Page 364
ਸੋ ਬੂਝੈ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ॥
આ તફાવતને તે મનુષ્ય સમજે છે જેને પરમાત્મા પોતે સમજાવે છે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸੇਵ ਕਰਾਏ ॥੧॥
અને તેનાથી ગુરુની કૃપાથી પોતાની સેવા-ભક્તિ કરાવે છે ॥૧॥
ਗਿਆਨ ਰਤਨਿ ਸਭ ਸੋਝੀ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! ગુરુના બક્ષેલ જ્ઞાન-રત્નની કૃપાથી મનુષ્યને સાચી જીવન-સંયમ વિશે દરેક પ્રકારની સમજ આવી જાય છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਅਗਿਆਨੁ ਬਿਨਾਸੈ ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗੈ ਵੇਖੈ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુની કૃપાથી જે મનુષ્યનો અજ્ઞાન દૂર થઈ જાય છે તે દરેક સમય માયાના હુમલાઓથી સાવધાન રહે છે તે દરેક જગ્યાએ તે હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્માને જ જુએ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਮੋਹੁ ਗੁਮਾਨੁ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਜਲਾਏ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુના શબ્દની કૃપાથી પોતાની અંદરથી મોહ અને અહંકાર સળગાવી દે છે
ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਸੋਝੀ ਪਾਏ ॥
જે મનુષ્ય સંપૂર્ણ ગુરુથી સાચી જીવન-જુગતી સમજી લે છે
ਅੰਤਰਿ ਮਹਲੁ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਪਛਾਣੈ ॥
તે ગુરુના શબ્દ દ્વારા પોતાની અંદર વસતા પરમાત્માનું ઠેકાણું ઓળખી લે છે
ਆਵਣ ਜਾਣੁ ਰਹੈ ਥਿਰੁ ਨਾਮਿ ਸਮਾਣੇ ॥੨॥
તેના જન્મ-મરણના ચક્કર સમાપ્ત થઈ જાય છે તે પરમાત્માના નામમાં ટકેલો રહે છે અને સ્થિર-મન થઈ જાય છે ॥૨॥
ਜੰਮਣੁ ਮਰਣਾ ਹੈ ਸੰਸਾਰੁ ॥
હે ભાઈ! પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય માટે જગત જન્મ-મરણનું ચક્ર જ છે.
ਮਨਮੁਖੁ ਅਚੇਤੁ ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਗੁਬਾਰੁ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય પરમાત્માની યાદ તરફથી બેખબર રહે છે માયાનો મોહ-રૂપી ઘોર અંધકાર તેને કંઈ વિચારવા દેતો નથી
ਪਰ ਨਿੰਦਾ ਬਹੁ ਕੂੜੁ ਕਮਾਵੈ ॥
તે હંમેશા પારકી નિંદા કરતો રહે છે તે હંમેશા અસત્ય-ફરેબ જ કમાતો રહે છે પારકી નિંદા અસત્ય ઠગાઈમાં એવો મસ્ત રહે છે
ਵਿਸਟਾ ਕਾ ਕੀੜਾ ਵਿਸਟਾ ਮਾਹਿ ਸਮਾਵੈ ॥੩॥
જેમ ગંદકીનો કીડો ગંદકીમાં જ ટકી રહે છે અને તેમાંથી બહાર નીકળવું પસંદ કરતો નથી ॥૩॥
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਸਭ ਸੋਝੀ ਪਾਏ ॥
જે મનુષ્ય સાધુ-સંગતમાં મળીને સાચા જીવનની બધી સમજ પ્રાપ્ત કરે છે
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਦ੍ਰਿੜਾਏ ॥
જે ગુરુના શબ્દને દિલમાં વસાવીને પરમાત્માની ભક્તિને પોતાની અંદર દૃઢ કરીને ટકાવે છે
ਭਾਣਾ ਮੰਨੇ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥
જે પરમાત્માની રજાને મીઠું કરીને માને છે તેને હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદ મળી રહે છે
ਨਾਨਕ ਸਚਿ ਸਮਾਵੈ ਸੋਇ ॥੪॥੧੦॥੪੯॥
હે નાનક! તે હંમેશા-સ્થિર રહેનાર પરમાત્મામાં લીન રહે છે ॥૪॥૧૦॥૪૯॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੩ ਪੰਚਪਦੇ ॥
આશા મહેલ ૩ પાંચ પદ ॥
ਸਬਦਿ ਮਰੈ ਤਿਸੁ ਸਦਾ ਅਨੰਦ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુના શબ્દમાં જોડાઈને માયાના મોહથી મરે છે તેને હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદ મળે છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਭੇਟੇ ਗੁਰ ਗੋਬਿੰਦ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણે પડે છે પરમાત્માનો આશરો લે છે
ਨਾ ਫਿਰਿ ਮਰੈ ਨ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥
તે બીજી વાર આધ્યાત્મિક મૃત્યુ મરતો નથી તે વારંવાર જન્મતો મરતો નથી.
ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਸਾਚਿ ਸਮਾਇ ॥੧॥
સંપૂર્ણ ગુરુની કૃપાથી તે હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્મામાં લીન રહે છે ॥૧॥
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕਉ ਨਾਮੁ ਲਿਖਿਆ ਧੁਰਿ ਲੇਖੁ ॥
હે ભાઈ! પાછલા કરેલાં કર્મો અનુસાર પરમાત્માએ જેના માથા પર નામ-સ્મરણનો લેખ લખી દીધો
ਤੇ ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਸਦਾ ਧਿਆਵਹਿ ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਤੇ ਭਗਤਿ ਵਿਸੇਖੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે મનુષ્ય દરેક સમય હંમેશા જ નામ સ્મરણ કરે છે સંપૂર્ણ ગુરુથી તેને પ્રભુ-ભક્તિનો તિલક માથા પર મળે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕਉ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਲਏ ਮਿਲਾਇ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યોને પરમાત્મા પોતાના ચરણોમાં જોડી લે છે
ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕੀ ਗਹਣ ਗਤਿ ਕਹੀ ਨ ਜਾਇ ॥
તેની ગાઢ આધ્યાત્મિક સ્થિતિ વ્યક્ત કરી શકાતી નથી.
ਪੂਰੈ ਸਤਿਗੁਰ ਦਿਤੀ ਵਡਿਆਈ ॥
જેને સંપૂર્ણ ગુરુએ પ્રભુ-ચરણોમાં જોડાવાનો આ આદર આપ્યો
ਊਤਮ ਪਦਵੀ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਈ ॥੨॥
તેને ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્થિતિ પ્રાપ્ત થઈ ગઈ પરમાત્માના નામમાં તેની દરેક સમય લીનતા થઈ ગઈ ॥૨॥
ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰੇ ਸੁ ਆਪੇ ਆਪਿ ॥
‘જે કાંઈ કરે છે પરમાત્મા પોતે જ કરે છે
ਏਕ ਘੜੀ ਮਹਿ ਥਾਪਿ ਉਥਾਪਿ ॥
પરમાત્મા એક ક્ષણમાં ઉત્પન્ન કરીને તરત નાશ પણ કરી શકે છે’
ਕਹਿ ਕਹਿ ਕਹਣਾ ਆਖਿ ਸੁਣਾਏ ॥
જે મનુષ્ય વારંવાર આ જ કહીને લોકોને સંભળાવી દે છે ગુરુના શરણ પડીને પરમાત્માનું સ્મરણ ક્યારેય કરતો નથી
ਜੇ ਸਉ ਘਾਲੇ ਥਾਇ ਨ ਪਾਏ ॥੩॥
એવો મનુષ્ય જો આવી નીરી બીજાને કહેવાનો સો પ્રયત્ન પણ કરે તો પણ તેની આવી કોઈ પણ મહેનત પરમાત્માના ઓટલા પર સ્વીકાર થતી નથી ॥૩॥
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕੈ ਪੋਤੈ ਪੁੰਨੁ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਗੁਰੂ ਮਿਲਾਏ ॥
પાછલા કરેલા કર્મો અનુસાર જેના પાલવે સ્મરણનું ઉત્તમ સંસ્કાર છે તેને પરમાત્મા ગુરુ મળાવે છે.
ਸਚੁ ਬਾਣੀ ਗੁਰੁ ਸਬਦੁ ਸੁਣਾਏ ॥
ગુરુ તેને મહિમાની વાણી સંભળાવે છે હંમેશા સ્થિર પ્રભુનું નામ સંભળાવે છે મહિમાનાં શબ્દ સંભળાવે છે.
ਜਹਾਂ ਸਬਦੁ ਵਸੈ ਤਹਾਂ ਦੁਖੁ ਜਾਏ ॥
હે ભાઈ! જે હૃદયમાં ગુરુના શબ્દ વસે છે ત્યાંથી દરેક પ્રકારના દુઃખ દૂર થઈ જાય છે.
ਗਿਆਨਿ ਰਤਨਿ ਸਾਚੈ ਸਹਜਿ ਸਮਾਏ ॥੪॥
ગુરુના બક્ષેલ જ્ઞાન-રત્નની કૃપાથી મનુષ્ય હંમેશા સ્થિર પરમાત્મામાં જોડાઈ રહે છે અને આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકી રહે છે ॥૪॥
ਨਾਵੈ ਜੇਵਡੁ ਹੋਰੁ ਧਨੁ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માના નામની સરખામણીનું કોઇ ધન નથી
ਜਿਸ ਨੋ ਬਖਸੇ ਸਾਚਾ ਸੋਇ ॥
પરંતુ આ ધન ફક્ત તે મનુષ્યને મળે છે જેને હંમેશા-સ્થિર રહેનાર પરમાત્મા પોતે બક્ષે છે.
