Page 1381
ਸਾਈ ਜਾਇ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲਿ ਜਿਥੈ ਹੀ ਤਉ ਵੰਞਣਾ ॥੫੮॥
પરલોકનું પણ સ્મરણ કરો, જ્યાં તમારે જવું છે || ૫૮ ||
ਫਰੀਦਾ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਕੰਮੀ ਨਾਹਿ ਗੁਣ ਤੇ ਕੰਮੜੇ ਵਿਸਾਰਿ ॥
શિક્ષણ આપતી વખતે ફરીદજી કહે છે કે જે કામોથી કોઈ ફાયદો નથી, એવા કામો જરા પણ છોડી દો.
ਮਤੁ ਸਰਮਿੰਦਾ ਥੀਵਹੀ ਸਾਂਈ ਦੈ ਦਰਬਾਰਿ ॥੫੯॥
અન્યથા તમારે ખરાબ કર્મોને લીધે ગુરુના દરબારમાં શરમાવું પડશે || ૫૬ ||
ਫਰੀਦਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਰਿ ਚਾਕਰੀ ਦਿਲ ਦੀ ਲਾਹਿ ਭਰਾਂਦਿ ॥
ફરીદ જી ઉપદેશ આપે છે કે ગુરુની સેવા કરો અને હૃદયનો ભ્રમ દૂર કરો.
ਦਰਵੇਸਾਂ ਨੋ ਲੋੜੀਐ ਰੁਖਾਂ ਦੀ ਜੀਰਾਂਦਿ ॥੬੦॥
ફકીરની શબ્દો ઝાડની જેમ સહનશીલ હોવા જોઈએ || ૬૦ ||
ਫਰੀਦਾ ਕਾਲੇ ਮੈਡੇ ਕਪੜੇ ਕਾਲਾ ਮੈਡਾ ਵੇਸੁ ॥
ફરીદજી કહે છે કે મારા કપડા કાળા છે, મારો દેખાવ પણ કાળો છે.
ਗੁਨਹੀ ਭਰਿਆ ਮੈ ਫਿਰਾ ਲੋਕੁ ਕਹੈ ਦਰਵੇਸੁ ॥੬੧॥
હું પાપોથી ભરપૂર છું, છતાં લોકો મને દરવેશ કહે છે || ૬૧ ||
ਤਤੀ ਤੋਇ ਨ ਪਲਵੈ ਜੇ ਜਲਿ ਟੁਬੀ ਦੇਇ ॥
બળી ગયેલી ખેતી ફરીથી હરિયાળી થતી નથી, ભલે તેને ઠંડા પાણીમાં ગમે તેટલી ડુબાડીને રાખો
ਫਰੀਦਾ ਜੋ ਡੋਹਾਗਣਿ ਰਬ ਦੀ ਝੂਰੇਦੀ ਝੂਰੇਇ ॥੬੨॥
હે ફરીદ! એવી જ રીતે જે આત્મા-સ્ત્રી પરમાત્માથી વિખુટા પડે છે, તે સદા દુઃખી રહે છે ||૬૨||
ਜਾਂ ਕੁਆਰੀ ਤਾ ਚਾਉ ਵੀਵਾਹੀ ਤਾਂ ਮਾਮਲੇ ॥
જ્યારે છોકરી કુંવારી હતી ત્યારે તે લગ્ન કરવા માંગતી હતી. જ્યારે તેણીના લગ્ન થયા, ત્યારે તે ઘર - ગૃહસ્થીમાં ફસાઈ ગઈ
ਫਰੀਦਾ ਏਹੋ ਪਛੋਤਾਉ ਵਤਿ ਕੁਆਰੀ ਨ ਥੀਐ ॥੬੩॥
હે ફરીદ! પછી તેણીને અફસોસ થાય છે કે તે ફરીથી કુંવારી નથી થઇ શકતી || ૬૩ ||
ਕਲਰ ਕੇਰੀ ਛਪੜੀ ਆਇ ਉਲਥੇ ਹੰਝ ॥
જો હંસ કાચ કલરના તળાવમાં બેસે,
ਚਿੰਜੂ ਬੋੜਨ੍ਹ੍ਹਿ ਨਾ ਪੀਵਹਿ ਉਡਣ ਸੰਦੀ ਡੰਝ ॥੬੪॥
તેઓ પોતાની ચાંચ પાણીમાં નાખ્યા પછી પણ પીતા નથી અને જલ્દીથી ત્યાંથી ઉડવાની કોશિશ કરે છે. (તેવી જ રીતે સંસાર ની વાસનાઓ ને જોઈને પ્રભુ - ચરણો માં શરણ લેવાની ઈચ્છા કરે છે ||૬૪ ||
ਹੰਸੁ ਉਡਰਿ ਕੋਧ੍ਰੈ ਪਇਆ ਲੋਕੁ ਵਿਡਾਰਣਿ ਜਾਇ ॥
જો હંસ ઉડીને કોદરાના ખેતરમાં આવે છે, તો લોકો તેને ઉડાડવા જાય છે (એટલે કે, જો કોઈ સંત-મહાત્મા દુનિયામાં આવે છે, તો લોકો તેને દૂર કરવાનો પ્રયાસ કરે છે)
ਗਹਿਲਾ ਲੋਕੁ ਨ ਜਾਣਦਾ ਹੰਸੁ ਨ ਕੋਧ੍ਰਾ ਖਾਇ ॥੬੫॥
પણ ભોળા લોકો નથી જાણતા કે હંસ કદી કોદરા ખાતો નથી (એટલે કે સંત સંસારની મોહ - માયાથી અળગા હોય છે) || ૬૫ ||
ਚਲਿ ਚਲਿ ਗਈਆਂ ਪੰਖੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਵਸਾਏ ਤਲ ॥
એ જીવરૂપી પક્ષીઓની કતારો પણ એક પછી એક જતી રહી, જેણે વિશ્વરૂપી સરોવરને જીવંત કર્યું હતું.
