Page 6
ਆਖਹਿ ਗੋਪੀ ਤੈ ਗੋਵਿੰਦ ॥
गिरिधर गोपाल कृष्ण र उनका गोपीहरूले पनि ती निरंकारको प्रशंसा गर्छन्।
ਆਖਹਿ ਈਸਰ ਆਖਹਿ ਸਿਧ ॥
महादेव तथा गोरख आदि सिद्धहरूले पनि उनको प्रसिद्धिबारे भन्छन्।
ਆਖਹਿ ਕੇਤੇ ਕੀਤੇ ਬੁਧ ॥
ती सृष्टिकर्ताले यस संसारमा सृष्टि गर्नुभएका सबै बुद्धिमान प्राणीहरूलाई पनि उहाँको महिमा भनिन्छ।
ਆਖਹਿ ਦਾਨਵ ਆਖਹਿ ਦੇਵ ॥
समस्त दानव र देवताहरू पनि उहाँको महिमा गर्छन्।
ਆਖਹਿ ਸੁਰਿ ਨਰ ਮੁਨਿ ਜਨ ਸੇਵ ॥
संसारका सबै पुण्य कर्म गर्ने मानव, नारदआदि ऋषि-मुनि तथा अन्य भक्तहरूले उहाँको स्तुतिगान गाउँछन्।
ਕੇਤੇ ਆਖਹਿ ਆਖਣਿ ਪਾਹਿ ॥
वर्तमानमा जति पनि जीवजन्तुले भनिरहेका छन् र भविष्यमा कतिले भन्न खोज्नेछन्
ਕੇਤੇ ਕਹਿ ਕਹਿ ਉਠਿ ਉਠਿ ਜਾਹਿ ॥
विगतमा धेरै प्राणीहरूले आफ्नो जीवन समाप्त गरिसकेका छन्।
ਏਤੇ ਕੀਤੇ ਹੋਰਿ ਕਰੇਹਿ ॥
यति त हामीले गनिसकेका छौं अनि अझै प्राप्त भए त।
ਤਾ ਆਖਿ ਨ ਸਕਹਿ ਕੇਈ ਕੇਇ ॥
तैपनि उहाँको अमूल्य स्तुति कसैले पनि भन्न सक्दैन।
ਜੇਵਡੁ ਭਾਵੈ ਤੇਵਡੁ ਹੋਇ ॥
जति बेसी आत्म-विस्तार चाहन्छ, त्यो त्यति नै फराकिलो हुन्छ।
ਨਾਨਕ ਜਾਣੈ ਸਾਚਾ ਸੋਇ ॥
श्री गुरु नानक देवजी भन्नुहुन्छ कि केवल सत्य स्वरूप निरंकार आफ्नो अमूल्य गुणहरूलाई जान्दछन्।
ਜੇ ਕੋ ਆਖੈ ਬੋਲੁਵਿਗਾੜੁ ॥
यदि एक बेअर्थ बोल्नेले परमेश्वरको अन्त त्यो यति छ भन्छ भने
ਤਾ ਲਿਖੀਐ ਸਿਰਿ ਗਾਵਾਰਾ ਗਾਵਾਰੁ ॥੨੬॥
तब उसलाई महामूर्खहरूमा गणना गरिन्छ।।२६।।
ਸੋ ਦਰੁ ਕੇਹਾ ਸੋ ਘਰੁ ਕੇਹਾ ਜਿਤੁ ਬਹਿ ਸਰਬ ਸਮਾਲੇ ॥
जहाँ बसेर उनले सम्पूर्ण सृष्टिलाई सम्हालिरहेका छन्, ती पालनकर्ता ईश्वरका द्वार तथा घर कस्तो छ?
