Page 1330
ਆਪੇ ਖੇਲ ਕਰੇ ਸਭ ਕਰਤਾ ਐਸਾ ਬੂਝੈ ਕੋਈ ॥੩॥
ઈશ્વર પોતે લીલા કરે છે એ હકીકત સમજો || ૩ ||
ਨਾਉ ਪ੍ਰਭਾਤੈ ਸਬਦਿ ਧਿਆਈਐ ਛੋਡਹੁ ਦੁਨੀ ਪਰੀਤਾ ॥
સંસારની મોહ અને પ્રેમ છોડીને સવારે બ્રહ્માના વચનનું ધ્યાન કરો.
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਦਾਸਨਿ ਦਾਸਾ ਜਗਿ ਹਾਰਿਆ ਤਿਨਿ ਜੀਤਾ ॥੪॥੯॥
ગુરુ નાનક વિનંતી કરે છે કે ઈશ્વરનો સેવક જીતી ગયો છે અને વિશ્વ તેની આગળ હાર્યું છે ||૪||૯ ||
ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
પ્રભાતી મહેલ ૧ ||
ਮਨੁ ਮਾਇਆ ਮਨੁ ਧਾਇਆ ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਆਕਾਸਿ ॥
મન ભ્રમિત છે, ફરે છે અને આકાશમાં પક્ષીની જેમ ઉડે છે.
ਤਸਕਰ ਸਬਦਿ ਨਿਵਾਰਿਆ ਨਗਰੁ ਵੁਠਾ ਸਾਬਾਸਿ ॥
જ્યારે આત્મા કામાદિક લૂંટારાઓને શબ્દો દ્વારા દૂર કરે છે ત્યારે તે શરીર રૂપી નગરીનો સારો નાગરિક બને છે.
ਜਾ ਤੂ ਰਾਖਹਿ ਰਾਖਿ ਲੈਹਿ ਸਾਬਤੁ ਹੋਵੈ ਰਾਸਿ ॥੧॥
હે પરમેશ્વર ! તમે જેને મોહ-માયાથી બચાવો છો, તે વ્યક્તિનું નામ અને રાશિ સાર્થક હોય છે || ૧ ||
ਐਸਾ ਨਾਮੁ ਰਤਨੁ ਨਿਧਿ ਮੇਰੈ ॥
મારી પાસે હરીનામના રૂપમાં સુખનો ભંડાર છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਦੇਹਿ ਲਗਉ ਪਗਿ ਤੇਰੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુએ આ જ શીખવ્યું છે કે હું તમારા ચરણોમાં લીન થઈ જા. || ૧ || વિરામ||
ਮਨੁ ਜੋਗੀ ਮਨੁ ਭੋਗੀਆ ਮਨੁ ਮੂਰਖੁ ਗਾਵਾਰੁ ॥
મન યોગી તેમજ ઉપભોગ કરનાર છે તથા મન મૂર્ખ અને કાયર પણ છે.
ਮਨੁ ਦਾਤਾ ਮਨੁ ਮੰਗਤਾ ਮਨ ਸਿਰਿ ਗੁਰੁ ਕਰਤਾਰੁ ॥
આ મન જ દાની અને ભિખારી છે. ગુરુ મન પર સર્વોચ્ચ શાસક છે.
ਪੰਚ ਮਾਰਿ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਐਸਾ ਬ੍ਰਹਮੁ ਵੀਚਾਰੁ ॥੨॥
બ્રહ્મનું ચિંતન કરીને કામાદિક પાંચ દુષ્ટોનો સંહાર કરીને જ સુખની પ્રાપ્તિ કરે છે || ૨ ||
ਘਟਿ ਘਟਿ ਏਕੁ ਵਖਾਣੀਐ ਕਹਉ ਨ ਦੇਖਿਆ ਜਾਇ ॥
ઘટ - ઘટમાં એક પરમેશ્વરના અસ્તિત્વની વાતો થાય છે પણ માત્ર કહેવાથી એ જોવામાં આવતું નથી.
ਖੋਟੋ ਪੂਠੋ ਰਾਲੀਐ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਪਤਿ ਜਾਇ ॥
ખોટા લોકોને ઊંધા લટકાવીને ગર્ભના દુઃખમાં ધકેલી દેવામાં આવે છે અને પ્રભુના નામ વિના પ્રતિષ્ઠા થતી નથી.
