Page 180
ਪ੍ਰਾਣੀ ਜਾਣੈ ਇਹੁ ਤਨੁ ਮੇਰਾ ॥
માયાના મોહમાં ફસાયેલ મનુષ્ય સમજે છે કે આ શરીર હંમેશા મારું પોતાનું જ રહેવાનું છે,
ਬਹੁਰਿ ਬਹੁਰਿ ਉਆਹੂ ਲਪਟੇਰਾ ॥
વારંવાર આ શરીરની સાથે જ ચીપકે છે.
ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤ੍ਰ ਗਿਰਸਤ ਕਾ ਫਾਸਾ ॥
જ્યાં સુધી પુત્ર-સ્ત્રી ગૃહસ્થના મોહની ફાંસી ગળામાં પડી રહે છે.
ਹੋਨੁ ਨ ਪਾਈਐ ਰਾਮ ਕੇ ਦਾਸਾ ॥੧॥
પરમાત્માના સેવક બની નથી શકતા ॥૧॥
ਕਵਨ ਸੁ ਬਿਧਿ ਜਿਤੁ ਰਾਮ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥
હે ભાઈ! તે કયો ઉપાય છે જેનાથી મનુષ્ય પરમાત્માના ગુણ ગાઇ શકે છે?
ਕਵਨ ਸੁ ਮਤਿ ਜਿਤੁ ਤਰੈ ਇਹ ਮਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે કયો શિક્ષા બુદ્ધિ છે જેનાથી મનુષ્ય આ માયાના પ્રભાવથી પાર થઈ શકે છે? ॥૧॥વિરામ॥
ਜੋ ਭਲਾਈ ਸੋ ਬੁਰਾ ਜਾਨੈ ॥
જે કામ એની કલ્યાણનું છે તેને ખરાબ સમજે છે.
ਸਾਚੁ ਕਹੈ ਸੋ ਬਿਖੈ ਸਮਾਨੈ ॥
જો કોઈ આને સત્ય કહે તે એને ઝેર જેવું લાગે છે.
ਜਾਣੈ ਨਾਹੀ ਜੀਤ ਅਰੁ ਹਾਰ ॥
એ નથી સમજતો કે કયું કામ જીવન-રમતની જીત માટે છે અને ક્યુ હાર માટે
ਇਹੁ ਵਲੇਵਾ ਸਾਕਤ ਸੰਸਾਰ ॥੨॥
માયાના આંગણામાં સંસારનું આ વર્તન વ્યવહાર છે ॥૨॥
ਜੋ ਹਲਾਹਲ ਸੋ ਪੀਵੈ ਬਉਰਾ ॥
જે ઝેર છે તેને માયાથી પ્રભાવિત મનુષ્ય ખુશીથી પીવે છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਨਾਮੁ ਜਾਨੈ ਕਰਿ ਕਉਰਾ ॥
પરમાત્માનું નામ આધ્યાત્મિક જીવન આપનાર છે. આને મનુષ્ય કડવું જાણે છે.
ਸਾਧਸੰਗ ਕੈ ਨਾਹੀ ਨੇਰਿ ॥
માયાથી પ્રભાવિત મનુષ્ય સાધુ-સંગતની નજીક નથી ભટક્તો.
ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਭ੍ਰਮਤਾ ਫੇਰਿ ॥੩॥
આ રીતે ચોર્યાસી લાખ યોનીઓના ચક્કરમાં ભટકતો ફરે છે ॥૩॥
ਏਕੈ ਜਾਲਿ ਫਹਾਏ ਪੰਖੀ ॥
જીવ-પક્ષી આ માયા જાળમાં જ પરમાત્માએ વસાવેલ છે.
ਰਸਿ ਰਸਿ ਭੋਗ ਕਰਹਿ ਬਹੁ ਰੰਗੀ ॥
સ્વાદ લગાવી લગાવીને આ અનેક રંગોનો ભોગ ભોગવે છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਜਿਸੁ ਭਏ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ॥
નાનક કહે છે, જે મનુષ્ય પર પરમાત્મા કૃપાળુ થાય છે,
ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਤਾ ਕੇ ਕਾਟੇ ਜਾਲ ॥੪॥੧੩॥੮੨॥
સંપૂર્ણ ગુરુએ તે મનુષ્યના માયાની મોહના બંધન કાપી દીધા છે ॥૪॥૧૩॥૮૨॥
ਗਉੜੀ ਗੁਆਰੇਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ ગુઆરેરી મહેલ ૫॥
ਤਉ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਮਾਰਗੁ ਪਾਈਐ ॥
હે પ્રભુ! તારી કૃપાથી જીવનનો સાચો રસ્તો મળે છે.
