Page 1159
ਪੰਡਿਤ ਮੁਲਾਂ ਛਾਡੇ ਦੋਊ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કારણ કે પંડિત તેમજ મુલ્લા બંનેને ત્યાગી દીધા છે ॥૧॥વિરામ॥
ਬੁਨਿ ਬੁਨਿ ਆਪ ਆਪੁ ਪਹਿਰਾਵਉ ॥
પોતે અહંને વણી વણીને તેને જ પહેરી રહ્યો છું.
ਜਹ ਨਹੀ ਆਪੁ ਤਹਾ ਹੋਇ ਗਾਵਉ ॥੨॥
જ્યાં અહં નથી, તેના જ ગુણ ગાઉં છું ॥૨॥
ਪੰਡਿਤ ਮੁਲਾਂ ਜੋ ਲਿਖਿ ਦੀਆ ॥
પંડિતો તેમજ મુલ્લાઓએ જે લખી દીધું છે,
ਛਾਡਿ ਚਲੇ ਹਮ ਕਛੂ ਨ ਲੀਆ ॥੩॥
તેને છોડીને અમે આગળ ચાલી પડ્યા છીએ અને કાંઈ પણ સાથે લીધું નથી ॥૩॥
ਰਿਦੈ ਇਖਲਾਸੁ ਨਿਰਖਿ ਲੇ ਮੀਰਾ ॥
હે મિત્ર! કબીર કહે છે કે હૃદયમાં પ્રેમ ભરીને જોઈ લે,
ਆਪੁ ਖੋਜਿ ਖੋਜਿ ਮਿਲੇ ਕਬੀਰਾ ॥੪॥੭॥
મનમાં શોધી-શોધીને પ્રભુથી સાક્ષાત્કાર થાય છે ॥૪॥૭॥
ਨਿਰਧਨ ਆਦਰੁ ਕੋਈ ਨ ਦੇਇ ॥
નિર્ધનને કોઈ આદર દેતું નથી,
ਲਾਖ ਜਤਨ ਕਰੈ ਓਹੁ ਚਿਤਿ ਨ ਧਰੇਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
અલબત્ત તે લાખો પ્રયત્ન કરે, તો પણ ધનવાન તેના તરફ ધ્યાન દેતા નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਜਉ ਨਿਰਧਨੁ ਸਰਧਨ ਕੈ ਜਾਇ ॥
જો નિર્ધન ધનવાનની પાસે જાય છે તો
ਆਗੇ ਬੈਠਾ ਪੀਠਿ ਫਿਰਾਇ ॥੧॥
આગળ બેસેલ ધની મનુષ્ય મુખ ફેરવી લે છે ॥૧॥
ਜਉ ਸਰਧਨੁ ਨਿਰਧਨ ਕੈ ਜਾਇ ॥
જો ધનવાન નિર્ધનની ઘરે જાય છે,
ਦੀਆ ਆਦਰੁ ਲੀਆ ਬੁਲਾਇ ॥੨॥
તો તે આદરપૂર્વક સ્વાગત કરી બોલાવે છે ॥૨॥
ਨਿਰਧਨੁ ਸਰਧਨੁ ਦੋਨਉ ਭਾਈ ॥
વાસ્તવમાં નિર્ધન તેમજ ધનવાન બંને ભાઈ જ છે,
ਪ੍ਰਭ ਕੀ ਕਲਾ ਨ ਮੇਟੀ ਜਾਈ ॥੩॥
તેથી પ્રભુની રજાને ટાળી શકાતી નથી ॥૩॥
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਨਿਰਧਨੁ ਹੈ ਸੋਈ ॥
કબીર કહે છે કે વાસ્તવમાં નિર્ધન તે જ છે,
ਜਾ ਕੇ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਨ ਹੋਈ ॥੪॥੮॥
જેના હૃદયમાં પ્રભુ-નામ હોતું નથી ॥૪॥૮॥
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਭਗਤਿ ਕਮਾਈ ॥
ગુરુની સેવા તેમજ ભક્તિથી જ
ਤਬ ਇਹ ਮਾਨਸ ਦੇਹੀ ਪਾਈ ॥
આ મનુષ્ય-શરીર પ્રાપ્ત થાય છે.
