Page 8
ਸਰਮ ਖੰਡ ਕੀ ਬਾਣੀ ਰੂਪੁ ॥
(श्रम खण्डमा परमेश्वरको भक्तिलाई प्रमुख मानिएको छ) परमेश्वरको उपासना गर्ने कोशिस गर्ने सन्तहरूको बोली मिठो हुन्छ।
ਤਿਥੈ ਘਾੜਤਿ ਘੜੀਐ ਬਹੁਤੁ ਅਨੂਪੁ ॥
यस अवस्थामा (श्रम खण्डमा), प्रबुद्ध मनद्वारा अद्वितीय सुन्दरताको एक स्वरूप सिर्जना गरिन्छ।
ਤਾ ਕੀਆ ਗਲਾ ਕਥੀਆ ਨਾ ਜਾਹਿ ॥ ਜੇ ਕੋ ਕਹੈ ਪਿਛੈ ਪਛੁਤਾਇ ॥
तिनका शब्दहरूलाई भन्न सकिँदैन।यदि कसैले उहाँको महिमा गर्न खोज्यो भने पनि पछि पश्चात्ताप गर्नुपर्छ।
ਤਿਥੈ ਘੜੀਐ ਸੁਰਤਿ ਮਤਿ ਮਨਿ ਬੁਧਿ ॥
त्यहाँ वेद, श्रुति, ज्ञान, मन र बुद्धि गढिएका हुन्छन् ।
ਤਿਥੈ ਘੜੀਐ ਸੁਰਾ ਸਿਧਾ ਕੀ ਸੁਧਿ ॥੩੬॥
त्यहाँ दिव्य बुद्धि र सिद्ध अवस्था प्राप्तिको समझ भएका देवताहरूको निर्माण गरिन्छ।।३६।।
ਕਰਮ ਖੰਡ ਕੀ ਬਾਣੀ ਜੋਰੁ ॥
जुन उपासकहरूले परमेश्वरबाट आशिष् पाएका हुन्छन् तिनको बोली शक्तिशाली हुँदछ।
ਤਿਥੈ ਹੋਰੁ ਨ ਕੋਈ ਹੋਰੁ ॥
जहाँनेर यी उपासकहरू हुन्छन्, त्यहाँ अरू कोही हुँदैनन्।
ਤਿਥੈ ਜੋਧ ਮਹਾਬਲ ਸੂਰ ॥
ती उपासकहरूमा देहमाथि विजय प्राप्त गर्ने योद्धा, इन्द्रियहरूमाथि विजय प्राप्त गर्ने महाबलीहरू र वीर हृदयहरू हुन्छन्।
ਤਿਨ ਮਹਿ ਰਾਮੁ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰ ॥
उनीहरूमा प्रभु राम परिपुर्ण रहन्छन्।
ਤਿਥੈ ਸੀਤੋ ਸੀਤਾ ਮਹਿਮਾ ਮਾਹਿ ॥
(ती निर्गुण स्वरूप रामसँग महिमारुपी सिता चन्द्रमाजत्तिकै चम्किलो र मनलाई शीतल बनाउँने खालकी छिन् ।
ਤਾ ਕੇ ਰੂਪ ਨ ਕਥਨੇ ਜਾਹਿ ॥
यस्तो स्वरूप प्राप्त गर्नेको गुण भन्न सकिँदैन।
ਨਾ ਓਹਿ ਮਰਹਿ ਨ ਠਾਗੇ ਜਾਹਿ ॥ ਜਿਨ ਕੈ ਰਾਮੁ ਵਸੈ ਮਨ ਮਾਹਿ ॥
ती उपासक न त मर्दछन् अनि न त तिनलाई ठगिइन्छ,जसको हृदयमा परमात्मा रामका स्वरूप विद्यमान हुन्छ।
ਤਿਥੈ ਭਗਤ ਵਸਹਿ ਕੇ ਲੋਅ ॥
त्यहाँ धैरै लोकका भक्च निवास गर्छन्।
ਕਰਹਿ ਅਨੰਦੁ ਸਚਾ ਮਨਿ ਸੋਇ ॥
जसको हृदयमा सत्यस्वरूप निरंकार बास गर्दछन्, उनले आनन्द प्राप्त गर्दछन्।
ਸਚ ਖੰਡਿ ਵਸੈ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥
सत्य धारण गर्नेको हृदयमा(सचखण्ड) ती निरंकार निवास गर्दछन्; अर्थात् वैकुण्ठ लोक, जहाँ सद्गुणी व्यक्तिहरूको वास हुन्छ, त्यहाँ सर्वगुण स्वरूप परमात्माको वास हुन्छ।
ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲ ॥
यो सृजनहार परमेश्वरले आफ्नो सृष्टिको रचना गर्नुहुन्छ अनि यसलाई अनुग्रहका साथ हेर्नुहुन्छ, अर्थात् यसको पोषण गर्नुहुन्छ।
ਤਿਥੈ ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਵਰਭੰਡ ॥
त्यस सचखण्डमा अनन्त खण्ड, मण्डल तथा ब्रह्माण्ड छन्।