ਵਾਜੇ ਨਾਦ ਅਨੇਕ ਅਸੰਖਾ ਕੇਤੇ ਵਾਵਣਹਾਰੇ ॥
(यहाँ सतगुरुजीले यस प्रश्नको जवाफ सरल शब्दहरूमा दिनुहुन्छ) हे मानव! उनको ढोकामा विभिन्न प्रकारका अनगिन्ती बाजाहरू गुञ्जिरहेका हुन्छन् अनि ती बजाउनेहरू धेरै हुन्छन्।
ਕੇਤੇ ਰਾਗ ਪਰੀ ਸਿਉ ਕਹੀਅਨਿ ਕੇਤੇ ਗਾਵਣਹਾਰੇ ॥
त्यहाँ रागिनीसँग गाइनेले धेरै रागहरू गाइरहेका हुन्छन् अनि ती रागहरू गाउने गन्धर्व आदि जस्ता धेरै गायकहरू पनि हुन्छन्।
ਗਾਵਹਿ ਤੁਹਨੋ ਪਉਣੁ ਪਾਣੀ ਬੈਸੰਤਰੁ ਗਾਵੈ ਰਾਜਾ ਧਰਮੁ ਦੁਆਰੇ ॥
ती निरंकारको महिमा वायु, जल तथा अग्निका देवताहरूले गाइरहेका छन् अनि सबै जीवित प्राणीहरूको कर्मका विश्लेषक धर्मराजले पनि उनको ढोकामा उभिएर आफ्नो महिमा गाउँछन्।
ਗਾਵਹਿ ਚਿਤੁ ਗੁਪਤੁ ਲਿਖਿ ਜਾਣਹਿ ਲਿਖਿ ਲਿਖਿ ਧਰਮੁ ਵੀਚਾਰੇ ॥
जीवात्माहरूले गर्ने कर्महरू लेख्ने चित्र-गुप्तले पनि त्यो अकाल-पुरखको प्रशंसा गर्छन् तथा धर्मराजले चित्रगुप्तद्वारा लेखिने शुभशुभ कर्महरूमाथि विचार गर्दछन्।
ਗਾਵਹਿ ਈਸਰੁ ਬਰਮਾ ਦੇਵੀ ਸੋਹਨਿ ਸਦਾ ਸਵਾਰੇ ॥
परमात्माद्वारा प्रतिपादित शिव, ब्रह्मा तथा तिनीहरूका देवीहरू (शक्ति) जो भगवानद्वारा सुशोभित छन्, सदैव उहाँको प्रशंसा गर्छन्।
ਗਾਵਹਿ ਇੰਦ ਇਦਾਸਣਿ ਬੈਠੇ ਦੇਵਤਿਆ ਦਰਿ ਨਾਲੇ ॥
हे निरंकार! सबै देवता र स्वर्गका अधिपति इन्द्र आफ्नो सिंहासनमा अन्य देवताहरूसँग बसेर तपाईँको ढोकामा उभिई तपाईँको स्तुति गरिरहेका छन्।
ਗਾਵਹਿ ਸਿਧ ਸਮਾਧੀ ਅੰਦਰਿ ਗਾਵਨਿ ਸਾਧ ਵਿਚਾਰੇ ॥
सिद्ध मानिसहरू समाधिमा बसेर तपाईँको स्तुति गाउँछन्, विचारशील साधुहरू विवेकले प्रशंसा गर्छन्।
ਗਾਵਨਿ ਜਤੀ ਸਤੀ ਸੰਤੋਖੀ ਗਾਵਹਿ ਵੀਰ ਕਰਾਰੇ ॥
यति, सती तथा सन्तोषी मानिसहरूले पनि तपाईँको स्तुति गान गर्छन्, अनि पराक्रमी योद्धाहरूले पनि तपाईँको महिमा गाउँछन्।
ਗਾਵਨਿ ਪੰਡਿਤ ਪੜਨਿ ਰਖੀਸਰ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਵੇਦਾ ਨਾਲੇ ॥
संसारका सबै विद्वान्, महान् जितेन्द्रीय ऋषि-मुनिहरूले युगौंदेखि वेद पढेर-पढेर ती अकाल पुरखको प्रशंसा गर्दै आएका छन्।
ਗਾਵਹਿ ਮੋਹਣੀਆ ਮਨੁ ਮੋਹਨਿ ਸੁਰਗਾ ਮਛ ਪਇਆਲੇ ॥
मनलाई मोहित पार्ने सबै सुन्दरी स्त्रीहरू स्वर्ग लोक, मृत्यु लोक तथा पाताल लोकमा तिम्रो प्रशंसा गरिरहेका छन्।
ਗਾਵਨਿ ਰਤਨ ਉਪਾਏ ਤੇਰੇ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਨਾਲੇ ॥
