Page 212
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ ૨ મહેલ ૫॥
ਜਾ ਕਉ ਬਿਸਰੈ ਰਾਮ ਨਾਮ ਤਾਹੂ ਕਉ ਪੀਰ ॥
જે મનુષ્યને પરમાત્માનું નામ ભુલાઈ જાય છે તેને જ દુઃખ આવી ઘેરે છે.
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਹਰਿ ਰਵਹਿ ਸੇ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનુષ્ય સાધુ-સંગતમાં બેસીને પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કરે છે, તે ગુણોના માલિક બની જાય છે, તે ગાઢ જીગરવાળા બની જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਾ ਕਉ ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਿਦੈ ਬੁਧਿ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની શરણ પડીને જે મનુષ્યના હૃદયમાં સ્મરણની સમજ ઉત્પન્ન થઇ જાય છે,
ਤਾ ਕੈ ਕਰ ਤਲ ਨਵ ਨਿਧਿ ਸਿਧਿ ॥੧॥
તે મનુષ્યની હાથોની હથેળીઓ ઉપર નવ ખજાના અને બધી સિદ્ધિઓ આવી ટકે છે. ॥૧॥
ਜੋ ਜਾਨਹਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਧਨੀ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય બધા ખજાનાના માલિક હરિ પ્રભુની સાથે ગાઢ સંધિ નાખી દે છે,
ਕਿਛੁ ਨਾਹੀ ਤਾ ਕੈ ਕਮੀ ॥੨॥
તેના ઘરમાં કોઈ વસ્તુનો કોઈ અભાવ રહેતો નથી ॥૨॥
ਕਰਣੈਹਾਰੁ ਪਛਾਨਿਆ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યએ વિધાતા કર્તારની સાથે સંપર્ક બનાવી લીધો,
ਸਰਬ ਸੂਖ ਰੰਗ ਮਾਣਿਆ ॥੩॥
તે આધ્યાત્મિક સુખ અને આનંદ ભોગવે છે ॥૩॥
ਹਰਿ ਧਨੁ ਜਾ ਕੈ ਗ੍ਰਿਹਿ ਵਸੈ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਸੰਗਿ ਦੁਖੁ ਨਸੈ ॥੪॥੯॥੧੪੭॥
જે મનુષ્યોના હૃદય-ઘરમાં પરમાત્માનું નામ ધન આવી વસે છે. નાનક કહે છે, તેની સંગતિમાં રહેવાથી બધી જાતના દુ:ખ દૂર થઈ જાય છે ॥૪॥૯॥૧૪૭॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਗਰਬੁ ਬਡੋ ਮੂਲੁ ਇਤਨੋ ॥
હે જીવ! તને પોતાની જાતનો અહંકાર તો ખુબ છે, પરંતુ આ અહંકારનો મૂળ મારો પોતાનો વિકટ થોડોક જ છે.
ਰਹਨੁ ਨਹੀ ਗਹੁ ਕਿਤਨੋ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ સંસારમાં તારા હંમેશા માટે ઠેકાણા નથી, પરંતુ તારી માયાને માટે કશિશ ખુબ વધારે છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਬੇਬਰਜਤ ਬੇਦ ਸੰਤਨਾ ਉਆਹੂ ਸਿਉ ਰੇ ਹਿਤਨੋ ॥
હે જીવ! જે માયાના મોહથી વેદ વગેરે ધાર્મિક પુસ્તકો દૂર કરે છે, તેનાથી તારો પ્રેમ બની રહે છે.
ਹਾਰ ਜੂਆਰ ਜੂਆ ਬਿਧੇ ਇੰਦ੍ਰੀ ਵਸਿ ਲੈ ਜਿਤਨੋ ॥੧॥
તું જીવન રમત હારી રહ્યો છે જે રીતે જુગારમાં જુગારી હારે છે. ઇન્દ્રિય કામ-વાસના વગેરેએ પોતાના વશમાં લઈને તને જીતી લીધો છે. ॥૧॥
ਹਰਨ ਭਰਨ ਸੰਪੂਰਨਾ ਚਰਨ ਕਮਲ ਰੰਗਿ ਰਿਤਨੋ ॥
હે જીવ! બધા જીવોના નાશ કરવાવાળા અને પાળવાવાળા પરમાત્માના સુંદર ચરણોના પ્રેમમાં ટકવાથી તું વંચિત છે.
