Page 1380
ਬੁਢਾ ਹੋਆ ਸੇਖ ਫਰੀਦੁ ਕੰਬਣਿ ਲਗੀ ਦੇਹ ॥
શેખ ફરીદ હવે વૃદ્ધ થઈ ગયા છે, વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે તેમનું શરીર ધ્રુજવા લાગ્યું છે.
ਜੇ ਸਉ ਵਰ੍ਹ੍ਹਿਆ ਜੀਵਣਾ ਭੀ ਤਨੁ ਹੋਸੀ ਖੇਹ ॥੪੧॥
જો સો વર્ષ જીવવા મળે તો પણ આ દેહને માટી જ બની જશે || ૪૧ ||
ਫਰੀਦਾ ਬਾਰਿ ਪਰਾਇਐ ਬੈਸਣਾ ਸਾਂਈ ਮੁਝੈ ਨ ਦੇਹਿ ॥
ફરીદજી વિનંતી કરે છે કે હે માલિક! મને પરાયા દ્વાર પર બેસવા ન દો એટલે કે કોઈના પર નિર્ભર ન રહો.
ਜੇ ਤੂ ਏਵੈ ਰਖਸੀ ਜੀਉ ਸਰੀਰਹੁ ਲੇਹਿ ॥੪੨॥
પણ જો તમે મને કોઈના પર નિર્ભર રાખવા માંગતા હોવ તો મારો જીવ શરીરમાંથી કાઢી નાખવો જ સારું છે || ૪૨ ||
ਕੰਧਿ ਕੁਹਾੜਾ ਸਿਰਿ ਘੜਾ ਵਣਿ ਕੈ ਸਰੁ ਲੋਹਾਰੁ ॥
ફરીદજી લુહારને સંબોધે છે કે તમે તમારા ખભા પર કુહાડી અને માથા પર પાણીનો ઘડો લઈને ચાલી રહ્યા છો.
ਫਰੀਦਾ ਹਉ ਲੋੜੀ ਸਹੁ ਆਪਣਾ ਤੂ ਲੋੜਹਿ ਅੰਗਿਆਰ ॥੪੩॥
હે લુહાર! હું જે ઝાડ નીચે બેઠો છું તે ઝાડ તમે કાપવા માંગો છો. ફરીદજી કહે છે કે હું બંદગી દ્વારા મારા ગુરુને શોધી રહ્યો છું અને તમે કોલસાની શોધમાં છો. || ૪૩ ||
ਫਰੀਦਾ ਇਕਨਾ ਆਟਾ ਅਗਲਾ ਇਕਨਾ ਨਾਹੀ ਲੋਣੁ ॥
(અમીર કે ગરીબ પર ટિપ્પણી કરતા બાબા ફરીદજી કહે છે) ઓ ફરીદ! કેટલાક પાસે જરૂર કરતાં વધુ લોટ હોય છે અને કેટલાક પાસે મીઠું પણ હોતું નથી.
ਅਗੈ ਗਏ ਸਿੰਞਾਪਸਨਿ ਚੋਟਾਂ ਖਾਸੀ ਕਉਣੁ ॥੪੪॥
પરલોકમાં જવાથી જ ખબર પડશે કે આ બેમાંથી કોને સજા થાય છે || ૪૪ ||
ਪਾਸਿ ਦਮਾਮੇ ਛਤੁ ਸਿਰਿ ਭੇਰੀ ਸਡੋ ਰਡ ॥
જેની પાસે નગારું, છત્રી તેના માથા પર ઝૂલતી હતી, શહનાઈઓ ગુંજી ઉઠતી હતી અને ભાટ મહિમા ગાયા હતા.
