Page 593
ਮਨਮੁਖਿ ਅੰਧ ਨ ਚੇਤਨੀ ਜਨਮਿ ਮਰਿ ਹੋਹਿ ਬਿਨਾਸਿ ॥
અંધ મનમુખ મનુષ્ય પરમાત્માને યાદ કરતો નથી, જેના કારણે જન્મ-મરણના ચક્રમાં જ તેનો વિનાશ થઈ જાય છે.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਿਨੀ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਜਿਨ ਕੰਉ ਧੁਰਿ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆਸਿ ॥੨॥
હે નાનક! જેના નસીબમાં વિધાતાએ આરંભથી જ લખેલ છે, તેને જ ગુરુના માધ્યમથી નામનું ધ્યાન કર્યું છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹਮਾਰਾ ਭੋਜਨੁ ਛਤੀਹ ਪਰਕਾਰ ਜਿਤੁ ਖਾਇਐ ਹਮ ਕਉ ਤ੍ਰਿਪਤਿ ਭਈ ॥
હરિનું નામ અમારું છત્રીસ પ્રકારનું સ્વાદિષ્ટ ભોજન છે, જેને ખાવાથી અમને ખુબ તૃપ્તિ થઈ છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹਮਾਰਾ ਪੈਨਣੁ ਜਿਤੁ ਫਿਰਿ ਨੰਗੇ ਨ ਹੋਵਹ ਹੋਰ ਪੈਨਣ ਕੀ ਹਮਾਰੀ ਸਰਧ ਗਈ ॥
હરિનું નામ અમારો પહેરવેશ છે, જેને પહેરવાથી અમે બીજી વાર નગ્ન થશું નહિ તથા અન્ય કંઈ પહેરવાની અમારી ઈચ્છા દૂર થઈ ગઈ છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹਮਾਰਾ ਵਣਜੁ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਵਾਪਾਰੁ ਹਰਿ ਨਾਮੈ ਕੀ ਹਮ ਕੰਉ ਸਤਿਗੁਰਿ ਕਾਰਕੁਨੀ ਦੀਈ ॥
હરિનું નામ જ અમારો વાણિજ્ય છે, હરિનું નામ જ વ્યાપાર છે અને હરિના નામનો જ કારોબાર સદ્દગુરૂએ અમને આપ્યો છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੈ ਕਾ ਹਮ ਲੇਖਾ ਲਿਖਿਆ ਸਭ ਜਮ ਕੀ ਅਗਲੀ ਕਾਣਿ ਗਈ ॥
હરિ-નામનું જ અમે લેખ લખી દીધો છે અને યમની આગલી બધી મોહતાજી સમાપ્ત થઈ ગઈ છે.
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਿਨੈ ਵਿਰਲੈ ਧਿਆਇਆ ਜਿਨ ਕੰਉ ਧੁਰਿ ਕਰਮਿ ਪਰਾਪਤਿ ਲਿਖਤੁ ਪਈ ॥੧੭॥
જેના નસીબમાં વિધાતાએ શરૂઆતથી જ નામ લાભનો એવો લેખ લખ્યો છે, આવું કોઈ દુર્લભ ગુરુમુખે જ હરિ-નામનું ધ્યાન કર્યું છે ॥૧૭॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਜਗਤੁ ਅਗਿਆਨੀ ਅੰਧੁ ਹੈ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਕਰਮ ਕਮਾਇ ॥
આ દુનિયા અજ્ઞાની તેમજ અંધ છે, જે દ્વેતભાવમાં કર્મ કરતી રહે છે.
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਜੇਤੇ ਕਰਮ ਕਰੇ ਦੁਖੁ ਲਗੈ ਤਨਿ ਧਾਇ ॥
આ દ્વેતભાવમાં જેટલા પણ કર્મ કરે છે, તેટલા જ દુઃખ-કષ્ટ ભાગીને તેના શરીરને લાગી જાય છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸੁਖੁ ਊਪਜੈ ਜਾ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਕਮਾਇ ॥
જો મનુષ્ય ગુરુના શબ્દનો અભ્યાસ કરે તો ગુરુની કૃપાથી સુખ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે.
ਸਚੀ ਬਾਣੀ ਕਰਮ ਕਰੇ ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ॥
તે સાચી વાણી દ્વારા કર્મ કરે અને રાત-દિવસ નામનું ધ્યાન-મનન કરતો રહે.
ਨਾਨਕ ਜਿਤੁ ਆਪੇ ਲਾਏ ਤਿਤੁ ਲਗੇ ਕਹਣਾ ਕਿਛੂ ਨ ਜਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! મનુષ્ય તે તરફ જ લાગે છે, જ્યાં પરમાત્મા પોતે તેને લગાવે છે અને મનુષ્યનો તેમાં કોઈ હસ્તક્ષેપ નથી ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਹਮ ਘਰਿ ਨਾਮੁ ਖਜਾਨਾ ਸਦਾ ਹੈ ਭਗਤਿ ਭਰੇ ਭੰਡਾਰਾ ॥
અમારા હૃદય-ઘરમાં હંમેશા પરમાત્માના નામનો ખજાનો હાજર છે તેમજ ભક્તિના ભંડાર પુષ્કળ છે.
ਸਤਗੁਰੁ ਦਾਤਾ ਜੀਅ ਕਾ ਸਦ ਜੀਵੈ ਦੇਵਣਹਾਰਾ ॥
સદ્દગુરુ જીવોને નામનું દાન દેનાર દાતા છે અને તે દેનાર હંમેશા જ જીવંત રહે છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਕੀਰਤਨੁ ਸਦਾ ਕਰਹਿ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਅਪਾਰਾ ॥
ગુરુના અપાર શબ્દ દ્વારા અમે રાત-દિવસ હરિના કિર્તન કરતા રહીએ છીએ.