ਜੇ ਕੋ ਕਥੈ ਤ ਅੰਤ ਨ ਅੰਤ ॥
यदि कसैले उनको अन्तको कुरा गर्छ भने, उसले बुझ्न सक्दैन, किनभने उना अनन्त छन्।
ਤਿਥੈ ਲੋਅ ਲੋਅ ਆਕਾਰ ॥
त्यहाँ अनेकौं लोकहरू छन् अनि त्यहाँ बस्नेहरूको अस्तित्व पनि धेरै छन्।
ਜਿਵ ਜਿਵ ਹੁਕਮੁ ਤਿਵੈ ਤਿਵ ਕਾਰ ॥
त्यसपछि उहाँ सर्वशक्तिमान परमात्माले जसरी आज्ञा दिनुहुन्छ तिनीहरूले त्यसरी कार्य गर्छन्।
ਵੇਖੈ ਵਿਗਸੈ ਕਰਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥
आफुले रचना गरेको यो अनुष्ठान देख्न अनि असल कर्महरू विचार गर्न पाउँदा उहाँ खुसी हुनुहुन्छ।
ਨਾਨਕ ਕਥਨਾ ਕਰੜਾ ਸਾਰੁ ॥੩੭॥
गुरु नानक जी भन्नुहुन्छ कि ती निरंकाकका मूल-तत्व जसको मैले उल्लेख गरेको छु त्यसलाई व्यक्त गर्न अति नै कठिन छ।।३७।।
ਜਤੁ ਪਾਹਾਰਾ ਧੀਰਜੁ ਸੁਨਿਆਰੁ ॥
निग्रह- रूपी भट्टी इन्द्रिय होस्, सुनारको रूपमा संयम होस्।
ਅਹਰਣਿ ਮਤਿ ਵੇਦੁ ਹਥੀਆਰੁ ॥
अचल बुद्धिरूपी तरवार होस् , गुरु ज्ञानरूपी हथौडा होस्।
ਭਉ ਖਲਾ ਅਗਨਿ ਤਪ ਤਾਉ ॥
निरंकरको भयलाई फुकाइ तथा तपस्यामय जीवनलाई अग्नि ताप बनाउनुहोस्।
ਭਾਂਡਾ ਭਾਉ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਤਿਤੁ ਢਾਲਿ ॥
हृदयलाई प्रेमको भाँडा बनाउनुहोस् र त्यसमा नाम-अमृतलाई घोल्नुहोस्।
ਘੜੀਐ ਸਬਦੁ ਸਚੀ ਟਕਸਾਲ ॥
यही साँचो पुदिनामा नै नैतिक जीवनको सृष्टि हुन्छ। अर्थात्, यस्तो पुदिनाबाट नै जीवन पुण्यमय बनाउन सकिन्छ ।
ਜਿਨ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰਮੁ ਤਿਨ ਕਾਰ ॥
जसमाथि अकाल पुरुषको कृपृदृष्टि हुँदछ, उनैले यो कार्य गर्न पाउँदछ।
ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲ ॥੩੮॥
हे नानक! यस्तो असल गुण भएका प्राणीहरू त्यस कृपासागर परमात्माको कृपादृष्टिको कारण कृतज्ञ हुन्छन्।
ਸਲੋਕੁ ॥
सलोकु ॥
ਪਵਣੁ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤੁ ॥
सारा सृष्टिको गुरु वायु हो, पिता जल हो, पृथ्वी महान् माता हो।
ਦਿਵਸੁ ਰਾਤਿ ਦੁਇ ਦਾਈ ਦਾਇਆ ਖੇਲੈ ਸਗਲ ਜਗਤੁ ॥
दिन अनि रात दुवै धाई(वालकलाई खुवाउने) जस्तै हुन् तथा सम्पूर्ण जगत् यी दुईका काखमा खेलिरहेका छन्।
ਚੰਗਿਆਈਆ ਬੁਰਿਆਈਆ ਵਾਚੈ ਧਰਮੁ ਹਦੂਰਿ ॥
शुभ तथा अशुभ कर्महरूको लेखाजोखा ती अकाल-पुरुषको दरबारमा हुनेछ।
ਕਰਮੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਕੇ ਨੇੜੈ ਕੇ ਦੂਰਿ ॥
आफ्नो राम्रोनराम्रो कर्महरूको फळस्वरूप नै प्राणी परमात्माको नजिक तथा टाडा हहुँदछ।
ਜਿਨੀ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਗਏ ਮਸਕਤਿ ਘਾਲਿ ॥
जजसले प्रभुका नाम स्मरण गरेका छन्, तिनले जप-तप आदिमा गरिने मेहनतलाई सफल गरिसकेका हुन्छन्।
