Page 690
ਧਨਾਸਰੀ ਛੰਤ ਮਹਲਾ ੪ ਘਰੁ ੧
ધનાસરી છંદ મહેલ ૪ ઘર ૧
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਹਰਿ ਜੀਉ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਤਾ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਜੀਉ ॥
જો પરમેશ્વર પોતાની કૃપા કરે તો જ તેના નામનું ધ્યાન કરાય છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੁਭਾਇ ਸਹਜਿ ਗੁਣ ਗਾਈਐ ਜੀਉ ॥
સદ્દગુરુ મળી જાય તો સરળ-સ્વભાવ જ પ્રેમપૂર્વક પરમાત્માનું ગુણગાન થાય છે.
ਗੁਣ ਗਾਇ ਵਿਗਸੈ ਸਦਾ ਅਨਦਿਨੁ ਜਾ ਆਪਿ ਸਾਚੇ ਭਾਵਏ ॥
જો પરમેશ્વરને પોતે ગમી જાય તો મનુષ્ય દિવસ-રાત તેની મહિમા ગાઈને હંમેશા જ ખુશ રહે છે.
ਅਹੰਕਾਰੁ ਹਉਮੈ ਤਜੈ ਮਾਇਆ ਸਹਜਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਵਏ ॥
તે પોતાનો અહંકાર, પોતાનો ગુસ્સો તેમજ માયાના મોહને ત્યાગી દે છે અને સરળ જ નામમાં સમાઈ જાય છે.
ਆਪਿ ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੋਈ ਆਪਿ ਦੇਇ ਤ ਪਾਈਐ ॥
કર્તા-પરમેશ્વર પોતે જ બધું જ કરે છે, જયારે તે પોતે દાન આપે છે તો જ મનુષ્ય નામનું દાન પ્રાપ્ત કરે છે.
ਹਰਿ ਜੀਉ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਤਾ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਜੀਉ ॥੧॥
ગુરુ સાહેબનું ફરમાન છે કે જો પરમાત્મા પોતાની કૃપા કરે તો જ તેના નામનું ધ્યાન કરાય છે ॥૧॥
ਅੰਦਰਿ ਸਾਚਾ ਨੇਹੁ ਪੂਰੇ ਸਤਿਗੁਰੈ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! સંપૂર્ણ સદ્દગુરૂએ મારા મનમાં પ્રભુ માટે સાચો પ્રેમ ઉત્પન્ન કરી દીધો છે.
ਹਉ ਤਿਸੁ ਸੇਵੀ ਦਿਨੁ ਰਾਤਿ ਮੈ ਕਦੇ ਨ ਵੀਸਰੈ ਜੀਉ ॥
હવે હું દિવસ-રાત તેનું જ સ્મરણ કરતો રહું છું અને તે મને ક્યારેય પણ ભૂલતો નથી.
ਕਦੇ ਨ ਵਿਸਾਰੀ ਅਨਦਿਨੁ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਰੀ ਜਾ ਨਾਮੁ ਲਈ ਤਾ ਜੀਵਾ ॥
હું તેને ક્યારેય પણ ભૂલતો નથી અને રોજ તેનું જ સ્મરણ કરતો રહું છું. જ્યારે હું તેનું નામ લઉં છું તો જીવંત રહું છું.
ਸ੍ਰਵਣੀ ਸੁਣੀ ਤ ਇਹੁ ਮਨੁ ਤ੍ਰਿਪਤੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਾ ॥
જ્યારે હું પોતાના કાનોથી નામ સાંભળું કરું છું તો મારુ આ મન તૃપ્ત થઈ જાય છે. હું ગુરુના માધ્યમથી નામ અમૃત જ પીતો રહું છું.
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਲੇ ਅਨਦਿਨੁ ਬਿਬੇਕ ਬੁਧਿ ਬਿਚਰੈ ॥
પ્રભુ પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરે તો મનુષ્યને સદ્દગુરુથી મળાવી દે છે અને પછી ગુરુની દયાથી તેના મનમાં વિવેક બુદ્ધિ વિચરણ કરે છે.
ਅੰਦਰਿ ਸਾਚਾ ਨੇਹੁ ਪੂਰੇ ਸਤਿਗੁਰੈ ॥੨॥
સદ્દગુરૂએ મારા હૃદયમાં સાચો પ્રેમ લગાવી દીધો છે ॥૨॥
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲੈ ਵਡਭਾਗਿ ਤਾ ਹਰਿ ਰਸੁ ਆਵਏ ਜੀਉ ॥
જો મનુષ્યને અતિભાગ્યથી સત્સંગતિ મળી જાય તો તેને હરિ-રસ જ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਰਹੈ ਲਿਵ ਲਾਇ ਤ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵਏ ਜੀਉ ॥
તે દિવસ-રાત પરમ-સત્યમાં જ પોતાનું ધ્યાન લગાવીને રાખે છે, જેના ફળ સ્વરૂપ તે દરેક સમય સરળ સ્થિતિમાં લીન થયેલા રહે છે.
ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ਤਾ ਹਰਿ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ਸਦਾ ਅਤੀਤੁ ਬੈਰਾਗੀ ॥
જ્યારે તે સરળ સ્થિતિમાં સમાયેલ રહે છે તો તે પરમાત્માના મનને ખુબ સારો લાગે અને હંમેશા નિર્લિપ્ત તેમજ વૈરાગ્યવાન રહે છે.