ਪ੍ਰਭ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ॥
હે ભાઈ! પ્રભુની કૃપાથી પ્રભુનું નામ સ્મરણ કરી શકાય છે.
ਪ੍ਰਭ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਬੰਧਨ ਛੁਟੈ ॥
આ રીતે પ્રભુની કૃપાથી માયાની બંધનોના જાળ તૂટી જાય છે.
ਤਉ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਹਉਮੈ ਤੁਟੈ ॥੧॥
હે પ્રભુ! તારી કૃપાથી અમારા જીવોનો અહંકાર દૂર થઈ જાય છે ॥૧॥
ਤੁਮ ਲਾਵਹੁ ਤਉ ਲਾਗਹ ਸੇਵ ॥
તું પોતે જ અમને સેવા ભક્તિમાં લગાવે તો અમે લાગી શકીએ છીએ
ਹਮ ਤੇ ਕਛੂ ਨ ਹੋਵੈ ਦੇਵ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પ્રકાશ-રૂપ પ્રભુ! અમારાથી જીવોથી અમારા પોતાના પ્રયત્નોથી તારી સેવા ભક્તિ કાંઈ પણ થઈ શકતું નથી.॥૧॥વિરામ॥
ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਤਾ ਗਾਵਾ ਬਾਣੀ ॥
હે પ્રભુ! જો તને યોગ્ય લાગે તો હું તારી મહિમાની વાણી ગાઈ શકું છું.
ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਤਾ ਸਚੁ ਵਖਾਣੀ ॥
તને પસંદ આવે તો હું તારું હંમેશા સ્થિર રહેનાર નામ ઉચ્ચારી શકું છું
ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਤਾ ਸਤਿਗੁਰ ਮਇਆ ॥
હે પ્રભુ! જો તને યોગ્ય લાગે તો જીવો પર ગુરુની કૃપા થાય છે.
ਸਰਬ ਸੁਖਾ ਪ੍ਰਭ ਤੇਰੀ ਦਇਆ ॥੨॥
હે પ્રભુ! બધા સુખ તારી કૃપામાં જ છે ॥૨॥
ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸੋ ਨਿਰਮਲ ਕਰਮਾ ॥
હે પ્રભુ! જે કામ તને યોગ્ય લાગી જાય તે જ પવિત્ર છે.
ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸੋ ਸਚੁ ਧਰਮਾ ॥
જે જીવન મર્યાદા તને પસંદ આવી જાય તે જ અટલ મર્યાદા છે.
ਸਰਬ ਨਿਧਾਨ ਗੁਣ ਤੁਮ ਹੀ ਪਾਸਿ ॥
હે પ્રભુ! બધા ગુણ બધા ખજાના તારા જ હાથમાં છે.
ਤੂੰ ਸਾਹਿਬੁ ਸੇਵਕ ਅਰਦਾਸਿ ॥੩॥
તું જ મારો માલિક છે. મારી સેવકની તારી આગળ જ પ્રાર્થના છે ॥૩॥
ਮਨੁ ਤਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਇ ਹਰਿ ਰੰਗਿ ॥
હે પ્રભુ! પરમાત્માના પ્રેમમાં ટકી રહેવાથી મન પવિત્ર થઈ જાય છે. શરીર પવિત્ર થઈ જાય છે.
ਸਰਬ ਸੁਖਾ ਪਾਵਉ ਸਤਸੰਗਿ ॥
સાધુ-સંગતમાં ટકી રહેવાથી મને એવું લાગે છે કે હું બધા સુખ શોધી લઉં છું.
ਨਾਮਿ ਤੇਰੈ ਰਹੈ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ॥
હે પ્રભુ! જે મનુષ્યનું મન તારા નામમાં રંગાઈ જાય છે
ਇਹੁ ਕਲਿਆਣੁ ਨਾਨਕ ਕਰਿ ਜਾਤਾ ॥੪॥੧੪॥੮੩॥
હે નાનક! તે આને જ શ્રેષ્ઠ આનંદ કરીને સમજે છે. ॥૪॥૧૪॥૮૩॥
ਗਉੜੀ ਗੁਆਰੇਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ ગુઆરેરી મહેલ ૫॥
ਆਨ ਰਸਾ ਜੇਤੇ ਤੈ ਚਾਖੇ ॥
હે જીભ! પરમાત્માના નામ-રસ વગર બીજા જેટલા પણ રસ તું ચાખતી રહે છે
ਨਿਮਖ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਤੇਰੀ ਲਾਥੇ ॥
તેનાથી તારી તૃષ્ણા એક પલકારા માત્ર પણ દૂર થતી નથી.