ਸਬਦੁ ਗੁਰੂ ਕਾ ਸਦ ਉਚਰਹਿ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਵਰਤਾਵਣਹਾਰਾ ॥
અમે હંમેશા ગુરુના શબ્દનું ઉચ્ચારણ કરતા રહીએ છીએ, જે યુગ-યુગાંતરોમાં નામનું દાન વહેંચનાર છે.
ਇਹੁ ਮਨੂਆ ਸਦਾ ਸੁਖਿ ਵਸੈ ਸਹਜੇ ਕਰੇ ਵਾਪਾਰਾ ॥
અમારું આ ધન હમેશા સુખી રહે છે અને સરળ જ નામનો વ્યાપાર કરે છે.
ਅੰਤਰਿ ਗੁਰ ਗਿਆਨੁ ਹਰਿ ਰਤਨੁ ਹੈ ਮੁਕਤਿ ਕਰਾਵਣਹਾਰਾ ॥
અમારા અંતરમનમાં ગુરુનું જ્ઞાન તેમજ હરિનું નામ રત્ન હાજર છે, જે અમારી મુક્તિ કરાવનાર છે.
ਨਾਨਕ ਜਿਸ ਨੋ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਸੋ ਪਾਏ ਸੋ ਹੋਵੈ ਦਰਿ ਸਚਿਆਰਾ ॥੨॥
હે નાનક! પરમાત્મા જેના પર કરુણા-દ્રષ્ટિ કરે છે, તે આ દાનને પ્રાપ્ત કરી લે છે અને તે તેના દરબારમાં સત્યવાદી મનાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਸੋ ਗੁਰਸਿਖੁ ਕਹੀਐ ਜੋ ਸਤਿਗੁਰ ਚਰਣੀ ਜਾਇ ਪਇਆ ॥
તે ગુરુના શિષ્યને ધન્ય-ધન્ય કહેવો જોઈએ, જે સદ્દગુરૂના ચરણોમાં જઈને લાગ્યો છે.
ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਸੋ ਗੁਰਸਿਖੁ ਕਹੀਐ ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਨਾਮਾ ਮੁਖਿ ਰਾਮੁ ਕਹਿਆ ॥
તે ગુરુના શિષ્યને ધન્ય-ધન્ય કહેવો જોઈએ, જેને પોતાના મુખારવિંદથી પરમેશ્વરનાં નામનું ઉચ્ચારણ કર્યું છે.
ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਸੋ ਗੁਰਸਿਖੁ ਕਹੀਐ ਜਿਸੁ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸੁਣਿਐ ਮਨਿ ਅਨਦੁ ਭਇਆ ॥
તે ગુરુના શિષ્યને ધન્ય-ધન્ય કહેવો જોઈએ, જેના મનમાં હરિનું નામ સાંભળીને આનંદ ઉત્પન્ન થઈ ગયો છે.
ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਸੋ ਗੁਰਸਿਖੁ ਕਹੀਐ ਜਿਨਿ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵਾ ਕਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਲਇਆ ॥
તે ગુરુના શિષ્યને ધન્ય-ધન્ય કહેવો જોઈએ, જેને સદ્દગુરૂની સેવા કરીને હરિના નામને પ્રાપ્ત કર્યું છે.
ਤਿਸੁ ਗੁਰਸਿਖ ਕੰਉ ਹੰਉ ਸਦਾ ਨਮਸਕਾਰੀ ਜੋ ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਗੁਰਸਿਖੁ ਚਲਿਆ ॥੧੮॥
હું હંમેશા તે ગુરુના શિષ્યને નમન કરું છું, જે ગુરુની આજ્ઞા પ્રમાણે ચાલ્યો છે ॥૧૮॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਮਨਹਠਿ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ ਸਭ ਥਕੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇ ॥
મનની જીદને કારણે કોઈને પણ પ્રભુ પ્રાપ્ત થયો નથી અને બધા હઠધર્મી જીદથી કર્મ કરતાં થાકી ગયા છે.
ਮਨਹਠਿ ਭੇਖ ਕਰਿ ਭਰਮਦੇ ਦੁਖੁ ਪਾਇਆ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥
મનની જીદ દ્વારા પાખંડ ધારણ કરીને તે ભટકતા જ રહે છે અને આ કારણે દ્વેતભાવમાં દુઃખ જ ભોગવે છે.
ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ਸਭੁ ਮੋਹੁ ਹੈ ਨਾਮੁ ਨ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥
રિદ્ધિઓ-સિદ્ધિઓ બધું મોહ જ છે અને તેના કારણે મનમાં આવીને નામનો નિવાસ થતો નથી.
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਵੈ ਅਗਿਆਨੁ ਅੰਧੇਰਾ ਜਾਇ ॥
ગુરુની શ્રદ્ધાપૂર્વક સેવા કરવાથી મન નિર્મળ થઈ જાય છે અને અજ્ઞાનનું અંધારું નષ્ટ થઈ જાય છે.
ਨਾਮੁ ਰਤਨੁ ਘਰਿ ਪਰਗਟੁ ਹੋਆ ਨਾਨਕ ਸਹਜਿ ਸਮਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! અમારા હૃદય-ઘરમાં જ નામ-રત્ન પ્રગટ થઈ ગયો છે અને મન સરળ જ સમાઈ ગયું છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