Page 1098
ਜਿਤੁ ਲਾਈਅਨਿ ਤਿਤੈ ਲਗਦੀਆ ਨਹ ਖਿੰਜੋਤਾੜਾ ॥
હવે આને જ્યાં લગાવું છું, ત્યાં જ લાગે છે અને મારી સાથે કોઈ પ્રકારની ખેચતાણ કરતી નથી.
ਜੋ ਇਛੀ ਸੋ ਫਲੁ ਪਾਇਦਾ ਗੁਰਿ ਅੰਦਰਿ ਵਾੜਾ ॥
ગુરુએ મારા મનને અંતર્મુખી બનાવી દીધું છે અને જે ઇચ્છા કરું છું તે જ ફળ પ્રાપ્ત કરું છું.
ਗੁਰੁ ਨਾਨਕੁ ਤੁਠਾ ਭਾਇਰਹੁ ਹਰਿ ਵਸਦਾ ਨੇੜਾ ॥੧੦॥
હે ભાઈઓ! ગુરુ નાનક મારા પર ખુશ થઈ ગયો છે અને હવે પરમાત્મા મારી નજીક જ રહે છે ॥૧૦॥
ਡਖਣੇ ਮਃ ੫ ॥
દક્ષિણ મહેલ ૫॥
ਜਾ ਮੂੰ ਆਵਹਿ ਚਿਤਿ ਤੂ ਤਾ ਹਭੇ ਸੁਖ ਲਹਾਉ ॥
હે પ્રભુ! જયારે તું મને યાદ આવે છે તો બધા સુખ મેળવી લઉં છું.
ਨਾਨਕ ਮਨ ਹੀ ਮੰਝਿ ਰੰਗਾਵਲਾ ਪਿਰੀ ਤਹਿਜਾ ਨਾਉ ॥੧॥
હે પ્રિયતમ! નાનકનું કહેવું છે કે મને તારું નામ મનમાં ખુબ જ પ્રેમાળ લાગે છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਕਪੜ ਭੋਗ ਵਿਕਾਰ ਏ ਹਭੇ ਹੀ ਛਾਰ ॥
સુંદર કપડાં, ભોગ-વિકાર આ બધું ધૂળ સમાન છે.
ਖਾਕੁ ਲੋੁੜੇਦਾ ਤੰਨਿ ਖੇ ਜੋ ਰਤੇ ਦੀਦਾਰ ॥੨॥
જે પરમાત્માના દર્શનમાં લીન રહે છે, હું તેની જ ચરણ-ધૂળ મેળવવા ઇચ્છું છું ॥૨॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਕਿਆ ਤਕਹਿ ਬਿਆ ਪਾਸ ਕਰਿ ਹੀਅੜੇ ਹਿਕੁ ਅਧਾਰੁ ॥
હે મનુષ્ય! શા માટે લોકોનો સહારો જોઈ રહ્યો છે? પોતાના હૃદયમાં એક પ્રભુનો જ સહારો બનાવી લે.
ਥੀਉ ਸੰਤਨ ਕੀ ਰੇਣੁ ਜਿਤੁ ਲਭੀ ਸੁਖ ਦਾਤਾਰੁ ॥੩॥
સંત-મહાપુરૂષોની ચરણ-ધૂળ બની જા, જેનાથી તને સુખ દેનાર પ્રભુ મળી જશે ॥૩॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਵਿਣੁ ਕਰਮਾ ਹਰਿ ਜੀਉ ਨ ਪਾਈਐ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮਨੂਆ ਨ ਲਗੈ ॥
નસીબ વગર પરમાત્માને મેળવી શકાતો નથી અને સદ્દગુરુ વગર મન પ્રભુમાં લાગતું નથી.
ਧਰਮੁ ਧੀਰਾ ਕਲਿ ਅੰਦਰੇ ਇਹੁ ਪਾਪੀ ਮੂਲਿ ਨ ਤਗੈ ॥
આ કળિયુગમાં ફક્ત ધર્મ જ દ્રઢ સહારો છે પરંતુ આ પાપી મન જરા પણ સ્થિત થતું નથી.
ਅਹਿ ਕਰੁ ਕਰੇ ਸੁ ਅਹਿ ਕਰੁ ਪਾਏ ਇਕ ਘੜੀ ਮੁਹਤੁ ਨ ਲਗੈ ॥
મનુષ્ય આ હાથ પાપ કરે છે અને તે હાથ તેનું ફળ મેળવે છે, પાપ-કર્મનું ફળ મળતા એક ક્ષણ મુર્હુત પણ લાગતો નથી.
