Page 951
ਮਲੁ ਕੂੜੀ ਨਾਮਿ ਉਤਾਰੀਅਨੁ ਜਪਿ ਨਾਮੁ ਹੋਆ ਸਚਿਆਰੁ ॥
જ્યારે નામે અસત્યની ગંદકી ઉતારી દીધી તો તે પણ નામ જપીને સત્યવાદી બની ગયો.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਜਿਸ ਦੇ ਏਹਿ ਚਲਤ ਹਹਿ ਸੋ ਜੀਵਉ ਦੇਵਣਹਾਰੁ ॥੨॥
હે નાનક! જેની આ અદભૂત લીલા રહી છે, તે દાતાર અમર છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਦਾਤਾ ਨਾਹਿ ਕਿਸੁ ਆਖਿ ਸੁਣਾਈਐ ॥
હે પરમાત્મા! તારા જેવો મોટો બીજો કોઈ દાતા નથી, પછી તારા સિવાય કોને પોતાનું દુઃખ-ઇજા સંભળાવાય.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਪਾਇ ਜਿਥਹੁ ਹਉਮੈ ਜਾਈਐ ॥
જ્યારે મનનો અહંકાર દૂર થઈ જાય છે તો ગુરુની કૃપાથી જ સત્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ਰਸ ਕਸ ਸਾਦਾ ਬਾਹਰਾ ਸਚੀ ਵਡਿਆਈਐ ॥
તું દુનિયાના બધા રસો-ભોગોથી દૂર રહેનાર છે અને તારી મહિમા સત્ય છે.
ਜਿਸ ਨੋ ਬਖਸੇ ਤਿਸੁ ਦੇਇ ਆਪਿ ਲਏ ਮਿਲਾਈਐ ॥
જેના પર તું કરુણા કરે છે, તેને જ નામનું દાન દે છે અને પછી પોતે જ પોતાની સાથે મળાવી લે છે.
ਘਟ ਅੰਤਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਰਖਿਓਨੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਿਸੈ ਪਿਆਈ ॥੯॥
જીવના હૃદયમાં જ અમૃત રાખેલું છે પરંતુ ગુરુના માધ્યમથી કોઈ દુર્લભને જ નામ અમૃત પીવડાવે છે ॥૯॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਬਾਬਾਣੀਆ ਕਹਾਣੀਆ ਪੁਤ ਸਪੁਤ ਕਰੇਨਿ ॥
પોતાના પૂર્વજોની વાર્તાઓ તેના પુત્રને સુપુત્ર કરતો રહે છે.
ਜਿ ਸਤਿਗੁਰ ਭਾਵੈ ਸੁ ਮੰਨਿ ਲੈਨਿ ਸੇਈ ਕਰਮ ਕਰੇਨਿ ॥
જે સદ્દગુરુને યોગ્ય લાગે છે, તેને તે માની લે છે અને પછી તે જ કર્મ તે પોતે પણ કરે છે.
ਜਾਇ ਪੁਛਹੁ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਸਾਸਤ ਬਿਆਸ ਸੁਕ ਨਾਰਦ ਬਚਨ ਸਭ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਰੇਨਿ ॥
તું નિઃસંકોચ સ્મૃતિઓ, શાસ્ત્રો, વ્યાસ, શુકદેવ, દેવર્ષિ નારદ દ્વારા આ વિશે વિશ્લેષણ કરી લે, તે આખી સૃષ્ટિને આ જ ઉપદેશ કરે છે.
ਸਚੈ ਲਾਏ ਸਚਿ ਲਗੇ ਸਦਾ ਸਚੁ ਸਮਾਲੇਨਿ ॥
સત્યમાં તે જ લાગ્યા છે જેને સાચા પરમાત્માએ પોતે લગાવ્યો છે અને આ હંમેશા સત્યનું જ ધ્યાન કરતો રહે છે.
ਨਾਨਕ ਆਏ ਸੇ ਪਰਵਾਣੁ ਭਏ ਜਿ ਸਗਲੇ ਕੁਲ ਤਾਰੇਨਿ ॥੧॥
હે નાનક! જગતમાં આવેલ તે જ મનુષ્ય સ્વીકાર થાય છે, જેને પોતાની બધી વંશાવલીને સંસાર સમુદ્રથી પાર ઉતારી દીધી છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਗੁਰੂ ਜਿਨਾ ਕਾ ਅੰਧੁਲਾ ਸਿਖ ਭੀ ਅੰਧੇ ਕਰਮ ਕਰੇਨਿ ॥
જેનો ગુરુ જ અંધ અર્થાત જ્ઞાનહીન છે, તેના શિષ્ય પણ અંધ કર્મ કરે છે.