ਜਾ ਤੂ ਮੇਲਹਿ ਤਾ ਮਿਲਿ ਰਹਾਂ ਜਾਂ ਤੇਰੀ ਹੋਇ ਰਜਾਇ ॥੩॥
હે પરમેશ્વર ! જ્યારે તમારી મરજી હોય છે તો તમે જાતે જ મિલાપ કરાવી દો છો || ૩ ||
ਜਾਤਿ ਜਨਮੁ ਨਹ ਪੂਛੀਐ ਸਚ ਘਰੁ ਲੇਹੁ ਬਤਾਇ ॥
ઈશ્વરના ઘરમાં જાતિ અને ધર્મનો પ્રશ્ન નથી.
ਸਾ ਜਾਤਿ ਸਾ ਪਤਿ ਹੈ ਜੇਹੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇ ॥
મનુષ્ય જેવા કર્મો કરે છે, તે રીતે જાતિ અને પ્રતિષ્ઠાનો હકદાર બને છે.
ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੁਖੁ ਕਾਟੀਐ ਨਾਨਕ ਛੂਟਸਿ ਨਾਇ ॥੪॥੧੦॥
ગુરુ નાનકનો આ ફરમાન છે કે ઈશ્વરના નામનું સ્મરણ કરવાથી મોક્ષ મળે છે અને જન્મ-મરણના તમામ દુ:ખ દૂર થાય છે || ૪ || ૧૦ ||
ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
પ્રભાતી મહેલ ૧ ||
ਜਾਗਤੁ ਬਿਗਸੈ ਮੂਠੋ ਅੰਧਾ ॥
અજ્ઞાનતાથી અંધ થયેલો માણસ પોતાને જાગ્રત સમજીને આનંદ અનુભવે છે.
ਗਲਿ ਫਾਹੀ ਸਿਰਿ ਮਾਰੇ ਧੰਧਾ ॥
કામ - ધંધામાં તલ્લીન રહીને એના ગળામાં આસક્તિ અને મોહનો ફંદો આવે છે
ਆਸਾ ਆਵੈ ਮਨਸਾ ਜਾਇ ॥
ઘણી આશા સાથે આવે છે અને મનમાં તેને લઈને દુનિયા છોડી દે છે.
ਉਰਝੀ ਤਾਣੀ ਕਿਛੁ ਨ ਬਸਾਇ ॥੧॥
તેની જીવન-દોરી ફસાઈ ગઈ છે અને તેના પર કોઈ નિયંત્રણ નથી || ૧ ||
ਜਾਗਸਿ ਜੀਵਣ ਜਾਗਣਹਾਰਾ ॥
હે જીવનદાતા! તમે એકલા જ જાગૃત છો
ਸੁਖ ਸਾਗਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭੰਡਾਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તમે સુખનો સાગર છો અને તમારા નામમૃતના ભંડારો ભરેલા છે. || ૧ || વિરામ ||
ਕਹਿਓ ਨ ਬੂਝੈ ਅੰਧੁ ਨ ਸੂਝੈ ਭੋਂਡੀ ਕਾਰ ਕਮਾਈ ॥
અંધ માણસ કોઈ શિક્ષણ સમજતો નથી, તેને કોઈ ચેતના નથી અને તે માત્ર દુષ્ટ કાર્યો કરે છે.
ਆਪੇ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪ੍ਰੇਮ ਪਰਮੇਸੁਰੁ ਕਰਮੀ ਮਿਲੈ ਵਡਾਈ ॥੨॥
જીવનના દિવસો આવે છે અને જાય છે, ઉંમર ઘટે છે, પણ માયાનો મોહ ઘટતો નથી.
ਦਿਨੁ ਦਿਨੁ ਆਵੈ ਤਿਲੁ ਤਿਲੁ ਛੀਜੈ ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਘਟਾਈ ॥
જ્યાં સુધી દ્વૈતભાવ રહે છે, આત્મા ગુરુ વિના ડૂબી જાય છે અને તેને રહેવાની જગ્યા મળતી નથી || ૩ ||
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਬੂਡੋ ਠਉਰ ਨ ਪਾਵੈ ਜਬ ਲਗ ਦੂਜੀ ਰਾਈ ॥੩॥
ઈશ્વર રાત-દિવસ જીવોનું પોષણ કરે છે અને કર્મો પ્રમાણે સુખ-દુઃખ આપે છે.