ਹਰਿ ਰਸ ਕਾ ਤੂੰ ਚਾਖਹਿ ਸਾਦੁ ॥
જો તું પરમાત્માનું નામ-રસ ચાખે,
ਚਾਖਤ ਹੋਇ ਰਹਹਿ ਬਿਸਮਾਦੁ ॥੧॥
ચાખીને જ તું મસ્ત થઇ જશે ॥૧॥
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਰਸਨਾ ਪੀਉ ਪਿਆਰੀ ॥
હે પ્રેમાળ જીભ! તું આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામ-રસ પી.
ਇਹ ਰਸ ਰਾਤੀ ਹੋਇ ਤ੍ਰਿਪਤਾਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે જીભ આ નામ રસમાં મસ્ત થઇ જાય છે. તે અન્ય રસોની તરફથી સંતુષ્ટ થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਹੇ ਜਿਹਵੇ ਤੂੰ ਰਾਮ ਗੁਣ ਗਾਉ ॥
હે જીભ! તું પરમાત્માના ગુણ ગા.
ਨਿਮਖ ਨਿਮਖ ਹਰਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਧਿਆਉ ॥
ક્ષણ ક્ષણ દરેક વખતે પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કર.
ਆਨ ਨ ਸੁਨੀਐ ਕਤਹੂੰ ਜਾਈਐ ॥
જો દુનિયાના રસો તરફથી સંતુષ્ટ થવું છે તો પરમાત્માની મહિમા વગર અન્ય નીરસ બોલી ના સાંભળવી જોઈએ. સાધુ-સંગતિ વગર બીજે ક્યાંય વિકાર ઉત્પન્ન કરનાર જગ્યાઓ પર ના જવું જોઈએ.
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਵਡਭਾਗੀ ਪਾਈਐ ॥੨॥
પરંતુ સાધુ-સંગતિ વિશાળ ભાગ્યોથી જ મળે છે ॥૨॥
ਆਠ ਪਹਰ ਜਿਹਵੇ ਆਰਾਧਿ ॥
હે જીભ! આઠેય પ્રહર પરમાત્માનું સ્મરણ કર.
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਠਾਕੁਰ ਆਗਾਧਿ ॥
અખૂટ ગુણોવાળા ઠાકોર પરમાત્માનું સ્મરણ કર
ਈਹਾ ਊਹਾ ਸਦਾ ਸੁਹੇਲੀ ॥
સ્મરણ કરનારની જિંદગી આ લોકમાં તેમજ પરલોકમાં હમેશા સુખી થઈ જાય છે
ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵਤ ਰਸਨ ਅਮੋਲੀ ॥੩॥
પરમાત્માના ગુણ ગાતા જીભ ઘણી કિંમતી બની જાય છે, ॥૩॥
ਬਨਸਪਤਿ ਮਉਲੀ ਫਲ ਫੁਲ ਪੇਡੇ ॥
આ યોગ્ય છે કે પરમાત્માની કુદરતીમાં બધી વનસ્પતિ ખીલી રહે છે. વૃક્ષ-છોડવાઓને ફૂલ-ફળ લાગેલા હોય છે.
ਇਹ ਰਸ ਰਾਤੀ ਬਹੁਰਿ ਨ ਛੋਡੇ ॥
પરંતુ જે મનુષ્યની જીભ નામ-રસમાં મસ્ત છે તે બહાર દેખાતી સુંદરતાને જોઈને નામ-રસને ક્યારેય પણ નથી છોડતો.
ਆਨ ਨ ਰਸ ਕਸ ਲਵੈ ਨ ਲਾਈ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਭਏ ਹੈ ਸਹਾਈ ॥੪॥੧੫॥੮੪॥
નાનક કહે છે, તેની નજરોમાં દુનિયાના બીજા પ્રકારના રસ પરમાત્માના નામ-રસની બરાબરી નથી કરી શકતા, જે મનુષ્યનો સહાયક સદગુરુ બને છે. ॥૪॥૧૫॥૮૪॥
ਗਉੜੀ ਗੁਆਰੇਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ ગુઆરેરી મહેલ ૫॥
ਮਨੁ ਮੰਦਰੁ ਤਨੁ ਸਾਜੀ ਬਾਰਿ ॥
પરમાત્મા શાહુકારે પોતાના રહેવા માટે મનુષ્યના મનને સુંદર ઘર બનાવેલું છે અને મનુષ્યના શરીરને વાડ બનાવેલ છે.