ਨਾਨਕ ਉਧਰੇ ਸਾਧਸੰਗਿ ਕਿਰਪਾ ਨਿਧਿ ਮੈ ਦਿਤਨੋ ॥੨॥੧੦॥੧੪੮॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય સાધુ-સંગતમાં જોડાય છે તે માયાના મોહથી બચી જાય છે. કૃપાના ખજાના પરમાત્માએ પોતાની કૃપા કરીને મને નાનકને પોતાના ચરણોના પ્રેમનું દાન દીધું છે ॥૨॥૧૦॥૧૪૮॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਮੋਹਿ ਦਾਸਰੋ ਠਾਕੁਰ ਕੋ ॥
પાલનહાર પ્રભુનો હું એક નિમાણો સેવક છું,
ਧਾਨੁ ਪ੍ਰਭ ਕਾ ਖਾਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હું તે પ્રભુનું દીધેલું અન્ન જ ખાવ છું ॥૧॥વિરામ॥
ਐਸੋ ਹੈ ਰੇ ਖਸਮੁ ਹਮਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! મારો પતિ પ્રભુ એવો છે કે
ਖਿਨ ਮਹਿ ਸਾਜਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥੧॥
એક ક્ષણમાં રચના રચીને તેને સુંદર બનાવવાનું સામર્થ્ય રાખે છે ॥૧॥
ਕਾਮੁ ਕਰੀ ਜੇ ਠਾਕੁਰ ਭਾਵਾ ॥
હે ભાઈ! હું ઠાકર પ્રભુનું દીધેલું ખાવ છું જો તે ઠાકર પ્રભુની કૃપા મારા પર હોય, તો હું તેનું જ કામ કરૂં,
ਗੀਤ ਚਰਿਤ ਪ੍ਰਭ ਕੇ ਗੁਨ ਗਾਵਾ ॥੨॥
તેના ગુણ ગાતો રહુ, તેના મહિમાનાં ગીત ગણગણુતો રહું ॥૨॥
ਸਰਣਿ ਪਰਿਓ ਠਾਕੁਰ ਵਜੀਰਾ ॥
હે ભાઈ! હું તે ઠાકર પ્રભુના વજીરો સંત જનોની શરણ આવી પડ્યો છું,
ਤਿਨਾ ਦੇਖਿ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਧੀਰਾ ॥੩॥
તેમના દર્શન કરીને મારા મનને પણ હિંમત બની રહી છે કે હું તે માલિકની મહિમા કરી શકીશ ॥૩॥
ਏਕ ਟੇਕ ਏਕੋ ਆਧਾਰਾ ॥
પરમાત્માની મહિમાનાં કામમાં લાગેલા છે
ਜਨ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਕੀ ਲਾਗਾ ਕਾਰਾ ॥੪॥੧੧॥੧੪੯॥
દાસ નાનક કહે છે, ઠાકોરના વજીરોની શરણ પડીને મેં એક પરમાત્માને જ પોતાના જીવનનો સહારો-આશરો બનાવેલ છે, ॥૪॥૧૧॥૧૪૯॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਹੈ ਕੋਈ ਐਸਾ ਹਉਮੈ ਤੋਰੈ ॥
હે ભાઈ! ક્યાંય કોઈ એવો મનુષ્ય પણ મળી જશે
ਇਸੁ ਮੀਠੀ ਤੇ ਇਹੁ ਮਨੁ ਹੋਰੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મારા આ મનને આ મીઠી લાગનાર માયાના મોહને રોકી શકે? ॥૧॥વિરામ॥
ਅਗਿਆਨੀ ਮਾਨੁਖੁ ਭਇਆ ਜੋ ਨਾਹੀ ਸੋ ਲੋਰੈ ॥
હે ભાઈ! આ મીઠાઈના અસરમાં મનુષ્ય પોતાની અક્કલ ગુમાવી બેઠો છે, કારણ કે જે હંમેશા સાથ નિભાવનાર નથી તેને શોધતો ફરે છે.
