Page 363
ਤਨੁ ਮਨੁ ਅਰਪੇ ਸਤਿਗੁਰ ਸਰਣਾਈ ॥
પોતાનું મન પોતાનું શરીર ગુરુના હવાલે કરીને
ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ॥
તેનું નામ પ્રભુને વેચાયેલ દાસ પોતાના દિલમાં વસાવી રાખે છે આ જ તેના માટે સૌથી મોટી ઇજ્જત છે
ਸਦਾ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਪ੍ਰਭੁ ਹੋਇ ਸਖਾਈ ॥੧॥
જે પરમાત્મા બધાનો પ્રેમાળ છે અને બધાનો સાથી મિત્ર છે ॥૧॥
ਸੋ ਲਾਲਾ ਜੀਵਤੁ ਮਰੈ ॥
હે ભાઈ! વાસ્તવિક દાસ તે છે વાસ્તવમાં વેચાયેલ તે મનુષ્ય છે જે દુનિયાની મહેનત-કમાણી કરતા કરતા દુનિયાની વાસનાથી મરેલ છે.
ਸੋਗੁ ਹਰਖੁ ਦੁਇ ਸਮ ਕਰਿ ਜਾਣੈ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸਬਦਿ ਉਧਰੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આવો દાસ ખુશી-ગમ બંનેને એક જેવું જ સમજે છે અને ગુરુની કૃપાથી તે ગુરુના શબ્દમાં જોડાઈને દુનિયાની વાસનાથી બચી રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਕਰਣੀ ਕਾਰ ਧੁਰਹੁ ਫੁਰਮਾਈ ॥
પરમાત્માએ પોતાના દાસને સ્મરણનું જ કરવા-યોગ્ય કામ પોતાની હાજરીથી કહ્યું છે
ਬਿਨੁ ਸਬਦੈ ਕੋ ਥਾਇ ਨ ਪਾਈ ॥
પરમાત્માએ તેને હુકમ દીધો છે કે ગુરુના શબ્દમાં જોડાયા વગર કોઈ મનુષ્ય તેના ઓટલા પર સ્વીકાર થઈ શકતો નથી
ਕਰਣੀ ਕੀਰਤਿ ਨਾਮੁ ਵਸਾਈ ॥
આ માટે સેવક તેની મહિમા કરે છે તેનું નામ પોતાના મનમાં વસાવી રાખે છે આ જ તેના માટે કરવા યોગ્ય કાર્ય છે.
ਆਪੇ ਦੇਵੈ ਢਿਲ ਨ ਪਾਈ ॥੨॥
પરંતુ આ દાન પ્રભુ પોતે જ પોતાના દાસને દે છે અને દેતા વખતે સમય લગાવતો નથી ॥૨॥
ਮਨਮੁਖਿ ਭਰਮਿ ਭੁਲੈ ਸੰਸਾਰੁ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર જગત માયાની ભટકણમાં પડીને કુમાર્ગ પર પડી રહે છે
ਬਿਨੁ ਰਾਸੀ ਕੂੜਾ ਕਰੇ ਵਾਪਾਰੁ ॥
જેમ કોઈ વ્યાપારી પુંજી વગર ઠગાઇનો જ વ્યાપાર કરે છે.
ਵਿਣੁ ਰਾਸੀ ਵਖਰੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ ॥
જેની પાસે રાશિ નથી તેને સૌદો મળી શકતો નથી.
ਮਨਮੁਖਿ ਭੁਲਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇ ॥੩॥
આ રીતે પોતાના મનની પાછળ ચાલનાર મનુષ્ય સાચા જીવન-માર્ગથી વંચિત થયેલ પોતાના જીવનનો વિનાશ કરે છે ॥૩॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਸੁ ਲਾਲਾ ਹੋਇ ॥
પ્રભુના ઓટલા પર વેચાયેલ વાસ્તવિક દાસ તે જ છે જે સદ્દગુરુના શરણે પડે છે
ਊਤਮ ਜਾਤੀ ਊਤਮੁ ਸੋਇ ॥
તે જ ઉચ્ચ હસ્તીવાળો બની જાય છે તે જ ઊંચા જીવનવાળો થઈ જાય છે.
ਗੁਰ ਪਉੜੀ ਸਭ ਦੂ ਊਚਾ ਹੋਇ ॥
ગુરુની દીધેલી નામ સ્મરણની સીડીનો આશરો લઈને તે સૌથી ઊંચો થઇ જાય છે મહાન બની જાય છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਵਡਾਈ ਹੋਇ ॥੪॥੭॥੪੬॥
હે નાનક! પરમાત્માના નામ સ્મરણમાં જ ઈજ્જત છે ॥૪॥૭॥૪૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੩ ॥
આશા મહેલ ૩॥
ਮਨਮੁਖਿ ਝੂਠੋ ਝੂਠੁ ਕਮਾਵੈ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલનારી જીવ-સ્ત્રી હંમેશા તે જ કંઈ કરે છે જે તેના આધ્યાત્મિક જીવનને કોઈ કામ આવી શકતું નથી
ਖਸਮੈ ਕਾ ਮਹਲੁ ਕਦੇ ਨ ਪਾਵੈ ॥
તે પ્રયત્નોથી તે જીવ- સ્ત્રી પતિ-પ્રભુનું ઠેકાણું ક્યારેય પણ શોધી શકતા નથી
ਦੂਜੈ ਲਗੀ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਵੈ ॥
માયાના મોહમાં ફસાયેલી માયાની ભટકણમાં પડીને તે કુમાર્ગ પર પડેલી રહે છે.