ਜਾਇ ਸੁਤੇ ਜੀਰਾਣ ਮਹਿ ਥੀਏ ਅਤੀਮਾ ਗਡ ॥੪੫॥
છેવટે, આવા રાજાઓ અને સમ્રાટો પણ કબરોમાં કાયમ માટે સૂઈ ગયા અને અનાથ સાથે જોડાયા. || ૪૫ ||
ਫਰੀਦਾ ਕੋਠੇ ਮੰਡਪ ਮਾੜੀਆ ਉਸਾਰੇਦੇ ਭੀ ਗਏ ॥
હે ફરીદ! જેમણે સુંદર મકાનો, મહેલો અને ઇમારતો બનાવ્યા તેઓ પણ દુનિયા છોડી ગયા.
ਕੂੜਾ ਸਉਦਾ ਕਰਿ ਗਏ ਗੋਰੀ ਆਇ ਪਏ ॥੪੬॥
તેઓ દુનિયામાં ખોટા સોદાઓ કરતા તેઓ કબર-સ્મશાનમાં ગયા || ૪૬ ||
ਫਰੀਦਾ ਖਿੰਥੜਿ ਮੇਖਾ ਅਗਲੀਆ ਜਿੰਦੁ ਨ ਕਾਈ ਮੇਖ ॥
હે ફરીદ! શરીરરૂપી કફન સાથે અનેક જ્ઞાનતંતુઓ જોડાયેલી છે પણ આત્માની વાત નથી.
ਵਾਰੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਚਲੇ ਮਸਾਇਕ ਸੇਖ ॥੪੭॥
જ્યારે તેમનો વારો આવે છે ત્યારે સૂફી પીર કે શેખ બધા નીકળી ગયા છે || ૪૭ ||
ਫਰੀਦਾ ਦੁਹੁ ਦੀਵੀ ਬਲੰਦਿਆ ਮਲਕੁ ਬਹਿਠਾ ਆਇ ॥
હે ફરીદ! બે આંખોના દીવા પ્રગટતાની સાથે જ મૃત્યુનો દેવદૂત આવીને બેસી ગયો.
ਗੜੁ ਲੀਤਾ ਘਟੁ ਲੁਟਿਆ ਦੀਵੜੇ ਗਇਆ ਬੁਝਾਇ ॥੪੮॥
તેણે શરીરરૂપી કિલ્લો કબજે કર્યો, આમ આત્માને લૂંટી લીધો અને બે દીવા ઓલવી નાખ્યાં. એટલે કે શરીરને નિર્જીવ બનાવીને આંખની રોશની બંધ કરી ગયો || ૪૮ ||
ਫਰੀਦਾ ਵੇਖੁ ਕਪਾਹੈ ਜਿ ਥੀਆ ਜਿ ਸਿਰਿ ਥੀਆ ਤਿਲਾਹ ॥
ફરીદ જી કહે છે જુઓ! કપાસની શું હાલત છે (જેને ગીરેટમાં કચડી નાખવામાં આવે છે) તાલ ની દશા શું થઈ છે (કચડીને તેલ કાઢી નાખ્યું)
ਕਮਾਦੈ ਅਰੁ ਕਾਗਦੈ ਕੁੰਨੇ ਕੋਇਲਿਆਹ ॥
શેરડીને સિલિન્ડરમાં નાખીને તેનો રસ કાઢવામાં આવે છે અને કાગળનો પણ ભૂકો કરવામાં આવે છે. હોળીને વારંવાર આગ પર રાખીને ખોરાક રાંધવામાં આવે છે અને દરરોજ કોલસો બાળવામાં આવે છે.
ਮੰਦੇ ਅਮਲ ਕਰੇਦਿਆ ਏਹ ਸਜਾਇ ਤਿਨਾਹ ॥੪੯॥
જેઓ ખરાબ કર્મ કરે છે, તેઓને સખત શિક્ષા મળે છે || ૪૯ ||
ਫਰੀਦਾ ਕੰਨਿ ਮੁਸਲਾ ਸੂਫੁ ਗਲਿ ਦਿਲਿ ਕਾਤੀ ਗੁੜੁ ਵਾਤਿ ॥
ફરિદજી અહંકારી ફકીરો તરફ ઈશારો કરીને કહે છે કે અલબત્ત ખભા પર મુસલ્લા અને ગળા પર કફની છે. હૃદય માં કાપવા માટે છરી છે, મોઢામાં ગોળ જેવી મીઠી વાત કરે છે.