ਇਸ ਦੇਹੀ ਕਉ ਸਿਮਰਹਿ ਦੇਵ ॥
આ અમોલ શરીરને મેળવવાની દેવતા પણ આકાંક્ષા કરે છે.
ਸੋ ਦੇਹੀ ਭਜੁ ਹਰਿ ਕੀ ਸੇਵ ॥੧॥
તેથી આ શરીરમાં હંમેશા પરમાત્માની પૂજા તેમજ ભજન કર ॥૧॥
ਭਜਹੁ ਗੋੁਬਿੰਦ ਭੂਲਿ ਮਤ ਜਾਹੁ ॥
પરમાત્માનું ભજન કર, ધ્યાન રાખજે ભૂલી ન જતો
ਮਾਨਸ ਜਨਮ ਕਾ ਏਹੀ ਲਾਹੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મનુષ્ય શરીરનો આ જ લાભ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਬ ਲਗੁ ਜਰਾ ਰੋਗੁ ਨਹੀ ਆਇਆ ॥
જ્યાં સુધી ગઢપણ તેમજ રોગ શિકાર બનતા નથી,
ਜਬ ਲਗੁ ਕਾਲਿ ਗ੍ਰਸੀ ਨਹੀ ਕਾਇਆ ॥
જ્યાં સુધી મૃત્યુ શરીરને ખોરાક બનાવતું નથી,
ਜਬ ਲਗੁ ਬਿਕਲ ਭਈ ਨਹੀ ਬਾਨੀ ॥
જ્યાં સુધી વાણી નબળી થતી નથી,
ਭਜਿ ਲੇਹਿ ਰੇ ਮਨ ਸਾਰਿਗਪਾਨੀ ॥੨॥
હે મન! ત્યાં સુધી પ્રભુનું ભજન કરી લે ॥૨॥
ਅਬ ਨ ਭਜਸਿ ਭਜਸਿ ਕਬ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! હવે ભજન ન કર્યું તો ક્યારે ભજન થશે.
ਆਵੈ ਅੰਤੁ ਨ ਭਜਿਆ ਜਾਈ ॥
અંતિમ સમય આવવા પર ભજન થઈ શકશે નહિ.
ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰਹਿ ਸੋਈ ਅਬ ਸਾਰੁ ॥
તેથી જે કંઈ કરવાનું છે, હવે જ પૂર્ણ કરી લે,
ਫਿਰਿ ਪਛੁਤਾਹੁ ਨ ਪਾਵਹੁ ਪਾਰੁ ॥੩॥
નહીંતર પસ્તાવા સિવાય કાંઈ પ્રાપ્ત થશે નહીં ॥૩॥
ਸੋ ਸੇਵਕੁ ਜੋ ਲਾਇਆ ਸੇਵ ॥
સેવક તે જ છે, જેને પરમાત્માએ સેવામાં લગાવ્યો છે,
ਤਿਨ ਹੀ ਪਾਏ ਨਿਰੰਜਨ ਦੇਵ ॥
તે જ પરમાત્માને મેળવી લે છે.
ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਤਾ ਕੇ ਖੁਲ੍ਹ੍ਹੇ ਕਪਾਟ ॥
ગુરુથી સાક્ષાત્કાર થવા પર મનના દરવાજા ખુલી જાય છે અને
ਬਹੁਰਿ ਨ ਆਵੈ ਜੋਨੀ ਬਾਟ ॥੪॥
ફરી આવકજાવક થતી નથી ॥૪॥
ਇਹੀ ਤੇਰਾ ਅਉਸਰੁ ਇਹ ਤੇਰੀ ਬਾਰ ॥ ਘਟ ਭੀਤਰਿ ਤੂ ਦੇਖੁ ਬਿਚਾਰਿ ॥
હે મનુષ્ય! પ્રભુને મેળવવાની આ જ તારી સોનેરી તક છે અને આ જ તારો શુભ સમય છે, દિલમાં વિચાર કરી તું સત્યને સમજ.