ਮਮਤਾ ਬਾਧਾ ਆਵੈ ਜਾਵੈ ॥੧॥
હે મન! લગાવના બંધનોમાં બંધાયેલ જગત જન્મ-મરણના ચક્કરોમાં પડી રહે છે ॥૧॥
ਦੋਹਾਗਣੀ ਕਾ ਮਨ ਦੇਖੁ ਸੀਗਾਰੁ ॥
હે મન! પતિ દ્વારા ત્યાગાયેલી મંદ-કર્મી સ્ત્રીનો શણગાર જો
ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤਿ ਧਨਿ ਮਾਇਆ ਚਿਤੁ ਲਾਏ ਝੂਠੁ ਮੋਹੁ ਪਾਖੰਡ ਵਿਕਾਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
નિરા પાખંડ છે નિરા વિકાર છે. આ રીતે જે મનુષ્ય પુત્રોમાં સ્ત્રીમાં ધનમાં માયામાં ચિત્ત જોડે છે તેનો આ બધો મોહ વ્યર્થ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਦਾ ਸੋਹਾਗਣਿ ਜੋ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી પ્રભુ-પતિને પ્રેમાળ લાગે છે તે હંમેશા સારા ભાગ્યોવાળી છે
ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਸੀਗਾਰੁ ਬਣਾਵੈ ॥
તે ગુરુના શબ્દ દ્વારા પ્રભુ-મેળાપને પોતાનું આધ્યાત્મિક સોહજ બનાવે છે
ਸੇਜ ਸੁਖਾਲੀ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਰਾਵੈ ॥
તેના હૃદયની પથારી સુખદાયી થઇ જાય છે કારણ કે તે દરેક સમય પ્રભુ-પતિના મેળાપનું સુખ મેળવે છે
ਮਿਲਿ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਪਾਵੈ ॥੨॥
પ્રભુ-પ્રીતમને મળીને તે હંમેશા આધ્યાત્મિક આનંદ લે છે ॥૨॥
ਸਾ ਸੋਹਾਗਣਿ ਸਾਚੀ ਜਿਸੁ ਸਾਚਿ ਪਿਆਰੁ ॥
હે મન! જે જીવ-સ્ત્રીનો પ્રેમ હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્મામાં પડી જાય છે તે હંમેશા માટે સારા ભાગ્યવાળી બની જાય છે.
ਅਪਣਾ ਪਿਰੁ ਰਾਖੈ ਸਦਾ ਉਰ ਧਾਰਿ ॥
તે પોતાના પ્રભુ-પતિને હંમેશા પોતાના દિલમાં ટકાવી રાખે છે
ਨੇੜੈ ਵੇਖੈ ਸਦਾ ਹਦੂਰਿ ॥
તે પ્રભુને હંમેશા પોતાની નજીક પોતાની આજુબાજુ જુએ છે
ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸਰਬ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰਿ ॥੩॥
તેને પ્રેમાળ પ્રભુ બધામાં વ્યાપક દેખાઈ દે છે ॥૩॥
ਆਗੈ ਜਾਤਿ ਰੂਪੁ ਨ ਜਾਇ ॥
હે મન! ઊંચી જાતિ અને સુંદર રૂપનું શું અભિમાન? પરલોકમાં ન આ ઊંચી જાતિ જાય છે ન આ સુંદર રૂપ જાય છે.
ਤੇਹਾ ਹੋਵੈ ਜੇਹੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇ ॥
આ લોકમાં મનુષ્ય જેવા કર્મ કરે છે તેવું જ તેનું જીવન બની જાય છે બસ! આ જ છે મનુષ્યની જાતિ અને મનુષ્યનું રૂપ.
ਸਬਦੇ ਊਚੋ ਊਚਾ ਹੋਇ ॥
જેમ જેમ મનુષ્ય ગુરુના શબ્દની કૃપાથી આધ્યાત્મિક જીવનમાં વધુ ઊંચો અને ઊંચો થતો જાય છે
ਨਾਨਕ ਸਾਚਿ ਸਮਾਵੈ ਸੋਇ ॥੪॥੮॥੪੭॥
હે નાનક!તેમ તેમ તે હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્મામાં લીન થતો જાય છે ॥૪॥૮॥૪૭॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੩ ॥
આશા મહેલ ૩॥
ਭਗਤਿ ਰਤਾ ਜਨੁ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ॥
જે મનુષ્ય પરમાત્માની ભક્તિના રંગમાં રંગાઈ જાય છે તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકી રહે છે તે પ્રભુના પ્રેમમાં મગ્ન રહે છે.