ਅਹਿਨਿਸਿ ਜੀਆ ਦੇਖਿ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲੈ ਸੁਖੁ ਦੁਖੁ ਪੁਰਬਿ ਕਮਾਈ ॥
ઈશ્વર પોતે જ પ્રેમ - ભક્તિ આપે છે અને તેની કૃપાથી જ વ્યક્તિને સુંદરતા મળે છે || ૨ ||
ਕਰਮਹੀਣੁ ਸਚੁ ਭੀਖਿਆ ਮਾਂਗੈ ਨਾਨਕ ਮਿਲੈ ਵਡਾਈ ॥੪॥੧੧॥
નાનક વિનંતી કરે છે કે હે પરમેશ્વર ! હું એટલો કમનસીબ છું કે હું સાચા નામે ભિક્ષા માંગી શકું, જેથી મને કીર્તિ મળે || ૪ || ૧૧ ||
ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
પ્રભાતી મહેલ ૧ ||
ਮਸਟਿ ਕਰਉ ਮੂਰਖੁ ਜਗਿ ਕਹੀਆ ॥
જો હું ચૂપ રાહુ છું તો દુનિયા મને મૂર્ખ કહે છે.
ਅਧਿਕ ਬਕਉ ਤੇਰੀ ਲਿਵ ਰਹੀਆ ॥
પરંતુ વધુ પડતું બોલવાથી તમારું ધ્યાન ભટકાય છે.
ਭੂਲ ਚੂਕ ਤੇਰੈ ਦਰਬਾਰਿ ॥
ભૂલ - ચૂક તો તારા દરબારમાં માફ કરવામાં આવશે,
ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਕੈਸੇ ਆਚਾਰ ॥੧॥
નામના સ્મરણ વિનાનું કોઈપણ આચરણ શા માટે યોગ્ય ગણાય ? || ૧ ||
ਐਸੇ ਝੂਠਿ ਮੁਠੇ ਸੰਸਾਰਾ ॥
જૂઠાણાંમાં દુનિયા લૂંટાઈ રહી છે.
ਨਿੰਦਕੁ ਨਿੰਦੈ ਮੁਝੈ ਪਿਆਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
નિંદક જેની નિંદા કરે છે, તે મને પ્યારો લાગે છે || ૧ || વિરામ||
ਜਿਸੁ ਨਿੰਦਹਿ ਸੋਈ ਬਿਧਿ ਜਾਣੈ ॥
જેની નિંદા કરે છે, તે વાસ્તવમાં જીવનની યુક્તિ જાણે છે.
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦੇ ਦਰਿ ਨੀਸਾਣੈ ॥
તે ગુરુની સૂચનાથી પ્રભુના દ્વારે સ્વીકારવામાં આવે છે અને
ਕਾਰਣ ਨਾਮੁ ਅੰਤਰਗਤਿ ਜਾਣੈ ॥
અંતરમનમાં પરમાત્માને માને છે.
ਜਿਸ ਨੋ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਸੋਈ ਬਿਧਿ ਜਾਣੈ ॥੨॥
જેની પર ઈશ્વરની કરુણા-દ્રષ્ટિ થાય છે, તે જીવનનો હેતુ સમજે છે || ૨ ||
ਮੈ ਮੈਲੌ ਊਜਲੁ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥
હું પાપોથી કલંકિત છું, માત્ર ઈશ્વર જ શુદ્ધ છે.
ਊਤਮੁ ਆਖਿ ਨ ਊਚਾ ਹੋਇ ॥
સારું કહેવાથી વ્યક્તિ મહાન નથી બની જતી.
ਮਨਮੁਖੁ ਖੂਲਿੑ ਮਹਾ ਬਿਖੁ ਖਾਇ ॥
મનસ્વી અવગુણોનું ઝેર ખાઈ લે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਇ ਸੁ ਰਾਚੈ ਨਾਇ ॥੩॥
પણ જે ગુરુમુખ બને છે તે પરમાત્માના નામના સ્મરણમાં લીન રહે છે || ૩ ||
ਅੰਧੌ ਬੋਲੌ ਮੁਗਧੁ ਗਵਾਰੁ ॥
મૂર્ખ અને અભણ વ્યક્તિ ખરાબ શબ્દો જ બોલે છે.