ਚਾਰੇ ਜੁਗ ਮੈ ਸੋਧਿਆ ਵਿਣੁ ਸੰਗਤਿ ਅਹੰਕਾਰੁ ਨ ਭਗੈ ॥
મેં ચારેય યોગોનું સારી રીતે વિશ્લેષણ કરીને જોઈ લીધું છે કે સુસંગતિ કર્યા વગર અહંકાર દૂર થતો નથી.
ਹਉਮੈ ਮੂਲਿ ਨ ਛੁਟਈ ਵਿਣੁ ਸਾਧੂ ਸਤਸੰਗੈ ॥
સાધુઓની સંગતિ કર્યા વગર તો અહં-ભાવના જરા પણ છૂટતી નથી.
ਤਿਚਰੁ ਥਾਹ ਨ ਪਾਵਈ ਜਿਚਰੁ ਸਾਹਿਬ ਸਿਉ ਮਨ ਭੰਗੈ ॥
જ્યાં સુધી મન માલિકથી તૂટી રહે છે, ત્યાં સુધી સત્યનું જ્ઞાન મળતું નથી.
ਜਿਨਿ ਜਨਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਿਆ ਤਿਸੁ ਘਰਿ ਦੀਬਾਣੁ ਅਭਗੈ ॥
જેને ગુરુમુખ બનીને પરમાત્માની પૂજા કરી છે, તેના હૃદય-ઘરમાં અતૂટ આશ્રય બની ગયો છે.
ਹਰਿ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਚਰਣੀ ਲਗੈ ॥੧੧॥
પરમાત્માની કૃપાથી તેને પરમ-સુખ મેળવી લીધું છે અને તે ગુરૂ-ચરણોમાં જ લીન રહે છે ॥૧૧॥
ਡਖਣੇ ਮਃ ੫ ॥
દક્ષિણ મહેલ ૫॥
ਲੋੜੀਦੋ ਹਭ ਜਾਇ ਸੋ ਮੀਰਾ ਮੀਰੰਨ ਸਿਰਿ ॥
જેને હું દરેક સ્થાન પર શોધતો રહું છું, તે બાદશાહોનો પણ બાદશાહ છે.
ਹਠ ਮੰਝਾਹੂ ਸੋ ਧਣੀ ਚਉਦੋ ਮੁਖਿ ਅਲਾਇ ॥੧॥
તે માલિક તો મારા હૃદયમાં જ રહે છે અને મુખથી બોલીને તેનું જ નામ જપતો રહું છું ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਮਾਣਿਕੂ ਮੋਹਿ ਮਾਉ ਡਿੰਨਾ ਧਣੀ ਅਪਾਹਿ ॥
હે મા! માલિક-પ્રભુએ પોતે જ મને નામરૂપી માણેક આપ્યું છે,
ਹਿਆਉ ਮਹਿਜਾ ਠੰਢੜਾ ਮੁਖਹੁ ਸਚੁ ਅਲਾਇ ॥੨॥
તેથી ભૂખથી તે પરમ-સત્યનું સ્તુતિગાન કરવાથી મારુ હૃદય શીતળ થઈ ગયું છે ॥૨॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਮੂ ਥੀਆਊ ਸੇਜ ਨੈਣਾ ਪਿਰੀ ਵਿਛਾਵਣਾ ॥
હે પ્રિયતમ! મારુ હૃદય તારા માટે પથારી બની ગયું છે અને મારી આંખ પથારી બની ગઈ છે.
ਜੇ ਡੇਖੈ ਹਿਕ ਵਾਰ ਤਾ ਸੁਖ ਕੀਮਾ ਹੂ ਬਾਹਰੇ ॥੩॥
જો તું એક વાર પણ મારી તરફ જોઈ લે તો મને કીમતી સુખ મળી જાય ॥૩॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਮਨੁ ਲੋਚੈ ਹਰਿ ਮਿਲਣ ਕਉ ਕਿਉ ਦਰਸਨੁ ਪਾਈਆ ॥
મારુ મન પ્રભુ-મિલનનું ઈચ્છાપૂર્ણ છે, પછી શું કરી તેના દર્શન મેળવી શકું છું.
ਮੈ ਲਖ ਵਿੜਤੇ ਸਾਹਿਬਾ ਜੇ ਬਿੰਦ ਬੋੁਲਾਈਆ ॥
હે માલિક જો તું મારાથી એક ક્ષણ માત્ર માટે બોલી પડે તો હું સમજીશ કે મેં લાખો રૂપિયા કમાઈ લીધા.
