Page 425
ਆਪਣੈ ਹਥਿ ਵਡਿਆਈਆ ਦੇ ਨਾਮੇ ਲਾਏ ॥
હે ભાઈ! બધી મહાનતાઓ પરમાત્માના પોતાના હાથમાં છે તે પોતે જ આદર બક્ષીને જીવને પોતાના નામમાં જોડે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਵਡਿਆਈ ਪਾਏ ॥੮॥੪॥੨੬॥
નાનક કહે છે, જે મનુષ્યના મનમાં તેનો નામ ખજાનો આવી વસે છે તે મનુષ્ય લોક-પરલોકમાં આદર-માન મેળવે છે ॥૮॥૪॥૨૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੩ ॥
આશા મહેલ ૩॥
ਸੁਣਿ ਮਨ ਮੰਨਿ ਵਸਾਇ ਤੂੰ ਆਪੇ ਆਇ ਮਿਲੈ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ॥
હે મન! મારી વાત સાંભળ તું પોતાની અંદર પરમાત્માનું નામ ટકાવી રાખ. હે વીર! આ રીતે તે પરમાત્મા પોતે જ આવી મળે છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਸਚੀ ਭਗਤਿ ਕਰਿ ਸਚੈ ਚਿਤੁ ਲਾਈ ॥੧॥
હે ભાઈ! દરેક સમય પરમાત્માની ભક્તિ કરતો રહે આ જ હંમેશા-સ્થિર રહેનારી વસ્તુ છે. હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્મામાં હંમેશા મન જોડી રાખ.॥૧॥
ਏਕੋ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ਤੂੰ ਸੁਖੁ ਪਾਵਹਿ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! એક પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કર્યા કર આ રીતે સુખ મેળવીશ
ਹਉਮੈ ਦੂਜਾ ਦੂਰਿ ਕਰਿ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પોતાની અંદરથી અહંકાર અને માયાનો પ્રેમ દૂર કરીને લોક-પરલોકમાં ખુબ આદર મળશે. ॥૧॥વિરામ॥
ਇਸੁ ਭਗਤੀ ਨੋ ਸੁਰਿ ਨਰ ਮੁਨਿ ਜਨ ਲੋਚਦੇ ਵਿਣੁ ਸਤਿਗੁਰ ਪਾਈ ਨ ਜਾਇ ॥
હે ભાઈ! દેવતા અને ઋષિ-મુનિ પણ આ હરિ-ભક્તિ કરવાની તમન્ના કરે છે પરંતુ ગુરુની શરણ પડ્યા વગર આ દાન મળતું નથી.
ਪੰਡਿਤ ਪੜਦੇ ਜੋਤਿਕੀ ਤਿਨ ਬੂਝ ਨ ਪਾਇ ॥੨॥
પંડિત લોકો વેદ-શાસ્ત્ર વગેરે વાંચતા રહ્યા જ્યોતિષી જ્યોતિષના ગ્રંથ વાંચતા રહ્યાં પરંતુ હરિ ભક્તિની સમજ તેને પણ પડી નથી.॥૨॥
ਆਪੈ ਥੈ ਸਭੁ ਰਖਿਓਨੁ ਕਿਛੁ ਕਹਣੁ ਨ ਜਾਈ ॥
પરંતુ હે ભાઈ! પરમાત્માએ આ બધું જ પોતાના હાથમાં રાખેલું છે કાંઈ કહી શકાતું નથી કે તે ભક્તિનું દાન કોને દે છે અને કોને દેતો નથી
ਆਪੇ ਦੇਇ ਸੁ ਪਾਈਐ ਗੁਰਿ ਬੂਝ ਬੁਝਾਈ ॥੩॥
હા ગુરુએ આ વાત સમજાવી છે કે જે કાંઈ તે પ્રભુ પોતે જ આપે છે તે જ અમને મળી શકે છે.॥૩॥
ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਤਿਸ ਦੇ ਸਭਨਾ ਕਾ ਸੋਈ ॥
હે ભાઈ! જગતના બધા જીવ-જંતુ તે પ્રભુના બનાવેલ છે તે પોતે જ બધાનો પતિ છે
ਮੰਦਾ ਕਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜੇ ਦੂਜਾ ਹੋਈ ॥੪॥
કોઈ જીવને ખરાબ કહી શકાતો નથી ખરાબ ત્યારે જ કહેવામાં આવે જો પરમાત્મા વગર તેમાં બીજું કોઈ વસતુ હોય ॥૪॥
ਇਕੋ ਹੁਕਮੁ ਵਰਤਦਾ ਏਕਾ ਸਿਰਿ ਕਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! જગતમાં એક પરમાત્માનો જ હુકમ ચાલી રહ્યો છે દરેકે તે જ કામ કરવાનું છે જે પરમાત્મા દ્વારા તેના માથા પર લખવામાં આવ્યું છે.