ਫਰੀਦਾ ਸਰੁ ਭਰਿਆ ਭੀ ਚਲਸੀ ਥਕੇ ਕਵਲ ਇਕਲ ॥੬੬॥
હે ફરીદ! આ સંસાર જેવું સરોવર પણ સુકાઈ જશે, પણ સંતના રૂપમાં માત્ર કમળ જ રહેશે. ||૬૬||
ਫਰੀਦਾ ਇਟ ਸਿਰਾਣੇ ਭੁਇ ਸਵਣੁ ਕੀੜਾ ਲੜਿਓ ਮਾਸਿ ॥
બાબા ફરીદ કહે છે કે મરણોત્તર, કબરમાં માથા નીચે ઈંટ મૂકીને પૃથ્વી પર સૂવું પડશે અને શરીરને જંતુઓ કરડશે.
ਕੇਤੜਿਆ ਜੁਗ ਵਾਪਰੇ ਇਕਤੁ ਪਇਆ ਪਾਸਿ ॥੬੭॥
આ રીતે એક જગ્યાએ પડીને કેટલા યુગો પસાર કરવા પડે છે. || ૬૭ ||
ਫਰੀਦਾ ਭੰਨੀ ਘੜੀ ਸਵੰਨਵੀ ਟੁਟੀ ਨਾਗਰ ਲਜੁ ॥
હે ફરીદ! સુંદર શરીરરૂપી ઘડો તૂટી ગયો છે, શ્વાસના તાંતણા પણ તૂટી ગયા છે.
ਅਜਰਾਈਲੁ ਫਰੇਸਤਾ ਕੈ ਘਰਿ ਨਾਠੀ ਅਜੁ ॥੬੮॥
હવે મૃત્યુનો દેવદૂત ઇઝરાયેલ કયા ઘરનો મહેમાન છે? || ૬૮ ||
ਫਰੀਦਾ ਭੰਨੀ ਘੜੀ ਸਵੰਨਵੀ ਟੂਟੀ ਨਾਗਰ ਲਜੁ ॥
હે ફરીદ! સુંદર દેહરૂપી ઘડો નાશ પામ્યો છે, શ્વાસના તાંતણા પણ તૂટી ગયા છે.
ਜੋ ਸਜਣ ਭੁਇ ਭਾਰੁ ਥੇ ਸੇ ਕਿਉ ਆਵਹਿ ਅਜੁ ॥੬੯॥
જે વ્યક્તિ પાપોને લીધે માત્ર બોજ હતો, હવે તેઓ ફરીથી મનુષ્ય જન્મ કેવી રીતે મેળવી શકે? || ૬૯ ||
ਫਰੀਦਾ ਬੇ ਨਿਵਾਜਾ ਕੁਤਿਆ ਏਹ ਨ ਭਲੀ ਰੀਤਿ ॥
બાબા ફરીદ કહે છે કે ઓ નમાજ ન પઢનારા કુતરા! તમારો રસ્તો સાચો નથી
ਕਬਹੀ ਚਲਿ ਨ ਆਇਆ ਪੰਜੇ ਵਖਤ ਮਸੀਤਿ ॥੭੦॥
તમે ક્યારેય મસ્જિદમાં પાંચ સમયની નમાજ માટે આવતા નથી || ૭૦ ||
ਉਠੁ ਫਰੀਦਾ ਉਜੂ ਸਾਜਿ ਸੁਬਹ ਨਿਵਾਜ ਗੁਜਾਰਿ ॥
"(રબની બંદગી ઉપાસના માટે પ્રેરણા આપતા) બાબા ફરીદ કહે છે, હે ભાઈ! ઉઠો, હાથ અને ચહેરો ધોઈ લો અને સવારની નમાજ કરો.
