Page 1158
ਰਾਮੁ ਰਾਜਾ ਨਉ ਨਿਧਿ ਮੇਰੈ ॥
પ્રભુ જ મારા માટે નવ નિધિ છે,
ਸੰਪੈ ਹੇਤੁ ਕਲਤੁ ਧਨੁ ਤੇਰੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ સંપત્તિ, મોહ-પ્રેમ, સ્ત્રી, ધન વગેરે તારું જ આપેલ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਆਵਤ ਸੰਗ ਨ ਜਾਤ ਸੰਗਾਤੀ ॥
ન તો સાથે આવે છે અને ન તો સાથે જાય છે,
ਕਹਾ ਭਇਓ ਦਰਿ ਬਾਂਧੇ ਹਾਥੀ ॥੨॥
પછી દરવાજા પર હાથી વગેરે બાંધવાનો શું લાભ છે ॥૨॥
ਲੰਕਾ ਗਢੁ ਸੋਨੇ ਕਾ ਭਇਆ ॥
લંકા સોનાનો ગઢ હતી,
ਮੂਰਖੁ ਰਾਵਨੁ ਕਿਆ ਲੇ ਗਇਆ ॥੩॥
પરંતુ મૂર્ખ રાવણ શું લઈને અહીંથી ગયા? ॥૩॥
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਕਿਛੁ ਗੁਨੁ ਬੀਚਾਰਿ ॥
કબીર કહે છે કે પ્રભુ-ગુણોનું ચિંતન કરે નહીંતર
ਚਲੇ ਜੁਆਰੀ ਦੁਇ ਹਥ ਝਾਰਿ ॥੪॥੨॥
જુગારીનો સમાન બંને હાથ સાફ કરીને ચાલ્યો જશે ॥૪॥૨॥
ਮੈਲਾ ਬ੍ਰਹਮਾ ਮੈਲਾ ਇੰਦੁ ॥
પોતાની જ પુત્રીને કામવાસનાની દ્રષ્ટિથી જોવાને કારણે બ્રહ્મા મલિન છે, ગૌતમ ઋષિની પત્ની અહલ્યાથી છળપૂર્વક ભોગને કારણે ઇન્દ્ર પણ ગંદો છે.
ਰਵਿ ਮੈਲਾ ਮੈਲਾ ਹੈ ਚੰਦੁ ॥੧॥
સૂર્ય તેમજ ચંદ્ર બંને જ ગંદા છે ॥૧॥
ਮੈਲਾ ਮਲਤਾ ਇਹੁ ਸੰਸਾਰੁ ॥
આ સંપૂર્ણ સંસાર મલિનતા ઘસતું રહે છે,
ਇਕੁ ਹਰਿ ਨਿਰਮਲੁ ਜਾ ਕਾ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
એકમાત્ર પ્રભુ જ નિર્મળ તેમજ પવિત્ર સ્વરૂપ છે, જેનો કોઈ અંત અથવા આજુબાજુ નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਮੈਲੇ ਬ੍ਰਹਮੰਡਾਇ ਕੈ ਈਸ ॥
બ્રહ્માંડનો સમ્રાટ પણ કર્મોને કારણે ગંદા છે,
ਮੈਲੇ ਨਿਸਿ ਬਾਸੁਰ ਦਿਨ ਤੀਸ ॥੨॥
દિવસ-રાત તેમજ ત્રીસ દિવસ પણ ગંદા છે ॥૨॥
ਮੈਲਾ ਮੋਤੀ ਮੈਲਾ ਹੀਰੁ ॥
હીરો તેમજ મોતી ગંદા છે.