ਗੁਰ ਕੈ ਭੈ ਸਾਚੈ ਸਾਚਿ ਸਮਾਇ ॥
ગુરુની ડરમાં રહીને હંમેશા સ્થિર પરમાત્માના ભયમાં રહીને તે હંમેશા સ્થિર પરમાત્મામાં લીન થઈ જાય છે.
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਭਗਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥
પરંતુ સંપૂર્ણ ગુરુની શરણ પડ્યા વગર પ્રભુની ભક્તિ થઈ શકતી નથી.
ਮਨਮੁਖ ਰੁੰਨੇ ਅਪਨੀ ਪਤਿ ਖੋਇ ॥੧॥
જે મનુષ્ય ગુરુનો આશરો-આશા ત્યાગીને પોતાના મનની પાછળ ચાલે છે તે અંતે પોતાની ઇજ્જત ગુમાવીને પસ્તાય છે ॥૧॥
ਮੇਰੇ ਮਨ ਹਰਿ ਜਪਿ ਸਦਾ ਧਿਆਇ ॥
હે મન! પરમાત્માના ગુણ યાદ કર હંમેશા પરમાત્માનું ધ્યાન ધર.
ਸਦਾ ਅਨੰਦੁ ਹੋਵੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਜੋ ਇਛੈ ਸੋਈ ਫਲੁ ਪਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનુષ્ય પરમાત્માનું નામ જપે છે તેની અંદર દિવસ-રાત હંમેશા આધ્યાત્મિક સ્વાદ બની રહે છે તે જે ફળની ઈચ્છા કરે છે તે જ ફળ પ્રાપ્ત કરી લે છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਤੇ ਪੂਰਾ ਪਾਏ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુ દ્વારા જ બધા ગુણોનો માલિક પરમાત્મા મળે છે
ਹਿਰਦੈ ਸਬਦੁ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਵਸਾਏ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુની શરણ પડનાર મનુષ્ય પોતાના હૃદયમાં ગુરુના શબ્દ વસાવે છે પ્રભુનુ હંમેશા સ્થિર નામ વસાવે છે
ਅੰਤਰੁ ਨਿਰਮਲੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰਿ ਨਾਏ ॥
જેમ-જેમ તે આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામ-જળના સરોવરમાં સ્નાન કરે છે તેનું હૃદય પવિત્ર થતું જાય છે.
ਸਦਾ ਸੂਚੇ ਸਾਚਿ ਸਮਾਏ ॥੨॥
હે ભાઈ! હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માની યાદમાં લીન થઈ મનુષ્ય હંમેશા માટે પવિત્ર થઈ જાય છે ॥૨॥
ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਵੇਖੈ ਸਦਾ ਹਜੂਰਿ ॥
તે પરમાત્માને જ જોવ છું.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰਿ ॥
હે મન! મારા પર પણ ગુરુએ કૃપા કરી છે
ਜਹਾ ਜਾਉ ਤਹ ਵੇਖਾ ਸੋਇ ॥
અને હું જ્યાં જાવ છું
ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਦਾਤਾ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥੩॥
પરંતુ ગુરુ વગર કોઈ બીજું આ ઊંચું દાન દેવાને લાયક નથી ॥૩॥
ਗੁਰੁ ਸਾਗਰੁ ਪੂਰਾ ਭੰਡਾਰ ॥
હે નાનક! ગુરુ સમુદ્ર છે
ਊਤਮ ਰਤਨ ਜਵਾਹਰ ਅਪਾਰ ॥
જેમાં પરમાત્મા અને મહિમાનાં અનંત અમૂલ્ય રત્ન જવાહર ભરેલા પડ્યા છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਦੇਵਣਹਾਰੁ ॥
ગુરુની કૃપાથી તે પ્રભુ-દાતાર મહિમાના કિંમતી રત્ન-જવાહર દે છે
ਨਾਨਕ ਬਖਸੇ ਬਖਸਣਹਾਰੁ ॥੪॥੯॥੪੮॥
જીવો પર બક્ષીશ કરનાર પરમાત્મા બક્ષીશ કરે છે ॥૪॥૯॥૪૮॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੩ ॥
આશા મહેલ ૩॥
ਗੁਰੁ ਸਾਇਰੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ ગુણોનું સમુદ્ર છે ગુરુ તે હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માનું રૂપ છે
ਪੂਰੈ ਭਾਗਿ ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਹੋਇ ॥
ખુબ કિસ્મતથી જ ગુરુની બતાવેલી સેવા થઈ શકે છે.