ਆਪਿ ਭਵਾਲੀ ਦਿਤੀਅਨੁ ਅੰਤਰਿ ਲੋਭੁ ਵਿਕਾਰਾ ॥੫॥
જે જીવોને પરમાત્માએ પોતે માયના મોહની ચક્કરમાં નાખી દીધા તેની અંદર લોભ વગેરે વિકાર જોર પકડી ગયા ॥૫॥
ਇਕ ਆਪੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੀਤਿਅਨੁ ਬੂਝਨਿ ਵੀਚਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! કેટલાય મનુષ્યોને પ્રભુએ પોતે જ ગુરુની સન્મુખ રહેનાર બનાવી દીધા તે સાચા આધ્યાત્મિક જીવનના વિચાર સમજવા લાગી પડ્યા.
ਭਗਤਿ ਭੀ ਓਨਾ ਨੋ ਬਖਸੀਅਨੁ ਅੰਤਰਿ ਭੰਡਾਰਾ ॥੬॥
તેને પરમાત્માએ પોતાની ભક્તિનું દાન પણ આપી દીધું તેની અંદર નામ-ધનના ખજાના ભરાઈ ગયા ॥૬॥
ਗਿਆਨੀਆ ਨੋ ਸਭੁ ਸਚੁ ਹੈ ਸਚੁ ਸੋਝੀ ਹੋਈ ॥
હે ભાઈ! સાચા આધ્યાત્મિક જીવનની સમજવાળા મનુષ્યોને દરેક જગ્યાએ હંમેશા-સ્થિર પ્રભુ જ દેખાય છે પ્રભુની કૃપાથી જ તેને આ સમજ આવી જાય છે.
ਓਇ ਭੁਲਾਏ ਕਿਸੈ ਦੇ ਨ ਭੁਲਨ੍ਹ੍ਹੀ ਸਚੁ ਜਾਣਨਿ ਸੋਈ ॥੭॥
જો કોઈ મનુષ્ય તેને આ નિશ્ચયથી તોડવા ઈચ્છે ભટકાવા ઇચ્છે તો તે ભૂલ ખાતો નથી તે દરેક જગ્યાએ હંમેશા-સ્થિર પ્રભુને જ વસતો સમજે છે ॥૭॥
ਘਰ ਮਹਿ ਪੰਚ ਵਰਤਦੇ ਪੰਚੇ ਵੀਚਾਰੀ ॥
હે ભાઈ! કામાદિક પાંચેય તે જ્ઞાનીઓના હૃદયમાં પણ વસે છે પરંતુ તે પાંચેય જ્ઞાનવાન થઇ જાય છે પોતાની યોગ્ય સીમાથી બહાર જતો નથી.
ਨਾਨਕ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਵਸਿ ਨ ਆਵਨ੍ਹ੍ਹੀ ਨਾਮਿ ਹਉਮੈ ਮਾਰੀ ॥੮॥੫॥੨੭॥
હે નાનક! આ પાંચેય કામાદિક વિકાર ગુરૂની શરણમાં પડ્યા વગર કાબુમાં આવતો નથી. હે ભાઈ! પરમાત્માના નામમાં જોડાઈને જ અહંકારને દૂર કરી શકાય છે ॥૮॥૫॥૨૭॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੩ ॥
આશા મહેલ ૩॥
ਘਰੈ ਅੰਦਰਿ ਸਭੁ ਵਥੁ ਹੈ ਬਾਹਰਿ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માનું નામ-ખજાનો બધું મનુષ્યના હૃદયની અંદર જ છે બહાર જંગલ વગેરેમાં શોધવાથી કાંઈ મળતું નથી.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਪਾਈਐ ਅੰਤਰਿ ਕਪਟ ਖੁਲਾਹੀ ॥੧॥
પરંતુ હા આ મળે છે ગુરુની કૃપાથી. જેને ગુરુ મળી જાય તેની અંદરના દરવાજા જે પહેલા માયાના મોહને કારણે બંધ હતા ખુલી જાય છે ॥૧॥
ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਹਰਿ ਪਾਈਐ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! ગુરુથી જ પરમાત્મા મળે છે
ਅੰਤਰਿ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਪੂਰੈ ਸਤਿਗੁਰਿ ਦੀਆ ਦਿਖਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આમ તો દરેક મનુષ્યની અંદર પરમાત્માનો નામ ખજાનો હાજર છે પરંતુ ગુરુએ જ આ ખજાનો દેખાડી દીધો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਹਰਿ ਕਾ ਗਾਹਕੁ ਹੋਵੈ ਸੋ ਲਏ ਪਾਏ ਰਤਨੁ ਵੀਚਾਰਾ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પરમાત્માના નામ-ધનનો ગ્રાહક બને છે તે ગુરુના માધ્યમથી મેળવી લે છે તે આધ્યાત્મિક જીવનનો કીમતી વિચાર પ્રાપ્ત કરી લે છે
ਅੰਦਰੁ ਖੋਲੈ ਦਿਬ ਦਿਸਟਿ ਦੇਖੈ ਮੁਕਤਿ ਭੰਡਾਰਾ ॥੨॥
માયાના મોહના તાળાથી બંધ થયેલ પોતાનું હૃદય તે ગુરુની કૃપાથી ખોલી લે છે આત્મ દૃષ્ટિથી જોવે છે કે માયાના મોહથી છુટકારો દેખાડનાર નામ-ધનના ખજાના ભર્યા પડેલ છે ॥૨॥
ਅੰਦਰਿ ਮਹਲ ਅਨੇਕ ਹਹਿ ਜੀਉ ਕਰੇ ਵਸੇਰਾ ॥
હે ભાઈ! મનુષ્યના હૃદયમાં નામ-ધનના અનેક ખજાના હાજર છે જીવાત્મા પણ અંદર જ વસે છે.
