾਚਾ ਮਰੈ ਨ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥
જે હંમેશા કાયમ રહેનાર છે અને જે ક્યારેય જન્મતો મરતો નથી આ રીતે તે મનુષ્યને કોઈ અપવિત્રતા સ્પર્શી શકતી નથી.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਹੈ ਸਮਾਇ ॥੮॥੧॥
હે નાનક! ગુરુની સનમુખ રહેનાર મનુષ્ય તે પરમાત્મામાં હંમેશા લીન રહે છે ॥૮॥૧॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਾਨ ਅਧਾਰਾ ॥
હે પંડિત! ગુરુની સનમુખ થઈને પરમાત્માની સેવા ભક્તિને પોતાના જીવનનો આશરો બનાવ.
ਹਰਿ ਜੀਉ ਰਾਖਹੁ ਹਿਰਦੈ ਉਰ ਧਾਰਾ ॥
પરમાત્માને પોતાના હૃદયમાં પોતાના મનમાં ટકાવી રાખ,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੋਭਾ ਸਾਚ ਦੁਆਰਾ ॥੧॥
હે પંડિત! ગુરુની શરણ પડીને તું હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માના ઓટલા પર આદર માન પ્રાપ્ત કરીશ ॥૧॥
ਪੰਡਿਤ ਹਰਿ ਪੜੁ ਤਜਹੁ ਵਿਕਾਰਾ ॥
હે પંડિત! પરમાત્માની મહિમા વાંચ અને આની કૃપાથી પોતાની અંદરથી વિકાર છોડ.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਭਉਜਲੁ ਉਤਰਹੁ ਪਾਰਾ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પંડિત! ગુરુની શરણ પડીને તું સંસાર સમુદ્રથી પાર પડી જઈશ ॥૧॥વિરામ॥