ਰੈਣਿ ਅੰਧਾਰੀ ਕਾਰੀਆ ਕਵਨ ਜੁਗਤਿ ਜਿਤੁ ਭੋਰੈ ॥੧॥
મનુષ્યના મનમાં માયાના મોહની કાળી અંધારી રાત બનેલી છે. હે ભાઈ! તે કયો ઉપાય હોઈ શકે છે જેનાથી આને અંદર જ્ઞાનનો દિવસ ચઢી જાય? ॥૧॥
ਭ੍ਰਮਤੋ ਭ੍ਰਮਤੋ ਹਾਰਿਆ ਅਨਿਕ ਬਿਧੀ ਕਰਿ ਟੋਰੈ ॥
મીઠી માયાના મોહથી મનને રોકી શકનારની અનેક રીત-ઉપાયોથી શોધ કરતા-કરતા અને ભટકતા-ભટકતા હું થાકી ગયો.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਕਿਰਪਾ ਭਈ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਨਿਧਿ ਮੋਰੈ ॥੨॥੧੨॥੧੫੦॥
નાનક કહે છે, ત્યારે પ્રભુની મારા પર કૃપા થઈ હવે સાધુ-સંગતિ જ મારા માટે તેના બધા ગુણોનો ખજાનો છે જેની કૃપાથી મીઠી માયાના મોહથી મન સ્થિર થઇ શકે છે. ॥૨॥૧૨॥૧૫૦॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૫॥
ਚਿੰਤਾਮਣਿ ਕਰੁਣਾ ਮਏ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે તરસ-રૂપ પ્રભુ! તું જ એવો રત્ન છે જે બધા જીવોની માંગેલી કામનાઓ પૂરી કરનાર છે ॥૧॥વિરામ॥
ਦੀਨ ਦਇਆਲਾ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ॥
હે પરબ્રહ્મ પ્રભુ! તું ગરીબો પર દયા કરનાર છે,
ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰਣਿ ਸੁਖ ਭਏ ॥੧॥
તું એવો છે જેના નામ જપવાની કૃપાથી બધા સુખ પ્રાપ્ત થઇ જાય છે ॥૧॥
ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਅਗਾਧਿ ਬੋਧ ॥
હે અકાળ-પુરખ! તારા સ્વરૂપની સમજ જીવોની અક્કલથી ઉપર છે,
ਸੁਨਤ ਜਸੋ ਕੋਟਿ ਅਘ ਖਏ ॥੨॥
તારી મહિમા સાંભળવાથી કરોડો પાપ નાશ થઇ જાય છે ॥૨॥
ਕਿਰਪਾ ਨਿਧਿ ਪ੍ਰਭ ਮਇਆ ਧਾਰਿ ॥
કૃપાના ખજાના પ્રભુ! જે મનુષ્ય પર તું તરસ કરે છે,
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮ ਲਏ ॥੩॥੧੩॥੧੫੧॥
નાનક પ્રાર્થના કરે છે અને કહે છે, તે તારું હરિ નામ સ્મરણ કરે છે ॥૩॥૧૩॥૧૫૧॥
ਗਉੜੀ ਪੂਰਬੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ગૌરી રાગ ૪ મહેલ ૫॥
ਮੇਰੇ ਮਨ ਸਰਣਿ ਪ੍ਰਭੂ ਸੁਖ ਪਾਏ ॥
હે મન! જે મનુષ્ય પ્રભુની શરણ પડે છે, તે આધ્યાત્મિક આનંદ મેળવે છે.
ਜਾ ਦਿਨਿ ਬਿਸਰੈ ਪ੍ਰਾਨ ਸੁਖਦਾਤਾ ਸੋ ਦਿਨੁ ਜਾਤ ਅਜਾਏ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે દિવસે જીવનો દાતા સુખોને આપનાર પ્રભુ જીવને ભૂલી જાય છે, તેનો તે દિવસ વ્યર્થ ચાલ્યો જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਏਕ ਰੈਣ ਕੇ ਪਾਹੁਨ ਤੁਮ ਆਏ ਬਹੁ ਜੁਗ ਆਸ ਬਧਾਏ ॥
હે ભાઈ! તું એક રાત ક્યાંય સફરમાં પસાર થતા મહેમાનની જેમ જગતમાં આવ્યા છો પરંતુ અહીં કેટલાય યુગ જીવતા રહેવાની ઉમ્મીદો બાંધતા રહે છે,
ਗ੍ਰਿਹ ਮੰਦਰ ਸੰਪੈ ਜੋ ਦੀਸੈ ਜਿਉ ਤਰਵਰ ਕੀ ਛਾਏ ॥੧॥
હે ભાઈ! આ ઘર,મહેલ,ધન-પદાર્થ જે બધું દેખાય છે-આ બધું વૃક્ષની છાયા જેવા છે, હંમેશા સાથ નથી નિભાવતા ॥૧॥
ਤਨੁ ਮੇਰਾ ਸੰਪੈ ਸਭ ਮੇਰੀ ਬਾਗ ਮਿਲਖ ਸਭ ਜਾਏ ॥
આ શરીર મારુ છે, આ ઘન-પદાર્થ બધા મારા છે, આ બગીચા મારા છે, આ જમીનો મારી છે, આ બધા સ્થાન મારા છે;
ਦੇਵਨਹਾਰਾ ਬਿਸਰਿਓ ਠਾਕੁਰੁ ਖਿਨ ਮਹਿ ਹੋਤ ਪਰਾਏ ॥੨॥
હે ભાઈ! આ મમતામાં ફસાઈને મનુષ્યને આ બધું દેનાર પરમાત્મા ઠાકોર ભૂલી જાય છે, અને આ બધા જ પદાર્થ એક ક્ષણમાં પારકા થઇ જાય છે, આ રીતે અંતે ખાલી હાથ ચાલી પડે છે ॥૨॥