ਮਨ ਚਿੰਦਿਆ ਫਲੁ ਪਾਇਸੀ ਫਿਰਿ ਹੋਇ ਨ ਫੇਰਾ ॥੩॥
જયારે ગુરુની કૃપાથી સમજ આવે છે ત્યારે મનોઇચ્છીત ફળ મેળવે છે અને ફરી આને જન્મ-મરણનો ચક્કર રહેતો નથી. ॥૩॥
ਪਾਰਖੀਆ ਵਥੁ ਸਮਾਲਿ ਲਈ ਗੁਰ ਸੋਝੀ ਹੋਈ ॥
હે ભાઈ! જેને ગુરુની દીધેલી સમજ મળી ગઈ તે આધ્યાત્મિક જીવનની પરખ કરનારે નામ-ખજાનાને પોતાના હૃદયમાં સંભાળી લીધો.
ਨਾਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਅਮੁਲੁ ਸਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵੈ ਕੋਈ ॥੪॥
પ્રભુનું નામ-ખજાનો કોઈ દુનિયાવી કિંમતથી મળી શકતો નથી. ગુરુની શરણ પડીને જ મનુષ્ય મેળવી શકે છે ॥૪॥
ਬਾਹਰੁ ਭਾਲੇ ਸੁ ਕਿਆ ਲਹੈ ਵਥੁ ਘਰੈ ਅੰਦਰਿ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! નામ-ખજાનો હૃદયની અંદર જ છે જે મનુષ્ય જંગલ વગેરેમાં શોધતો ફરે છે તેને કાંઈ મળતું નથી.
ਭਰਮੇ ਭੂਲਾ ਸਭੁ ਜਗੁ ਫਿਰੈ ਮਨਮੁਖਿ ਪਤਿ ਗਵਾਈ ॥੫॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય પોતાની સમજના ભુલેખામાં ખોટા રસ્તા પર પડેલ આખું જગત શોધતું ફરે છે અને ઇજ્જત ગુમાવી લે છે ॥૫॥
ਘਰੁ ਦਰੁ ਛੋਡੇ ਆਪਣਾ ਪਰ ਘਰਿ ਝੂਠਾ ਜਾਈ ॥
હે ભાઈ! જેમ કોઈ અસત્ય ઠગી મનુષ્ય પોતાનું ઘર-ઘાટ છોડી દે છે અને ધન વગેરે માટે પારકા ઘરમાં જાય છે
ਚੋਰੈ ਵਾਂਗੂ ਪਕੜੀਐ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਚੋਟਾ ਖਾਈ ॥੬॥
તે ચોરની જેમ પકડાય જાય છે આ રીતે પરમાત્માના નામથી તૂટીને મનુષ્ય લોક-પરલોકમાં સજા ખાય છે ॥૬॥
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਘਰੁ ਜਾਤਾ ਆਪਣਾ ਸੇ ਸੁਖੀਏ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યોએ પોતાના હૃદય-ઘરને સારી રીતે સમજી લીધું છે તે જ સુખી જીવન વિતાવે છે
ਅੰਤਰਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਗੁਰ ਕੀ ਵਡਿਆਈ ॥੭॥
આ ઓળખી લીધું છે કે પરમાત્મા અમારી અંદર જ વસે છે પરંતુ હે ભાઈ! આ સદ્દગુરુની જ કૃપા છે ગુરુની કૃપા થાય ત્યારે જ આ સમજ પડે છે ॥૭॥
ਆਪੇ ਦਾਨੁ ਕਰੇ ਕਿਸੁ ਆਖੀਐ ਆਪੇ ਦੇਇ ਬੁਝਾਈ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્મા પોતે જ નામનું દાન કરે છે અને કોઈને કહી શકાતું નથી તે પ્રભુ પોતે જ નામની સમજ બક્ષે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ਤੂੰ ਦਰਿ ਸਚੈ ਸੋਭਾ ਪਾਈ ॥੮॥੬॥੨੮॥
હે નાનક! તું હંમેશા હરિ-નામ સ્મરણ કરતો રહે. જે મનુષ્ય હરિ-નામ સ્મરણ કરે છે તે હંમેશા-સ્થિર રહેનાર પ્રભુના ઓટલા પર શોભા મેળવે છે ॥૮॥૬॥૨૮॥