ਮੈਲਾ ਪਉਨੁ ਪਾਵਕੁ ਅਰੁ ਨੀਰੁ ॥੩॥
વાયુ, આગ અને પાણી પણ ગંદા છે ॥૩॥
ਮੈਲੇ ਸਿਵ ਸੰਕਰਾ ਮਹੇਸ ॥
શિવશંકર મહેશ ગંદા છે,
ਮੈਲੇ ਸਿਧ ਸਾਧਿਕ ਅਰੁ ਭੇਖ ॥੪॥
સિધ્ધ-સાધક તેમજ વેશધારી પણ ગંદા જ ગંદા છે ॥૪॥
ਮੈਲੇ ਜੋਗੀ ਜੰਗਮ ਜਟਾ ਸਹੇਤਿ ॥
યોગી, જંગમ જટાધારી મલિન છે,
ਮੈਲੀ ਕਾਇਆ ਹੰਸ ਸਮੇਤਿ ॥੫॥
શરીર સહીત આત્મા પણ ગંદી છે ॥૫॥
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਤੇ ਜਨ ਪਰਵਾਨ ॥ ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਜੋ ਰਾਮਹਿ ਜਾਨ ॥੬॥੩॥
કબીર કહે છે કે તે જ મનુષ્ય પરવાન હોય છે, જે પરમાત્માને જાણીને નિર્મળ રહે છે ॥૬॥૩॥
ਮਨੁ ਕਰਿ ਮਕਾ ਕਿਬਲਾ ਕਰਿ ਦੇਹੀ ॥
મનને મક્કા અને શરીરને કિબ્લા બનાવી લે,
ਬੋਲਨਹਾਰੁ ਪਰਮ ਗੁਰੁ ਏਹੀ ॥੧॥
અંતરમનમાં બોલનાર જ તારો પરમ ગુરૂ છે ॥૧॥
ਕਹੁ ਰੇ ਮੁਲਾਂ ਬਾਂਗ ਨਿਵਾਜ ॥ ਏਕ ਮਸੀਤਿ ਦਸੈ ਦਰਵਾਜ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મુલ્લા! બાંગ આપીને નમાજ વાંચ, તે દસ દરવાજાવાળી શરીરરૂપી મસ્જિદમાં ॥૧॥વિરામ॥
ਮਿਸਿਮਿਲਿ ਤਾਮਸੁ ਭਰਮੁ ਕਦੂਰੀ ॥
ક્રોધ તેમજ ભ્રમને બિસ્મિલ્લાહ કહીને સમાપ્ત કર અને
ਭਾਖਿ ਲੇ ਪੰਚੈ ਹੋਇ ਸਬੂਰੀ ॥੨॥
પાંચ વિકારોને ગળકીને સંતોષવાન બની જા ॥૨॥
ਹਿੰਦੂ ਤੁਰਕ ਕਾ ਸਾਹਿਬੁ ਏਕ ॥
વાસ્તવમાં હિન્દૂ તેમજ મુસલમાનનો માલિક એક પ્રભુ જ છે,
ਕਹ ਕਰੈ ਮੁਲਾਂ ਕਹ ਕਰੈ ਸੇਖ ॥੩॥
ભલે મુલ્લા તેમજ શેખ કાંઈ પણ કહેતા તેમજ કરતા રહે ॥૩॥
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਹਉ ਭਇਆ ਦਿਵਾਨਾ ॥
કબીર કહે છે કે હું તો પરમાત્માનો પાગલ થઈ ગયો છું અને
ਮੁਸਿ ਮੁਸਿ ਮਨੂਆ ਸਹਜਿ ਸਮਾਨਾ ॥੪॥੪॥
ધીમે-ધીમે મનને મારીને સરળ જ જોડાઈ ગયો છું ॥૪॥૪॥
ਗੰਗਾ ਕੈ ਸੰਗਿ ਸਲਿਤਾ ਬਿਗਰੀ ॥ ਸੋ ਸਲਿਤਾ ਗੰਗਾ ਹੋਇ ਨਿਬਰੀ ॥੧॥
નાની-એવી નદી ગંગાની સાથે જોડાઈ ગઈ, તેથી તે નદી પણ ગંગા જ બની ગઈ ॥૧॥
ਬਿਗਰਿਓ ਕਬੀਰਾ ਰਾਮ ਦੁਹਾਈ ॥
રામની દુહાઈ આપીને કબીર પણ રામમાં જોડાઈ ગયો અને