निरंकारद्वारा उत्पन्न गरिएका चौध रत्नहरू, संसारका अठसठ्ठी तीर्थस्थलहरू र त्यहाँ उपस्थित सन्तहरूले(श्रेष्ठ व्यक्ति) पनि उहाँको महिमा गाउँदछन्।
ਗਾਵਹਿ ਜੋਧ ਮਹਾਬਲ ਸੂਰਾ ਗਾਵਹਿ ਖਾਣੀ ਚਾਰੇ ॥
सबै योद्धा, महाबली, शूरवीरहरूले अकाल पुरखको महिमा गाउँछन्, उत्पत्तिका सबै चार स्रोतहरू (अण्डज, जरायुज, स्वेदज व उदभिज्ज)ले पनि उहाँका गुणहरू गाएका छन्।
ਗਾਵਹਿ ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਵਰਭੰਡਾ ਕਰਿ ਕਰਿ ਰਖੇ ਧਾਰੇ ॥
नवखण्ड, मण्डल तथा सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड, जसलाई सृष्टिकर्ताले रच्नुभएको छ अनि धारण गर्नुभएको छ, यी सबैले तपाईँको स्तुति गान गर्छन्।
ਸੇਈ ਤੁਧੁਨੋ ਗਾਵਹਿ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵਨਿ ਰਤੇ ਤੇਰੇ ਭਗਤ ਰਸਾਲੇ ॥
वास्तवमा, जो तपाईँको भक्तिमा लीन छन्, जो तपाईँको नाममा लीन छन्, अनि जसले तपाईंलाई मन पराउँछन् उनीहरूले मात्र तपाईँको गुण गाउन सक्छन्।
ਹੋਰਿ ਕੇਤੇ ਗਾਵਨਿ ਸੇ ਮੈ ਚਿਤਿ ਨ ਆਵਨਿ ਨਾਨਕੁ ਕਿਆ ਵੀਚਾਰੇ ॥
हे नानक, तपाईँको प्रशंसा गर्ने अरू धेरै प्राणीहरू मलाई याद छैन। म ती जीवहरूको गणना कति टाढासम्म गर्न सक्छु?
ਸੋਈ ਸੋਈ ਸਦਾ ਸਚੁ ਸਾਹਿਬੁ ਸਾਚਾ ਸਾਚੀ ਨਾਈ ॥
ती सत्यस्वरूप अकाल पुरख विगतमा थिए, उही सदगुणी निरंकार वर्तमानमा पनि छन्
ਹੈ ਭੀ ਹੋਸੀ ਜਾਇ ਨ ਜਾਸੀ ਰਚਨਾ ਜਿਨਿ ਰਚਾਈ ॥
उनी भविष्यमा सदैव रहनेछन्, ती सृजनहार परमात्मा न जन्म लिन्छन् अनि न त उनको मृत्यु नै हुन्छ।
ਰੰਗੀ ਰੰਗੀ ਭਾਤੀ ਕਰਿ ਕਰਿ ਜਿਨਸੀ ਮਾਇਆ ਜਿਨਿ ਉਪਾਈ ॥
जुन सृष्टिका रचयिता ईश्वरले रङ-बिरङ्गी, किसिम-किसिमका आकार भएका तथा अनेकौं प्राणीहकूको उत्पत्ति आफ्नो मायाले गरेका हुन्।
ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਕੀਤਾ ਆਪਣਾ ਜਿਵ ਤਿਸ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ॥
आफ्नो यो उत्पत्तिलाई गरेर उनी आफ्नो रुचिअनुसार तिनीहरूलाई देख्छन्, अर्थात्, उनले आफ्नो इच्छाअनुसार तिनीहरूको हेरचाह गर्दछ।
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਸੋਈ ਕਰਸੀ ਹੁਕਮੁ ਨ ਕਰਣਾ ਜਾਈ ॥
अकालका पुरखलाई जे राम्रो लाग्छ, उनी त्यही कार्य गर्छन् अनि भविष्यमा पनि गर्छन्, उनलाई आज्ञा दिने उनीजस्तो कोही पनि छैन।