ਜੋ ਸਿਰੁ ਸਾਂਈ ਨਾ ਨਿਵੈ ਸੋ ਸਿਰੁ ਕਪਿ ਉਤਾਰਿ ॥੭੧॥
જે માથું માલિક સમક્ષ ઝૂકતું નથી, તેને ગરદનમાંથી કાપી નાખવું જોઈએ. || ૭૧ ||
ਜੋ ਸਿਰੁ ਸਾਈ ਨਾ ਨਿਵੈ ਸੋ ਸਿਰੁ ਕੀਜੈ ਕਾਂਇ ॥
જે માથું તેના ગુરુ સમક્ષ ન નમતું હોય તેનું શું કરવું?
ਕੁੰਨੇ ਹੇਠਿ ਜਲਾਈਐ ਬਾਲਣ ਸੰਦੈ ਥਾਇ ॥੭੨॥
(પોતે જવાબ આપે છે) તેને ચુલ્હા નીચે બળતણમાં બાળી નાખવું જોઈએ || ૭૨ ||
ਫਰੀਦਾ ਕਿਥੈ ਤੈਡੇ ਮਾਪਿਆ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਤੂ ਜਣਿਓਹਿ ॥
બાબા ફરીદ સમજાવે છે કે હવે તમારા માતા-પિતા ક્યાં છે, જેમણે તમને જન્મ આપ્યો છે.
ਤੈ ਪਾਸਹੁ ਓਇ ਲਦਿ ਗਏ ਤੂੰ ਅਜੈ ਨ ਪਤੀਣੋਹਿ ॥੭੩॥
તેઓ પણ તને જોઈને છોડી ગયા છે, છતાં પણ તું માની શકતો નથી (તમારે મૃત્યુને પણ ભેટવું પડશે) || ૭૩ ||
ਫਰੀਦਾ ਮਨੁ ਮੈਦਾਨੁ ਕਰਿ ਟੋਏ ਟਿਬੇ ਲਾਹਿ ॥
બાબા ફરીદ કહે છે, હે મનુષ્ય! તમારા મનને મેદાનની જેમ સમતલ કરો અને ઉચ્ચ અને નીચી જગ્યા (દ્વૈત, અહંકાર) દૂર કરો.
ਅਗੈ ਮੂਲਿ ਨ ਆਵਸੀ ਦੋਜਕ ਸੰਦੀ ਭਾਹਿ ॥੭੪॥
પછી નરકની આગ તમને બાળવા નહિ આવે || ૭૪ ||
ਮਹਲਾ ੫ ॥
મહેલ ૫ ||
ਫਰੀਦਾ ਖਾਲਕੁ ਖਲਕ ਮਹਿ ਖਲਕ ਵਸੈ ਰਬ ਮਾਹਿ ॥
પાંચમા ગુરુ ઉપદેશ આપે છે, હે ફરીદ! સર્વશક્તિમાન પરમેશ્વર પોતાના વિશ્વમાં છે અને વિશ્વ પરમેશ્વરમાં રહે છે.
ਮੰਦਾ ਕਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਾਂ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਕੋਈ ਨਾਹਿ ॥੭੫॥
તો પછી કયો માણસ ખરાબ કહેવાય, જ્યારે તેના સિવાય કોઈ ન હોય || ૭૫ ||
ਫਰੀਦਾ ਜਿ ਦਿਹਿ ਨਾਲਾ ਕਪਿਆ ਜੇ ਗਲੁ ਕਪਹਿ ਚੁਖ ॥
હે ફરીદ! જે દિવસે દાયીએ નાળને કાપી હતી, જો એ વખતે ગળું પણ કાપી નાખ્યું હોત તો સારું થાત.
ਪਵਨਿ ਨ ਇਤੀ ਮਾਮਲੇ ਸਹਾਂ ਨ ਇਤੀ ਦੁਖ ॥੭੬॥
નહિ તો આજે મને આટલી તકલીફો ન વેઠવી પડી હોત અને ન તો આટલા દુઃખો સહન કરવા પડ્યા હોત || ૭૬ ||
ਚਬਣ ਚਲਣ ਰਤੰਨ ਸੇ ਸੁਣੀਅਰ ਬਹਿ ਗਏ ॥
વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે શરીરના તમામ અંગો નબળા પડી ગયા છે, જેના કારણે દાંત ખાવા-ચાવતા, પગ ચાલવાથી, આંખો જોવાથી અને કાન સાંભળતા નથી.
ਹੇੜੇ ਮੁਤੀ ਧਾਹ ਸੇ ਜਾਨੀ ਚਲਿ ਗਏ ॥੭੭॥
આ જોઈને શરીર આઘાત પામે છે અને કહે છે કે મારા બધા સાથીઓ મને છોડી ગયા છે ||૭૭||
ਫਰੀਦਾ ਬੁਰੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਿ ਗੁਸਾ ਮਨਿ ਨ ਹਢਾਇ ॥
બાબા ફરીદ ઉપદેશ આપતા કહે છે કે હે જીવ! જો કોઈ તમારું ખરાબ કરે છે, તો તેની સાથે પણ સારું કરો અને તમારા મનમાં ગુસ્સો ન આવવા દો.