ਹਲਤਿ ਪਲਤਿ ਸੋਭਾ ਜਗ ਅੰਤਰਿ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ॥
રામ નામમાં લગન લગાવવાથી લોક-પરલોક તેમજ આખા જગતમાં તેને શોભા પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਹਰਖ ਸੋਗ ਦੁਹਾ ਤੇ ਮੁਕਤਾ ਜੋ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰੇ ਸੁ ਭਾਵਏ ॥
તે સુખ તેમજ દુઃખ બંનેથી જ મુક્ત થઈ જાય છે. પછી પ્રભુ જે કાંઈ પણ કરે છે, તે જ તેને સારું લાગે છે.
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲੈ ਵਡਭਾਗਿ ਤਾ ਹਰਿ ਰਸੁ ਆਵਏ ਜੀਉ ॥੩॥
અતિભાગ્યથી મનુષ્યને સત્સંગતિ મળી જાય તો તેને સત્સંગતિમાં હરિ-રસ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે ॥૩॥
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਦੁਖੁ ਹੋਇ ਮਨਮੁਖ ਜਮਿ ਜੋਹਿਆ ਜੀਉ ॥
મૃત્યુએ સ્વેચ્છાચારી મનુષ્યને પોતાની દ્રષ્ટિમાં રાખેલ છે અને દ્વેતભાવને કારણે તે ખૂબ દુ:ખી થાય છે.
ਹਾਇ ਹਾਇ ਕਰੇ ਦਿਨੁ ਰਾਤਿ ਮਾਇਆ ਦੁਖਿ ਮੋਹਿਆ ਜੀਉ ॥
તે માયાના દુઃખમાં જ ફસાઈને 'હાય-હાય' કરતો રહે છે.
ਮਾਇਆ ਦੁਖਿ ਮੋਹਿਆ ਹਉਮੈ ਰੋਹਿਆ ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਕਰਤ ਵਿਹਾਵਏ ॥
તે માયાના દુઃખમાં ફસાઈ રહે છે અને અહંકારમાં ફસાયેલ ક્રોધી બની ગયો છે, તેનું આખું જીવન 'મારી-મારી' કરતાં જ વીતી ગયું છે.
ਜੋ ਪ੍ਰਭੁ ਦੇਇ ਤਿਸੁ ਚੇਤੈ ਨਾਹੀ ਅੰਤਿ ਗਇਆ ਪਛੁਤਾਵਏ ॥
જે પ્રભુ તેને બધું જ દે છે, તેને સ્મરણ કરતો નથી, અંતિમ સમય તે પસ્તાય છે.
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕੋ ਸਾਥਿ ਨ ਚਾਲੈ ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤ੍ਰ ਮਾਇਆ ਧੋਹਿਆ ॥
નામ સિવાય બીજું કંઈ પણ પ્રાણીની સાથે જતું નથી. તેના પુત્ર, સ્ત્રી તેમજ ધન-સંપંત્તિએ તેને છેતરી લીધો છે.
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਦੁਖੁ ਹੋਇ ਮਨਮੁਖਿ ਜਮਿ ਜੋਹਿਆ ਜੀਉ ॥੪॥
ગુરુ સાહેબનું ફરમાન છે કે દ્વેતભાવમાં ફસાઈને સ્વેચ્છાચારી પ્રાણી ખૂબ દુ:ખી થાય છે અને મૃત્યુ તેના પર પોતાની નજર રાખે છે ॥૪॥
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਲੇਹੁ ਮਿਲਾਇ ਮਹਲੁ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਜੀਉ ॥
પરમાત્માએ પોતે જ પોતાની કૃપા કરીને તેને પોતાની સાથે મળાવી લીધો છે, ગુરુમુખે દસમો દરવાજો પ્રાપ્ત કરી લીધો છે, તે પ્રભુના મનને ગમી ગયો છે અને
ਸਦਾ ਰਹੈ ਕਰ ਜੋੜਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮਨਿ ਭਾਇਆ ਜੀਉ ॥
તે પોતાના બંને હાથ જોડીને હંમેશા જ તેની સમક્ષ ઉભો રહે છે.
ਪ੍ਰਭੁ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ਤਾ ਹੁਕਮਿ ਸਮਾਵੈ ਹੁਕਮੁ ਮੰਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥
તેનો હુકમ માનીને તેને સુખ પ્રાપ્ત કર્યું છે, જયારે પ્રભુના મનને ગમી ગયો છે તો તે તેના હુકમમાં જ લીન થઈ ગયો.
ਅਨਦਿਨੁ ਜਪਤ ਰਹੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਸਹਜੇ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ॥
તે દિવસ-રાત હંમેશા જ તે પ્રભુનું સ્મરણ કરતો રહે છે અને સરળ જ નામનું ધ્યાન-મનન કરે છે.
ਨਾਮੋ ਨਾਮੁ ਮਿਲੀ ਵਡਿਆਈ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਮਨਿ ਭਾਵਏ ॥
નામ દ્વારા જ તેને નામરૂપી મોટાઈ પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રભુનું નામ જ નાનકના મનને ગમ્યું છે.
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਲੇਹੁ ਮਿਲਾਇ ਮਹਲੁ ਹਰਿ ਪਾਵਏ ਜੀਉ ॥੫॥੧॥
પ્રભુએ પોતે જ પોતાની કૃપાથી પોતાની સાથે માલાવી લીધો છે અને તેને પ્રભુનો મહેલ દસમો દરવાજો પ્રાપ્ત કરી લીધો છે ॥૫॥૧॥