ਸੋ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ਸਾਹਾ ਪਾਤਿਸਾਹਿਬੁ ਨਾਨਕ ਰਹਣੁ ਰਜਾਈ ॥੨੭॥
गुरु नानकजीको भनाइ छ कि हे मानव! ईश्वर राजाहरूको राजा अर्थात् महाराजा हुन्, उनको आज्ञामा रहनु नै उचित हुन्छ।।२७।।
ਮੁੰਦਾ ਸੰਤੋਖੁ ਸਰਮੁ ਪਤੁ ਝੋਲੀ ਧਿਆਨ ਕੀ ਕਰਹਿ ਬਿਭੂਤਿ ॥
गुरुजी भन्छन् कि हे मानव योगी! तिमीले सन्तुष्टिको मुद्रा, दुष्कर्मबाट लाजरुपी पात्र, पापरहित ङएरा लोक-परलोकमा बनाइने प्रतिष्ठारुपी चोली ग्रहण गर्नुपर्छ तथा शरीरमा ईश्वरको नाम-स्मरणरुपी नामको विभुती लगाएर राख्नुपर्छ।
ਖਿੰਥਾ ਕਾਲੁ ਕੁਆਰੀ ਕਾਇਆ ਜੁਗਤਿ ਡੰਡਾ ਪਰਤੀਤਿ ॥
मृत्युलाई स्मरण गर्नु नै तिम्रो काख हो, शरीरलाई शुद्ध राख्नु नै योगको चाल हो, अकाल पुरखको दृढ विश्वास नै तिम्रो लौरो हो। यी सबै सदाचारहरू ग्रहण गर्नु नै वास्तविक योगी भेष हो।
ਆਈ ਪੰਥੀ ਸਗਲ ਜਮਾਤੀ ਮਨਿ ਜੀਤੈ ਜਗੁ ਜੀਤੁ ॥
संसारका सबै जीव-जन्तुहरूलाई तिमीले प्रेम गर्नु पर्छ, अर्थात् तिनीहरूको दु:ख र सुखको अनुभव गर्नु पर्छ, यो तिम्रो उत्तम सम्प्रदाय (योगीहरूको उत्तम सम्प्रदाय) हो। काम बासनाजस्ता विकारहरूबाट मनलाई जित्नु भनेको संसारलाई जित्नु समान हो।
ਆਦੇਸੁ ਤਿਸੈ ਆਦੇਸੁ ॥
नमस्कार छ, केवल ती सर्वगुण स्वरूप निरंकारलाई नमस्कार छ।
ਆਦਿ ਅਨੀਲੁ ਅਨਾਦਿ ਅਨਾਹਤਿ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਏਕੋ ਵੇਸੁ ॥੨੮॥
जो सबैका मूल, रङरहीत, पवित्र स्वरूप, अदिरहित, अनस्वर तथा अपरिवर्तनीय स्वरूप हुन्।।२८।।
ਭੁਗਤਿ ਗਿਆਨੁ ਦਇਆ ਭੰਡਾਰਣਿ ਘਟਿ ਘਟਿ ਵਾਜਹਿ ਨਾਦ ॥
हे मानव! निरंकारको सर्वव्यापकताको ज्ञान हुनु नै तिम्रो भोजन हो, तिम्रो हृदय दयाको भण्डार हुनेछ, किनकि करुणाले मात्र पुण्य प्राप्त हुन्छ। पल- पलमा जुन चेतन सत्ता प्रकट हुँदैछ त्यो ध्वनि बजाउनु जस्तै हो।
ਆਪਿ ਨਾਥੁ ਨਾਥੀ ਸਭ ਜਾ ਕੀ ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ਅਵਰਾ ਸਾਦ ॥
जसले सम्पूर्ण सृष्टिलाई एकसूत्रमा बाँधेर राखेका छन्, उनै सृजनहार परमात्मा हुन्, सबै ऋद्धि-सिद्धिहरू अन्य प्रकारका स्वाद हुन्।
ਸੰਜੋਗੁ ਵਿਜੋਗੁ ਦੁਇ ਕਾਰ ਚਲਾਵਹਿ ਲੇਖੇ ਆਵਹਿ ਭਾਗ ॥
संयोग र वियोगरूपी दुवै नियम मिलेर यस सृष्टिको कार्यलाई चलाइरहेका छन्, कर्मअनुसार जीवलाई आ-आफ्नो भाग्य प्राप्त हुन्छ।