ਮੈ ਚਾਰੇ ਕੁੰਡਾ ਭਾਲੀਆ ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਨ ਸਾਈਆ ॥
હે સ્વામી! મેં ચારે દિશા શોધી લીધી છે, પરંતુ તારા જેવું કોઈ નથી.
ਮੈ ਦਸਿਹੁ ਮਾਰਗੁ ਸੰਤਹੋ ਕਿਉ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਈਆ ॥
હે સંતજનો! મને રસ્તો બતાવ કે પ્રભુને કઈ રીતે મળી શકાય છે?
ਮਨੁ ਅਰਪਿਹੁ ਹਉਮੈ ਤਜਹੁ ਇਤੁ ਪੰਥਿ ਜੁਲਾਈਆ ॥
સંતજનોનો ઉતર છે કે પોતાનું મન અર્પણ કરી દે, અભિમાનને ત્યાગી દે, આ રસ્તા પર ચાલતો રહે.
ਨਿਤ ਸੇਵਿਹੁ ਸਾਹਿਬੁ ਆਪਣਾ ਸਤਸੰਗਿ ਮਿਲਾਈਆ ॥
રોજ પોતાના માલિકની પ્રાર્થના કર, સત્સંગમાં પ્રભુથી મળાય છે.
ਸਭੇ ਆਸਾ ਪੂਰੀਆ ਗੁਰ ਮਹਲਿ ਬੁਲਾਈਆ ॥
ગુરુ-પરમાત્માએ મને પોતાના ચરણોમાં બોલાવી લીધો છે, તેથી મારી બધી ઇચ્છાઓ પૂર્ણ થઈ ગઈ છે.
ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਹੋਰੁ ਨ ਸੁਝਈ ਮੇਰੇ ਮਿਤ੍ਰ ਗੋੁਸਾਈਆ ॥੧੨॥
હે મિત્ર ગુંસાઈ! તારા જેવું મને બીજું કોઈ સમજાતું નથી ॥૧૨॥
ਡਖਣੇ ਮਃ ੫ ॥
દક્ષિણ મહેલ ૫॥
ਮੂ ਥੀਆਊ ਤਖਤੁ ਪਿਰੀ ਮਹਿੰਜੇ ਪਾਤਿਸਾਹ ॥
જો મારું હૃદય સિંહાસન બની જાય અને મારો પ્રિયતમ બાદશાહ બનીને તેના પર બેસી જાય તો
ਪਾਵ ਮਿਲਾਵੇ ਕੋਲਿ ਕਵਲ ਜਿਵੈ ਬਿਗਸਾਵਦੋ ॥੧॥
જ્યારે તે પોતાના ચરણ મારા હૃદય-કમળને સ્પર્શ કરશે તો તે કમળની જેમ વિકસિત થઈ જશે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਪਿਰੀਆ ਸੰਦੜੀ ਭੁਖ ਮੂ ਲਾਵਣ ਥੀ ਵਿਥਰਾ ॥
પોતાના પ્રિયતમની ભૂખ મટાડવા માટે જો હું સુંદર ભોજન બનીને વિખેરાઈ જાઉં,
ਜਾਣੁ ਮਿਠਾਈ ਇਖ ਬੇਈ ਪੀੜੇ ਨਾ ਹੁਟੈ ॥੨॥
આ સારી રીતે જાણ કે હું શેરડીની મીઠાશ છું, જો મને વારંવાર દળીશ, તો પણ મીઠાસ દેવાથી હટીશ નહિ ॥૨॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਠਗਾ ਨੀਹੁ ਮਤ੍ਰੋੜਿ ਜਾਣੁ ਗੰਧ੍ਰਬਾ ਨਗਰੀ ॥
કામાદિક ઠગોથી પોતાનો સંબંધ તોડી દે અને આને ગંધર્વ-નગરની જેમ દગો જ સમજ.
ਸੁਖ ਘਟਾਊ ਡੂਇ ਇਸੁ ਪੰਧਾਣੂ ਘਰ ਘਣੇ ॥੩॥
બે ક્ષણોનાં આ સુખને કારણે જીવરૂપી યાત્રી અનેક ઘર ભટકતો રહે છે ॥૩॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਅਕਲ ਕਲਾ ਨਹ ਪਾਈਐ ਪ੍ਰਭੁ ਅਲਖ ਅਲੇਖੰ ॥
પ્રભુને કોઇથી પણ મેળવી શકાતો નથી, તે અદ્રશ્ય તેમજ કર્મોના લેખથી રહિત છે.