ਬਾਹਰਿ ਦਿਸੈ ਚਾਨਣਾ ਦਿਲਿ ਅੰਧਿਆਰੀ ਰਾਤਿ ॥੫੦॥
બહારથી સમાજમાં સારા માણસો દેખાય છે, પરંતુ હૃદયમાં તેઓ કાળી રાત જેવા દુષ્ટ છે. || ૫૦ ||
ਫਰੀਦਾ ਰਤੀ ਰਤੁ ਨ ਨਿਕਲੈ ਜੇ ਤਨੁ ਚੀਰੈ ਕੋਇ ॥
બાબા ફરીદજી કહે છે - પ્રભુની પૂજામાં લાગેલા માણસોના શરીરને કોઈ કાપી નાખે તો પણ તેમનું લોહી નીકળતું નથી.
ਜੋ ਤਨ ਰਤੇ ਰਬ ਸਿਉ ਤਿਨ ਤਨਿ ਰਤੁ ਨ ਹੋਇ ॥੫੧॥
પણ પ્રભુની ભક્તિમાં વ્યસ્ત લોકોના શરીરમાં લોહી નથી હોતું || ૫૧ ||
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩ ||
ਇਹੁ ਤਨੁ ਸਭੋ ਰਤੁ ਹੈ ਰਤੁ ਬਿਨੁ ਤੰਨੁ ਨ ਹੋਇ ॥
(શ્રી ગુરુ અમરદાસજી બાબા ફરીદના ઉપરના શ્લોક પર સ્પષ્ટતા કરે છે કે) આ શરીરમાં લોહી જ લોહી છે અને લોહી વિના શરીર નથી.
ਜੋ ਸਹ ਰਤੇ ਆਪਣੇ ਤਿਤੁ ਤਨਿ ਲੋਭੁ ਰਤੁ ਨ ਹੋਇ ॥
જેઓ પોતાના ગુરુના બંધનમાં લીન છે, તેમના શરીરમાં ખરેખર લોભરૂપી લોહી નથી.
ਭੈ ਪਇਐ ਤਨੁ ਖੀਣੁ ਹੋਇ ਲੋਭੁ ਰਤੁ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ ॥
ગુરુના ભયમાં રહેવાથી તેમનું શરીર નબળું પડી જાય છે અને તેમાંથી લોભ-લોહી નીકળે છે.
ਜਿਉ ਬੈਸੰਤਰਿ ਧਾਤੁ ਸੁਧੁ ਹੋਇ ਤਿਉ ਹਰਿ ਕਾ ਭਉ ਦੁਰਮਤਿ ਮੈਲੁ ਗਵਾਇ ॥
જેમ અગ્નિમાં સોના વગેરે ધાતુઓ શુદ્ધ થાય છે, તેવી જ રીતે પરમાત્માનો ભય દુષ્ટતાની મલિનતાને દૂર કરે છે.
ਨਾਨਕ ਤੇ ਜਨ ਸੋਹਣੇ ਜਿ ਰਤੇ ਹਰਿ ਰੰਗੁ ਲਾਇ ॥੫੨॥
ગુરુ નાનક કહે છે કે એવા ભક્તો જ સુંદર છે જે પરમાત્માની ભક્તિમાં લીન હોય છે ||૫૨||
ਫਰੀਦਾ ਸੋਈ ਸਰਵਰੁ ਢੂਢਿ ਲਹੁ ਜਿਥਹੁ ਲਭੀ ਵਥੁ ॥
ફરીદજી કહે છે કે ગુરુરૂપી એવું સરોવર શોધો, જ્યાંથી બધી વસ્તુઓ મળે.