ਓਇ ਭਾਣੈ ਚਲਨਿ ਆਪਣੈ ਨਿਤ ਝੂਠੋ ਝੂਠੁ ਬੋਲੇਨਿ ॥
તે પોતાની મરજીથી કાર્ય કરે છે અને રોજ અસત્ય બોલતો રહે છે.
ਕੂੜੁ ਕੁਸਤੁ ਕਮਾਵਦੇ ਪਰ ਨਿੰਦਾ ਸਦਾ ਕਰੇਨਿ ॥
તે અસત્યનો વ્યવહાર કરે છે અને હંમેશા જ પારકી નિંદા કરવામાં લીન રહે છે.
ਓਇ ਆਪਿ ਡੁਬੇ ਪਰ ਨਿੰਦਕਾ ਸਗਲੇ ਕੁਲ ਡੋਬੇਨਿ ॥
પારકી નિંદા કરનાર નિંદક પોતે તો ડૂબે જ છે, પોતાના આખા કુળને પણ ડુબાડી દે છે.
ਨਾਨਕ ਜਿਤੁ ਓਇ ਲਾਏ ਤਿਤੁ ਲਗੇ ਉਇ ਬਪੁੜੇ ਕਿਆ ਕਰੇਨਿ ॥੨॥
હે નાનક! તે બિચારાઓ પણ શું કરે? તેને જે તરફ લગાવ્યો છે, તે પેલી તરફ લાગેલ છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸਭ ਨਦਰੀ ਅੰਦਰਿ ਰਖਦਾ ਜੇਤੀ ਸਿਸਟਿ ਸਭ ਕੀਤੀ ॥
આ જેટલી પણ દુનિયા પ્રભુએ ઉત્પન્ન કરી છે, બધાને પોતાની નજરમાં રાખે છે.
ਇਕਿ ਕੂੜਿ ਕੁਸਤਿ ਲਾਇਅਨੁ ਮਨਮੁਖ ਵਿਗੂਤੀ ॥
કોઈ સ્વેચ્છાચારીને અસત્યના કાર્યોમાં લગાવીને બરબાદ કરે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਧਿਆਈਐ ਅੰਦਰਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰੀਤੀ ॥
કોઈ ગુરુમુખ હંમેશા જ તેનું ધ્યાન કરતો રહે છે અને તેના મનમાં પ્રભુથી પ્રેમ બનેલ હોય છે.
ਜਿਨ ਕਉ ਪੋਤੈ ਪੁੰਨੁ ਹੈ ਤਿਨ੍ਹ੍ ਵਾਤਿ ਸਿਪੀਤੀ ॥
જેના કોશમાં પુણ્ય-કર્મ છે, તેના મુખમાં હંમેશા જ પરમાત્માનું સ્તુતિગાન થાય છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਸਚੁ ਸਿਫਤਿ ਸਨਾਈ ॥੧੦॥
હે નાનક! આપણે દરેક દમ નામનું ધ્યાન કરતું રહેવું જોઈએ, સત્યની સ્તુતિ કરવાથી જ તેમાં લીન થઈ શકાય છે ॥૧૦॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਸਤੀ ਪਾਪੁ ਕਰਿ ਸਤੁ ਕਮਾਹਿ ॥
ધર્મી અથવા દાની મનુષ્ય પાપ કરીને ધર્મ અથવા દાનનો દેખાવ કરે છે અને
ਗੁਰ ਦੀਖਿਆ ਘਰਿ ਦੇਵਣ ਜਾਹਿ ॥
ગુરુ ધન માટે શિક્ષા આપવા માટે શિષ્યોના ઘરમાં જાય છે.
ਇਸਤਰੀ ਪੁਰਖੈ ਖਟਿਐ ਭਾਉ ॥
સ્ત્રી પુરુષનો પ્રેમ માત્ર કામની સંપત્તિને કારણે જ છે,
ਭਾਵੈ ਆਵਉ ਭਾਵੈ ਜਾਉ ॥
જો ધન નથી તો સ્ત્રીને કોઈ ચિંતા નથી ભલે તેનો પતિ ઘર આવે કે ક્યાંય ચાલ્યો જાય.
ਸਾਸਤੁ ਬੇਦੁ ਨ ਮਾਨੈ ਕੋਇ ॥
હવે કોઈ પણ શાસ્ત્રો તેમજ વેદોને માનતો નથી અને
ਆਪੋ ਆਪੈ ਪੂਜਾ ਹੋਇ ॥
પોતાના-પોતાના ઈષ્ટ દેવની પૂજા થઈ રહી છે.
