Page 171
ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ ਵਡਭਾਗੀ ਹਰਿ ਮੰਤ੍ਰੁ ਦੀਆ ਮਨੁ ਠਾਢੇ ॥੧॥
પરંતુ હવે મોટા ભાગ્યોથી મને સંપૂર્ણ ગુરુ મળી પડ્યો છે. તેને પ્રભુ-નામ સ્મરણનો ઉપદેશ આપ્યો છે જેની કૃપાથી મન શાંત થઈ ગયું છે ॥૧॥
ਰਾਮ ਹਮ ਸਤਿਗੁਰ ਲਾਲੇ ਕਾਂਢੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે રામ! હું ગુરુનો ગુલામ કહેવાઉ છું ॥૧॥વિરામ॥
ਹਮਰੈ ਮਸਤਕਿ ਦਾਗੁ ਦਗਾਨਾ ਹਮ ਕਰਜ ਗੁਰੂ ਬਹੁ ਸਾਢੇ ॥
ગુરુના ઉપકારનો આ ખુબ જ કરજો મારા માથા પર એકત્રિત કરી દીધો છે, આ કરજો ઉતારી શકતો નથી, તેને બદલે ગુરુ નો ગુલામ બની ગયો છું, અને મારા માથે ગુલામીનું નિશાન પડી ગયું છે
ਪਰਉਪਕਾਰੁ ਪੁੰਨੁ ਬਹੁ ਕੀਆ ਭਉ ਦੁਤਰੁ ਤਾਰਿ ਪਰਾਢੇ ॥੨॥
સંપૂર્ણ ગુરુએ મારા પર ખુબ જ પરોપકાર કરેલ છે, કલ્યાણ કરેલ છે, મને તે સંસાર સમુદ્રથી પાર પાડ્યો છે, જેનાથી પાર થવું ખુબ જ મુશ્કેલ હતું.॥૨॥
ਜਿਨ ਕਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਰਿਦੈ ਹਰਿ ਨਾਹੀ ਤਿਨ ਕੂਰੇ ਗਾਢਨ ਗਾਢੇ ॥
જે મનુષ્યના હૃદયમાં પરમાત્માનો પ્રેમ હોતો નથી જો તે લોકચારી વશ પ્રેમનો કોઈ દેખાવ કરે છે તો તે ખોટી કરાર જ કરે છે.
ਜਿਉ ਪਾਣੀ ਕਾਗਦੁ ਬਿਨਸਿ ਜਾਤ ਹੈ ਤਿਉ ਮਨਮੁਖ ਗਰਭਿ ਗਲਾਢੇ ॥੩॥
જેવી રીતે પાણીમાં પડેલો કાગળ પલળી જાય છે તે રીતે પોતાના મનની પાછળ ચાલવાવાળો મનુષ્ય પ્રભુ પ્રિતિથી વંચિત હોવાને કારણે યોનીઓના ચક્રમાં પોતાના આધ્યાત્મિક જીવન તરફથી પીગળી જાય છે ॥૩॥
ਹਮ ਜਾਨਿਆ ਕਛੂ ਨ ਜਾਨਹ ਆਗੈ ਜਿਉ ਹਰਿ ਰਾਖੈ ਤਿਉ ਠਾਢੇ ॥
પરંતુ આપણા જીવોની કોઈ ચતુરાઈ સમજદારી કામ કરી શકતી નથી ના અત્યાર સુધી અમે જીવ કોઈ ચતુરાઈ- શાણપણ કરી શક્યા છીએ. ના ભવિષ્યમાં સમર્થ હશે. જેમ પરમાત્મા આપણને રાખે છે તે જ હાલતમાં આપણે ટકીએ છીએ.
ਹਮ ਭੂਲ ਚੂਕ ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਹੁ ਜਨ ਨਾਨਕ ਕੁਤਰੇ ਕਾਢੇ ॥੪॥੭॥੨੧॥੫੯॥
હે દાસ નાનક! તેના ઓટલે વિનંતી, પ્રાર્થના જ ફળે છે. પ્રાર્થના કરો અને કહો – હે ગુરુ! અમારી ભૂલચૂકને અવગણીને અમારી ઉપર કૃપા કરો. અમે તારા ઓટલે કુતરા કહેવાય છીએ ॥૪॥૭॥૨૧॥૫૯॥
ਗਉੜੀ ਪੂਰਬੀ ਮਹਲਾ ੪ ॥
ગૌરી રાગ પૂર્વ મહેલ ૪॥
ਕਾਮਿ ਕਰੋਧਿ ਨਗਰੁ ਬਹੁ ਭਰਿਆ ਮਿਲਿ ਸਾਧੂ ਖੰਡਲ ਖੰਡਾ ਹੇ ॥
હે ભાઈ! આ શરીરરૂપી નગર કામ-ક્રોધથી ખુબ જ ભરેલું રહે છે, ગંદુ થયેલું રહે છે, ગુરુને મળીને કામ-ક્રોધ વગેરેના બધા અંશ નાશ કરી લેવામાં આવે છે.
ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਤ ਲਿਖੇ ਗੁਰੁ ਪਾਇਆ ਮਨਿ ਹਰਿ ਲਿਵ ਮੰਡਲ ਮੰਡਾ ਹੇ ॥੧॥
પાછલા જન્મમાં કરેલા કર્મોના સંસ્કારો અનુસાર જે મનુષ્યના માથા પર લેખ લખવામાં આવે છે, તેને ગુરુ મળી જાય છે, અને તેના મનમાં, હરિ ચરણોમાં ધ્યાન જોડવાની કૃપાથી આધ્યાત્મિક રોશનીની સજાવટ થઇ જાય છે ॥૧॥
ਕਰਿ ਸਾਧੂ ਅੰਜੁਲੀ ਪੁੰਨੁ ਵਡਾ ਹੇ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની આગળ હાથ જોડીને નમસ્કાર કરી, આ ખુબ સારું કામ છે
ਕਰਿ ਡੰਡਉਤ ਪੁਨੁ ਵਡਾ ਹੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુ આગળ પૂજા કરી, આ ખુબ સારું કામ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਾਕਤ ਹਰਿ ਰਸ ਸਾਦੁ ਨ ਜਾਨਿਆ ਤਿਨ ਅੰਤਰਿ ਹਉਮੈ ਕੰਡਾ ਹੇ ॥
માયાના આંગણામાં ગયેલા મનુષ્ય પરમાત્માના નામના રસનો સ્વાદ નથી જાણતા, તેની અંદર અહંકારનો કાંટો ટકેલો રહે છે.
ਜਿਉ ਜਿਉ ਚਲਹਿ ਚੁਭੈ ਦੁਖੁ ਪਾਵਹਿ ਜਮਕਾਲੁ ਸਹਹਿ ਸਿਰਿ ਡੰਡਾ ਹੇ ॥੨॥
તે મનુષ્ય જેમ જેમ જીવન માર્ગમાં ચાલે છે, તેમ તેમ તે અહંકારનો કાંટો તેને ખુંચે છે, તે દુઃખ મેળવે છે, તે પોતાના માથા પર આધ્યાત્મિક મૃત્યુરુપી ડંડાની ઇજા સહન કરતો રહે છે ॥૨॥
ਹਰਿ ਜਨ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਣੇ ਦੁਖੁ ਜਨਮ ਮਰਣ ਭਵ ਖੰਡਾ ਹੇ ॥
પરમાત્માની ભક્તિ કરનાર મનુષ્ય પરમાત્માના નામમાં લીન રહે છે. તેના જન્મ મરણના ચક્રનું દુઃખ સંસાર સમુદ્રના વિકારોનું દુઃખ નાશ થઇ જાય છે.
ਅਬਿਨਾਸੀ ਪੁਰਖੁ ਪਾਇਆ ਪਰਮੇਸਰੁ ਬਹੁ ਸੋਭ ਖੰਡ ਬ੍ਰਹਮੰਡਾ ਹੇ ॥੩॥
તેને નાશ-રહિત સર્વ-વ્યાપક પરમેશ્વર મળી જાય છે, અને બ્રહ્માંડના બધા ખંડોમાં તેની ખુબ જ શોભા થાય છે ॥૩॥
ਹਮ ਗਰੀਬ ਮਸਕੀਨ ਪ੍ਰਭ ਤੇਰੇ ਹਰਿ ਰਾਖੁ ਰਾਖੁ ਵਡ ਵਡਾ ਹੇ ॥
હે પ્રભુ! હે હરિ! અમે જીવ ગરીબ છીએ, અજીજ છીએ, તારા છીએ, તું જ અમારો સૌથી મોટો આશરો છે. અમારી રક્ષા કર.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੁ ਟੇਕ ਹੈ ਹਰਿ ਨਾਮੇ ਹੀ ਸੁਖੁ ਮੰਡਾ ਹੇ ॥੪॥੮॥੨੨॥੬੦॥
હે દાસ નાનક! જે મનુષ્યએ પરમાત્માના નામને જિંદગીનો આશરો-સહારો બનાવેલ છે, તે પરમાત્માના નામમાં જ હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદ પ્રાપ્ત કરે છે ॥૪॥૮॥૨૨॥૬૦॥
ਗਉੜੀ ਪੂਰਬੀ ਮਹਲਾ ੪ ॥
ગૌરી રાગ પૂર્વ મહેલ ૪॥
ਇਸੁ ਗੜ ਮਹਿ ਹਰਿ ਰਾਮ ਰਾਇ ਹੈ ਕਿਛੁ ਸਾਦੁ ਨ ਪਾਵੈ ਧੀਠਾ ॥
આ શરીર કિલ્લામાં જગતનો રાજા હરિ પરમાત્મા વસે છે, પરંતુ વિકારોના સ્વાદોમાં ઢીઢ બનેલ મનુષ્યને અંદર વસતા પરમાત્માના મેળાપનો કોઈ આનંદ નથી આવતો.