ਕਹਤ ਕਬੀਰੁ ਜੀਤਿ ਕੈ ਹਾਰਿ ॥ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਕਹਿਓ ਪੁਕਾਰਿ ਪੁਕਾਰਿ ॥੫॥੧॥੯॥
હે મનુષ્ય! હવે આ તારા પર નિર્ભર છે, જીવન રમતને જીતવાની છે કે હારવાની છે કબીર કહે છે કે મેં બોલાવી-બોલાવીને અનેક પ્રકારથી બતાવી દીધું છે ॥૫॥૧॥૯॥
ਸਿਵ ਕੀ ਪੁਰੀ ਬਸੈ ਬੁਧਿ ਸਾਰੁ ॥
હે જીવ! દસમા દરવાજામાં ઉત્તમ બુદ્ધિ સ્થિત છે,
ਤਹ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹ ਮਿਲਿ ਕੈ ਕਰਹੁ ਬਿਚਾਰੁ ॥
તેને મેળવીને તું વિચાર કર,
ਈਤ ਊਤ ਕੀ ਸੋਝੀ ਪਰੈ ॥
આના ફળ સ્વરૂપ લોક પરલોકનું જ્ઞાન થશે.
ਕਉਨੁ ਕਰਮ ਮੇਰਾ ਕਰਿ ਕਰਿ ਮਰੈ ॥੧॥
હું-મારુ કરી કરી મરવાનો શું ફાયદો છે ॥૧॥
ਨਿਜ ਪਦ ਊਪਰਿ ਲਾਗੋ ਧਿਆਨੁ ॥
આત્મ-સ્વરૂપ સાચા ઘર પર મારું ધ્યાન લાગેલ છે અને
ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਮੋਰਾ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
રામ નામ જ મારુ બ્રહ્મ જ્ઞાન છે ॥૧॥વિરામ॥
ਮੂਲ ਦੁਆਰੈ ਬੰਧਿਆ ਬੰਧੁ ॥
અંતર્મનને મૂળ દરવાજે પ્રભુમાં બાંધેલ છે.
ਰਵਿ ਊਪਰਿ ਗਹਿ ਰਾਖਿਆ ਚੰਦੁ ॥
તમોગુણીરૂપી સૂર્ય પર સતોગુણીરૂપી ચંદ્રને રાખ્યો છે.
ਪਛਮ ਦੁਆਰੈ ਸੂਰਜੁ ਤਪੈ ॥
અજ્ઞાનરૂપી પશ્ચિમમાં જ્ઞાનરૂપી સૂર્ય તપી રહ્યો છે.
ਮੇਰ ਡੰਡ ਸਿਰ ਊਪਰਿ ਬਸੈ ॥੨॥
અંતર્મનમાં પ્રભુનું ધ્યાન વસી રહ્યું છે ॥૨॥
ਪਸਚਮ ਦੁਆਰੇ ਕੀ ਸਿਲ ਓੜ ॥
પશ્ચિમ દરવાજા તરફ ખડક છે અને
ਤਿਹ ਸਿਲ ਊਪਰਿ ਖਿੜਕੀ ਅਉਰ ॥
તે ખડક પર એક બીજી બારી છે?
ਖਿੜਕੀ ਊਪਰਿ ਦਸਵਾ ਦੁਆਰੁ ॥
તે બારી પર દસમો દરવાજો છે.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਤਾ ਕਾ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਰੁ ॥੩॥੨॥੧੦॥
કબીર કહે છે કે તેનો કોઈ અંત અથવા આજુબાજુ નથી ॥૩॥૨॥૧૦॥
ਸੋ ਮੁਲਾਂ ਜੋ ਮਨ ਸਿਉ ਲਰੈ ॥
સાચો મુલ્લો તે જ છે, જે મનથી લડે છે અને
ਗੁਰ ਉਪਦੇਸਿ ਕਾਲ ਸਿਉ ਜੁਰੈ ॥
ગુરુના ઉપદેશ દ્વારા કાળથી સંઘર્ષ કરે છે.
ਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕਾ ਮਰਦੈ ਮਾਨੁ ॥
યમરાજના માનનું મર્દન કરે છે તો
ਤਿਸੁ ਮੁਲਾ ਕਉ ਸਦਾ ਸਲਾਮੁ ॥੧॥
તે મુલ્લાને મારી હંમેશા સલામી છે ॥૧॥