ਸਾਚੁ ਭਇਓ ਅਨ ਕਤਹਿ ਨ ਜਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે સત્યસ્વરૂપ બની ગયો, બીજે ક્યાંય જતો નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਚੰਦਨ ਕੈ ਸੰਗਿ ਤਰਵਰੁ ਬਿਗਰਿਓ ॥
વૃક્ષ ચંદનની સુગંધ સાથે લીન થયું તો
ਸੋ ਤਰਵਰੁ ਚੰਦਨੁ ਹੋਇ ਨਿਬਰਿਓ ॥੨॥
તે વૃક્ષ પણ ચંદન જ બની ગયું ॥૨॥
ਪਾਰਸ ਕੈ ਸੰਗਿ ਤਾਂਬਾ ਬਿਗਰਿਓ ॥
પારસની સાથે મળીને તાંબું પણ બદલ્યું છે,
ਸੋ ਤਾਂਬਾ ਕੰਚਨੁ ਹੋਇ ਨਿਬਰਿਓ ॥੩॥
તે તાંબું સોનું જ બની ગયું ॥૩॥
ਸੰਤਨ ਸੰਗਿ ਕਬੀਰਾ ਬਿਗਰਿਓ ॥
સંતોની સંગતમાં કબીર પણ બદલી ગયો,
ਸੋ ਕਬੀਰੁ ਰਾਮੈ ਹੋਇ ਨਿਬਰਿਓ ॥੪॥੫॥
હવે કબીર પણ રામનું રૂપ થઈ ગયો ॥૪॥૫॥
ਮਾਥੇ ਤਿਲਕੁ ਹਥਿ ਮਾਲਾ ਬਾਨਾਂ ॥
માથા પર તિલક લગાવ્યું તેમજ હાથમાં માળા પકડી લીધી,
ਲੋਗਨ ਰਾਮੁ ਖਿਲਉਨਾ ਜਾਨਾਂ ॥੧॥
આવો વેશ બનાવીને લોકોએ રામનું રમકડું જ માની લીધું છે ॥૧॥
ਜਉ ਹਉ ਬਉਰਾ ਤਉ ਰਾਮ ਤੋਰਾ ॥
હે રામ! જો હું પાગલ છું, તો પણ તારો જ છું.
ਲੋਗੁ ਮਰਮੁ ਕਹ ਜਾਨੈ ਮੋਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હવે લોકો ભલે મારો તફાવત કેવી રીતે જાણે ॥૧॥વિરામ॥
ਤੋਰਉ ਨ ਪਾਤੀ ਪੂਜਉ ਨ ਦੇਵਾ ॥
ફુલ-પાંદ તોડીને કોઈ દેવી-દેવતાની પૂજા કરતો નથી,
ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਬਿਨੁ ਨਿਹਫਲ ਸੇਵਾ ॥੨॥
વાસ્તવમાં રામની ભક્તિ વગર બીજી સેવા નિષ્ફ્ળ છે ॥૨॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੂਜਉ ਸਦਾ ਸਦਾ ਮਨਾਵਉ ॥
સદ્દગુરૂની પૂજા કરી તેને હંમેશા મનાવું છું,
ਐਸੀ ਸੇਵ ਦਰਗਹ ਸੁਖੁ ਪਾਵਉ ॥੩॥
કારણ કે આવી સેવાથી જ દરબારમાં સુખ મળે છે ॥૩॥
ਲੋਗੁ ਕਹੈ ਕਬੀਰੁ ਬਉਰਾਨਾ ॥
નિઃસંકોચ લોકો કબીરને પાગલ કહે છે,
ਕਬੀਰ ਕਾ ਮਰਮੁ ਰਾਮ ਪਹਿਚਾਨਾਂ ॥੪॥੬॥
પરંતુ કબીરનું રહસ્ય રામ જ ઓળખી શક્યો છે ॥૪॥૬॥
ਉਲਟਿ ਜਾਤਿ ਕੁਲ ਦੋਊ ਬਿਸਾਰੀ ॥
મોહ-માયા તરફથી નિર્લિપ્ત થઈને જાતિ તેમજ કુળ બંનેને ભુલાવી દીધા છે અને
ਸੁੰਨ ਸਹਜ ਮਹਿ ਬੁਨਤ ਹਮਾਰੀ ॥੧॥
શૂન્ય સમાધિમાં સરળ આનંદ મેળવી રહ્યો છે ॥૧॥
ਹਮਰਾ ਝਗਰਾ ਰਹਾ ਨ ਕੋਊ ॥
હવે અમારો કોઈ સાંસારિક ઝઘડો રહ્યો નથી,