ਛਪੜਿ ਢੂਢੈ ਕਿਆ ਹੋਵੈ ਚਿਕੜਿ ਡੁਬੈ ਹਥੁ ॥੫੩॥
નાનું તળાવ શોધવાનો કોઈ ફાયદો નથી, ત્યાં કાદવમાં હાથ ડૂબી જશે એટલે કે ગેરસમજને કારણે બદનામી થશે || ૫૩ ||
ਫਰੀਦਾ ਨੰਢੀ ਕੰਤੁ ਨ ਰਾਵਿਓ ਵਡੀ ਥੀ ਮੁਈਆਸੁ ॥
હે ફરીદ! યુવાવસ્થામાં પતિ-પ્રભુનું સુખ ન મળે અને ઉંમરના અંતે મૃત્યુ પામ્યા ત્યારે,
ਧਨ ਕੂਕੇਂਦੀ ਗੋਰ ਮੇਂ ਤੈ ਸਹ ਨਾ ਮਿਲੀਆਸੁ ॥੫੪॥
કબરમાં રહેલી સ્ત્રી પોકાર કરે છે, હે પ્રભુ! હું તમને મળ્યો નથી || ૫૪ ||
ਫਰੀਦਾ ਸਿਰੁ ਪਲਿਆ ਦਾੜੀ ਪਲੀ ਮੁਛਾਂ ਭੀ ਪਲੀਆਂ ॥
ફરીદજી કહે છે કે માથાના વાળ, દાઢી અને મૂછ સફેદ થઈ ગયા છે, એટલે કે વૃદ્ધાવસ્થા આવી ગઈ છે,
ਰੇ ਮਨ ਗਹਿਲੇ ਬਾਵਲੇ ਮਾਣਹਿ ਕਿਆ ਰਲੀਆਂ ॥੫੫॥
પણ હે પાગલ મન ! અત્યારે પણ તમે માત્ર રંગરેલિયા માનવો છો || ૫૫ ||
ਫਰੀਦਾ ਕੋਠੇ ਧੁਕਣੁ ਕੇਤੜਾ ਪਿਰ ਨੀਦੜੀ ਨਿਵਾਰਿ ॥
ફરીદજી સમજાવે છે કે ઘરની છત પર વ્યક્તિ કેટલી દોડી શકે છે? એટલે કે ઘરની છતની જેમ આ જીવન પણ ટૂંકું છે. તમારી ઊંઘ દૂર કરો
ਜੋ ਦਿਹ ਲਧੇ ਗਾਣਵੇ ਗਏ ਵਿਲਾੜਿ ਵਿਲਾੜਿ ॥੫੬॥
તમારે જે દિવસો ગણવાના હતા તે પસાર થઈ રહ્યા છે. || ૫૬ ||
ਫਰੀਦਾ ਕੋਠੇ ਮੰਡਪ ਮਾੜੀਆ ਏਤੁ ਨ ਲਾਏ ਚਿਤੁ ॥
બાબા ફરીદ ચેતવણી આપે છે અને કહે છે કે સુંદર ઘરો, મકાનો અને મહેલોમાં દિલ ન લગાવો.
ਮਿਟੀ ਪਈ ਅਤੋਲਵੀ ਕੋਇ ਨ ਹੋਸੀ ਮਿਤੁ ॥੫੭॥
કારણ કે મૃત્યુ પછી તમારા પર ઘણી માટી પડશે અને કોઈ મિત્ર નહીં હોય || ૫૭ ||
ਫਰੀਦਾ ਮੰਡਪ ਮਾਲੁ ਨ ਲਾਇ ਮਰਗ ਸਤਾਣੀ ਚਿਤਿ ਧਰਿ ॥
ફરીદજી ફરી ચેતવણી આપે છે કે તમારા હૃદયને મોટા ઘરો અને સંપત્તિ સાથે ન જોડો, મૃત્યુ અટલ છે, આ હંમેશા યાદ રાખો.