ਪੂਰੈ ਸਬਦਿ ਮੰਨਿ ਵਸਾਏ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુના શબ્દની સહાયતાથી તે મનુષ્ય પરમાત્માનું નામ પોતાના મનમાં વસાવી રાખે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਸੁਖੁ ਪਾਏ ॥੫॥੧੧॥੫੦॥
હે નાનક! પરમાત્માના નામમાં રંગાઈને મનુષ્ય હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદ મેળવે છે ॥૫॥૧૧॥૫૦॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੩ ॥
આશા મહેલ ૩॥
ਨਿਰਤਿ ਕਰੇ ਬਹੁ ਵਾਜੇ ਵਜਾਏ ॥
તે જો ભક્તિના નામ પર નાચે છે અને કેટલાય સાધન પણ વગાડે છે તો પણ તે કોઈને પણ કહીને સંભળાવી રહ્યો નથી કારણ કે તે પોતે જ સાંભળી રહ્યો નથી.
ਇਹੁ ਮਨੁ ਅੰਧਾ ਬੋਲਾ ਹੈ ਕਿਸੁ ਆਖਿ ਸੁਣਾਏ ॥
પરંતુ જ્યાં સુધી મનુષ્યનું આ પોતાનું મન માયાના મોહમાં અંધ-બહેરો થયેલ પડ્યો છે
ਅੰਤਰਿ ਲੋਭੁ ਭਰਮੁ ਅਨਲ ਵਾਉ ॥
તેની પોતાની અંદર તૃષ્ણાની આગ સળગી રહી છે ભટકણનું તોફાન ચાલી રહ્યું છે
ਦੀਵਾ ਬਲੈ ਨ ਸੋਝੀ ਪਾਇ ॥੧॥
આવી સ્થિતિમાં તેની અંદર જ્ઞાનનો દીવો સળગી શકતો નથી તે સાચા જીવનની સમજ પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી ॥૧॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਭਗਤਿ ਘਟਿ ਚਾਨਣੁ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની સન્મુખ રહીને કરેલી ભક્તિની કૃપાથી હૃદયમાં આધ્યાત્મિક જ્ઞાનનો પ્રકાશ થઈ જાય છે.
ਆਪੁ ਪਛਾਣਿ ਮਿਲੈ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ ભક્તિથી મનુષ્ય પોતાના આધ્યાત્મિક જીવનને પરખતો રહે છે અને મનુષ્યને તે પ્રભુ મળી જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਿਰਤਿ ਹਰਿ ਲਾਗੈ ਭਾਉ ॥
ગુરુની સન્મુખ રહેવું જ નૃત્ય છે આ રીતે પરમાત્માથી પ્રેમ બને છે
ਪੂਰੇ ਤਾਲ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਇ ॥
આ રીતે મનુષ્ય પોતાની અંદરથી અહંકાર દૂર કરે છે આ જ છે તાલમાં નાચવુ.
ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਚਾ ਆਪੇ ਜਾਣੁ ॥
જે મનુષ્ય આ નાચ નાચે છે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ પોતે જ તેનો મિત્ર બની જાય છે
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਅੰਤਰਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਪਛਾਣੁ ॥੨॥
ગુરુના શબ્દથી તેની અંદર વસતો પ્રભુ તેની ઓળખાણવાળો બની જાય છે ॥૨॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਭਗਤਿ ਅੰਤਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਿਆਰੁ ॥
ગુરુની સન્મુખ રહીને કરવામાં આવેલી ભક્તિથી મનુષ્યની અંદર પ્રીતિ ઉત્પન્ન થાય છે પ્રેમ ઉત્પન્ન થાય છે.
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਸਹਜਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥
ગુરુના શબ્દ મનુષ્યને આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં લઇ જાય છે પ્રભુના ગુણોનો વિચાર બક્ષે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਭਗਤਿ ਜੁਗਤਿ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥
ગુરુની સન્મુખ રહીને કરવામાં આવેલી ભક્તિ જ સાચો ઉપાય છે
ਪਾਖੰਡਿ ਭਗਤਿ ਨਿਰਤਿ ਦੁਖੁ ਹੋਇ ॥੩॥
જેનાથી તે પરમાત્મા મળે છે. દેખાવની ભક્તિના નાચથી તો દુઃખ થાય છે ॥૩॥