ਕਾਜੀ ਹੋਇ ਕੈ ਬਹੈ ਨਿਆਇ ॥
કાજી ન્યાયાધીશ બનીને ન્યાય કરવા માટે બેઠો છે,
ਫੇਰੇ ਤਸਬੀ ਕਰੇ ਖੁਦਾਇ ॥
તે લોક-દેખાવ માટે માળા ફેરવે છે અને ખુદા-ખુદા બોલતો રહે છે.
ਵਢੀ ਲੈ ਕੈ ਹਕੁ ਗਵਾਏ ॥
પરંતુ તે લાંચ લઈને બીજાનો હક છીનવી અન્યાય કરે છે.
ਜੇ ਕੋ ਪੁਛੈ ਤਾ ਪੜਿ ਸੁਣਾਏ ॥
કોઈ તેને પૂછે તો તે કોઈક શરહના શબ્દો વાંચીને સંભળાવે છે.
ਤੁਰਕ ਮੰਤ੍ਰੁ ਕਨਿ ਰਿਦੈ ਸਮਾਹਿ ॥
મુસલમાનોનો મંત્ર અર્થાત કમલા હિન્દુ અધિકારીઓના કાનો તેમજ હૃદયમાં વસી ગયો છે.
ਲੋਕ ਮੁਹਾਵਹਿ ਚਾੜੀ ਖਾਹਿ ॥
લોકોને લૂંટે છે અને મુસલમાન હકીમોની પાસે હિંદુ ધર્મના નેતાઓની ચુગલી-નિંદા કરતો રહે છે.
ਚਉਕਾ ਦੇ ਕੈ ਸੁਚਾ ਹੋਇ ॥ ਐਸਾ ਹਿੰਦੂ ਵੇਖਹੁ ਕੋਇ ॥
હિન્દુ આશ્ચર્ય આપીને જ પવિત્ર બની રહે છે. કોઈ જોઈ લો, આવો હિન્દુ છે,
ਜੋਗੀ ਗਿਰਹੀ ਜਟਾ ਬਿਭੂਤ ॥
જે ગૃહસ્થીએ યોગી બનીને જટાઓ રાખી લીધી છે અને વિભૂતિ લગાવી લીધી છે.
ਆਗੈ ਪਾਛੈ ਰੋਵਹਿ ਪੂਤ ॥
તેનો પુત્ર તેની આગળ-પાછળ રોવે છે.
ਜੋਗੁ ਨ ਪਾਇਆ ਜੁਗਤਿ ਗਵਾਈ ॥
તેને યોગનો વિચાર ગુમાવી લીધો છે અને તેનો સત્યથી મેળાપ થયો નથી.
ਕਿਤੁ ਕਾਰਣਿ ਸਿਰਿ ਛਾਈ ਪਾਈ ॥
તેને પોતાના માથા પર ક્યાં કારણે રાખ નાખેલી છે?
ਨਾਨਕ ਕਲਿ ਕਾ ਏਹੁ ਪਰਵਾਣੁ ॥
હે નાનક! કળિયુગનું આ જ લક્ષણ તેમજ રીત છે કે
ਆਪੇ ਆਖਣੁ ਆਪੇ ਜਾਣੁ ॥੧॥
દરેક કોઈ પોતાના વખાણ પોતે કરનાર છે અને તે પોતે જ બીજાથી મોટો માનનાર છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਹਿੰਦੂ ਕੈ ਘਰਿ ਹਿੰਦੂ ਆਵੈ ॥
જયારે કોઈ હિન્દુના ઘરમાં કોઈ હિંદુ બ્રાહ્મણ આવે છે
ਸੂਤੁ ਜਨੇਊ ਪੜਿ ਗਲਿ ਪਾਵੈ ॥
તો તે મંત્ર વાંચીને તેના ગળામાં સુત્રની જનોઈ નાખી દે છે.
ਸੂਤੁ ਪਾਇ ਕਰੇ ਬੁਰਿਆਈ ॥
જો આવો મનુષ્ય જનોઈ નાખીને ખરાબાઈ કરે તો
ਨਾਤਾ ਧੋਤਾ ਥਾਇ ਨ ਪਾਈ ॥
તેને નાહવા ધોવાની શુદ્ધતાથી પણ ક્યાંય સ્થાન મળતું નથી.
ਮੁਸਲਮਾਨੁ ਕਰੇ ਵਡਿਆਈ ॥
જો કોઈ મુસલમાન ખુદાના વખાણ કરતો રહે તો પણ