ਹਰਿ ਦੀਨ ਦਇਆਲਿ ਅਨੁਗ੍ਰਹੁ ਕੀਆ ਹਰਿ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਚਖਿ ਡੀਠਾ ॥੧॥
જે મનુષ્ય પર ગરીબો પર દયા કરનાર પરમાત્માએ કૃપા કરી, તેને ગુરુના શબ્દ દ્વારા હરિ નામ રસ ચાખીને જોઈ લીધું છે કે આ સાચે જ મીઠું છે ॥૧॥
ਰਾਮ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨੁ ਗੁਰ ਲਿਵ ਮੀਠਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! ગુરૂના ચરણોમાં લગન લગાવીને પરમાત્માની મહિમા કર. દુનિયાના બધા રસોથી આ રસ મીઠો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਹਰਿ ਅਗਮੁ ਅਗੋਚਰੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਹੈ ਮਿਲਿ ਸਤਿਗੁਰ ਲਾਗਿ ਬਸੀਠਾ ॥
જે હરિ પરબ્રહ્મ અગમ્ય છે જેના સુધી મનુષ્યની જ્ઞાનેન્દ્રિયોની પહોંચ નથી થઈ શકતી. તે હરિ પ્રભુ ગુરુને મળીને ગુરુ વચેટિયાના ચરણોમાં લાગીને જ મળે છે.
ਜਿਨ ਗੁਰ ਬਚਨ ਸੁਖਾਨੇ ਹੀਅਰੈ ਤਿਨ ਆਗੈ ਆਣਿ ਪਰੀਠਾ ॥੨॥
જે મનુષ્યોને ગુરુના વચન હૃદયમાં પ્રેમાળ લાગે છે. ગુરુ તેની આગળ પરમાત્માનું નામ અમૃત લાવીને પીરસી દે છે ॥૨॥
ਮਨਮੁਖ ਹੀਅਰਾ ਅਤਿ ਕਠੋਰੁ ਹੈ ਤਿਨ ਅੰਤਰਿ ਕਾਰ ਕਰੀਠਾ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્યનું હૃદય ખુબ જ કઠોર હોય છે. તેની અંદર વિકારોની કાજળ જ કાજળ હોય છે.
ਬਿਸੀਅਰ ਕਉ ਬਹੁ ਦੂਧੁ ਪੀਆਈਐ ਬਿਖੁ ਨਿਕਸੈ ਫੋਲਿ ਫੁਲੀਠਾ ॥੩॥
સાપને કેટલું પણ દૂધ પાઈએ પરંતુ તેની અંદરથી ઝેર જ નીકળે છે, આ જ હાલત મન્મુખની હોય છે ॥૩॥
ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਆਨਿ ਮਿਲਾਵਹੁ ਗੁਰੁ ਸਾਧੂ ਘਸਿ ਗਰੁੜੁ ਸਬਦੁ ਮੁਖਿ ਲੀਠਾ ॥
હે હરિ! હે પ્રભુ! કૃપા કર, મને સાધુ ગુરુ લાવીને મિલાવ. હું ગુરુના શબ્દ પોતાના મુખમાં વસાવું, અને મારી અંદરથી વિકારોનું ઝેર દૂર થાય. જેમ સાપનું ઝેર દૂર કરનારી ઔષધિ ઘસીને મુખમાં ચૂસવાથી સાપનું ઝેર ઉતરે છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਕੇ ਲਾਲੇ ਗੋਲੇ ਲਗਿ ਸੰਗਤਿ ਕਰੂਆ ਮੀਠਾ ॥੪॥੯॥੨੩॥੬੧॥
દાસ નાનક કહે છે, અમે ગુરુના ગુલામ છીએ, સેવક છીએ, ગુરુની સંગતિમાં બેસવાથી કડવો સ્વભાવ મીઠો થઈ જાય છે ॥૪॥૯॥૨૩॥૬૧॥
ਗਉੜੀ ਪੂਰਬੀ ਮਹਲਾ ੪ ॥
ગૌરી રાગ પૂર્વ મહેલ ૪॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਅਰਥਿ ਸਰੀਰੁ ਹਮ ਬੇਚਿਆ ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਕੈ ਆਗੇ ॥
હે ભાઈ! હરિના મેળાપ માટે મેં પોતાનું શરીર સંપૂર્ણ ગુરુ આગળ વેચી દીધું છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਦਾਤੈ ਨਾਮੁ ਦਿੜਾਇਆ ਮੁਖਿ ਮਸਤਕਿ ਭਾਗ ਸਭਾਗੇ ॥੧॥
દાતા સતગુરુએ મારા દિલમાં હરિનું નામ પાક્કું કરી દીધું છે. મારા મુખ પર મારા માથા પર ભાગ્ય જાગી પડ્યા છે. હું ભાગ્યશાળી થઈ ગયો છું ॥૧॥
ਰਾਮ ਗੁਰਮਤਿ ਹਰਿ ਲਿਵ ਲਾਗੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની બુદ્ધિ પર ચાલવાથી જ રામ-હરિના ચરણોમાં લગન લાગે છે ॥૧॥વિરામ॥