ਨਾਨਕ ਤੇ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਕੇਤੀ ਛੁਟੀ ਨਾਲਿ ॥੧॥
गुरु नानक देवजी भन्नुहुन्छ कि यस्ता असल प्राणीहरूको अनुहार उज्ज्वल भएको हुन्छ अनि धेरै प्राणीहरू उनीहरूसँग अर्थात् उनीहरूको अनुसरण गरेर गतिचक्रबाट मुक्त भएका छन्।
ਸੋ ਦਰੁ ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧
सो दरु रागु आसा महला १
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
ईश्वर एक छन्, जसलाई सतगुरुको कृपाले पाइन्छ।
ਸੋ ਦਰੁ ਤੇਰਾ ਕੇਹਾ ਸੋ ਘਰੁ ਕੇਹਾ ਜਿਤੁ ਬਹਿ ਸਰਬ ਸਮਾਲੇ ॥
हे निरंकार! तिम्रो त्यो(अकथनीय) द्वार कस्तो छ, त्यो निवास-स्थान कस्तो छ, जहाँ बसेर तिमी सृष्टिको प्रतिपालन गर्दछौ?( यसको बारेमा कसरी भनूँ)
ਵਾਜੇ ਤੇਰੇ ਨਾਦ ਅਨੇਕ ਅਸੰਖਾ ਕੇਤੇ ਤੇਰੇ ਵਾਵਣਹਾਰੇ ॥
हे अनन्त स्वरूप! तिम्रो द्वारमा अनगिन्ती दिव्य ध्वनिहरू गुन्जिरहेका छन्, त्यहाँ धेरै नर्तकीहरू छन्।
ਕੇਤੇ ਤੇਰੇ ਰਾਗ ਪਰੀ ਸਿਉ ਕਹੀਅਹਿ ਕੇਤੇ ਤੇਰੇ ਗਾਵਣਹਾਰੇ ॥
तिम्रो द्वारमा तिम्रा रागिनीहरूसँग थुप्रै रागहरू गाइन्छन् अनि धेरैले ती राग रागिनीहरू त्यहाँ गाउन लागेका छन्।
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਪਵਣੁ ਪਾਣੀ ਬੈਸੰਤਰੁ ਗਾਵੈ ਰਾਜਾ ਧਰਮੁ ਦੁਆਰੇ ॥
(अघि गायकहरूको वर्णन गरिन्छ) हे अकाल पुरख! हावा, पानी र आगोले तपाईँका लागि गीत गाउँछन्, अनि धर्मराजले पनि तपाईंको द्वारमा तपाईंको महिमा गाउँछन्।
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਚਿਤੁ ਗੁਪਤੁ ਲਿਖਿ ਜਾਣਨਿ ਲਿਖਿ ਲਿਖਿ ਧਰਮੁ ਬੀਚਾਰੇ ॥
जीवहरूको राम्रोनराम्रो भाग्य लेख्ने चित्रगुप्तले तिम्रै प्रसंशा गर्छन् ता लेखेर शुभ तथा अशुभ कर्महरूको विचार गर्दछन्।
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਈਸਰੁ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇਵੀ ਸੋਹਨਿ ਤੇਰੇ ਸਦਾ ਸਵਾਰੇ ॥
शिव तथा ब्रह्माले आ-आफ्नो दैवी शक्तिद्वारा तपाईँको गुणगाल गरिरहेका छन्, जसले तपाईँलाई सदैव सुशोभित पाइहेका छन्।
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਇੰਦ੍ਰ ਇੰਦ੍ਰਾਸਣਿ ਬੈਠੇ ਦੇਵਤਿਆ ਦਰਿ ਨਾਲੇ ॥
देवताहरूसँग आफ्नो सिंहासनमा बसेका इन्द्र पनि तिम्रो महिमाको गुणगान गरिरहेका छन्।
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਸਿਧ ਸਮਾਧੀ ਅੰਦਰਿ ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਸਾਧ ਬੀਚਾਰੇ ॥
समाधिमा बसेका सिद्धहरूले पनि तपाईँको गुणगान गरिरहेका छन्, विचारशील सन्तहरूले पनि तपाईँको प्रशंसा गरिरहेका छन्।