Page 466
ਸੂਖਮ ਮੂਰਤਿ ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨ ਕਾਇਆ ਕਾ ਆਕਾਰੁ ॥
अलक्ष प्रभुको रूप सूक्ष्म छ, उनको नाम निरञ्जन हो र यो संसार उनको शरीर हो।
ਸਤੀਆ ਮਨਿ ਸੰਤੋਖੁ ਉਪਜੈ ਦੇਣੈ ਕੈ ਵੀਚਾਰਿ ॥
दानीको मनमा सन्तोष उत्पन्न हुन्छ अनि दान गर्ने बारे सोच्दछ।
ਦੇ ਦੇ ਮੰਗਹਿ ਸਹਸਾ ਗੂਣਾ ਸੋਭ ਕਰੇ ਸੰਸਾਰੁ ॥
तर दिएको दानको फलस्वरूप उनी हजारौं पटक माग्छन् र कामना गर्छन् कि संसारले उनलाई सुशोभित गरिरहोस्।
ਚੋਰਾ ਜਾਰਾ ਤੈ ਕੂੜਿਆਰਾ ਖਾਰਾਬਾ ਵੇਕਾਰ ॥
त्यहाँ झूटा आचरण भएका चोरहरू, व्यभिचारीहरू र पापीहरू पनि छन्।
ਇਕਿ ਹੋਦਾ ਖਾਇ ਚਲਹਿ ਐਥਾਊ ਤਿਨਾ ਭਿ ਕਾਈ ਕਾਰ ॥
उनीहरूसँग जे जति थियो, आफ्नो कर्मको फल भोगेर यहाँबाट रित्तो हुन्छन्। के तिनीहरूले कुनै असल काम हरू गरे?"
ਜਲਿ ਥਲਿ ਜੀਆ ਪੁਰੀਆ ਲੋਆ ਆਕਾਰਾ ਆਕਾਰ ॥
विभिन्न प्रकारका संसार र आकाशगंगाहरूमा पानी र पृथ्वीमा धेरै प्रकारका जीवहरू बस्छन्।
ਓਇ ਜਿ ਆਖਹਿ ਸੁ ਤੂੰਹੈ ਜਾਣਹਿ ਤਿਨਾ ਭਿ ਤੇਰੀ ਸਾਰ ॥
हे प्रभु! तिमीलाई थाहा छ यी प्राणीहरूले के भन्छन्। तिनीहरूलाई प्रदान गर्ने तपाईं नै हुनुहुन्छ।
ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਭੁਖ ਸਾਲਾਹਣੁ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਆਧਾਰੁ ॥
हे नानक! भक्तहरू भगवानको स्तुति गर्न भोका हुन्छन् र उहाँको वास्तविक नाम नै उनीहरूको आधार हो।
ਸਦਾ ਅਨੰਦਿ ਰਹਹਿ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਗੁਣਵੰਤਿਆ ਪਾ ਛਾਰੁ ॥੧॥
तिनीहरू सदाचारी पवित्र मानिसहरूको खुट्टाको धूलो बन्छन् र दिनरात आनन्दमा बस्छन्॥१॥
ਮਃ ੧ ॥
महला १ ॥
ਮਿਟੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕੀ ਪੇੜੈ ਪਈ ਕੁਮ੍ਹ੍ਹਿਆਰ ॥
जब कुनै मुसलमानको मृत्यु हुन्छ, उसलाई गाडिन्छ र उसको शरीर माटो बन्छ, तर जब त्यो माटो कुम्हारमा आउँछ,
ਘੜਿ ਭਾਂਡੇ ਇਟਾ ਕੀਆ ਜਲਦੀ ਕਰੇ ਪੁਕਾਰ ॥
उहाँले यसबाट भाँडाकुँडा र इँटा बनाउनुहुन्छ, यो जलिरहेको माटो चिच्याउँछ।
ਜਲਿ ਜਲਿ ਰੋਵੈ ਬਪੁੜੀ ਝੜਿ ਝੜਿ ਪਵਹਿ ਅੰਗਿਆਰ ॥
गरीब माटो पानीबाट चिच्याउँछ र जलिरहेको अङ्गुर त्यसमाथि खस्छ।
ਨਾਨਕ ਜਿਨਿ ਕਰਤੈ ਕਾਰਣੁ ਕੀਆ ਸੋ ਜਾਣੈ ਕਰਤਾਰੁ ॥੨॥
गुरु नानक देव जी भन्नुहुन्छ कि यस संसारको सृष्टि गर्नुहुने भगवानलाई जलाउनु वा गाड्नुबीचको भिन्नता थाहा छ॥२॥
ਪਉੜੀ ॥
पउड़ी॥
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ॥
साँचो गुरु बिना कुनै पनि मानिसले ईश्वरलाई प्राप्त गरेको छैन, र कहिल्यै हुनेछैन, किनकि
ਸਤਿਗੁਰ ਵਿਚਿ ਆਪੁ ਰਖਿਓਨੁ ਕਰਿ ਪਰਗਟੁ ਆਖਿ ਸੁਣਾਇਆ ॥
भगवान्ले आफूलाई सतगुरुको भित्री उपस्थितिमा राख्नुभएको छ र आफूलाई प्रकट गरेर उहाँको सामुन्ने घोषणा गर्नुहुन्छ।
ਸਤਿਗੁਰ ਮਿਲਿਐ ਸਦਾ ਮੁਕਤੁ ਹੈ ਜਿਨਿ ਵਿਚਹੁ ਮੋਹੁ ਚੁਕਾਇਆ ॥
जसले सांसारिक आसक्तिलाई आफ्नो भित्री आत्मबाट मेटिदिएका छन्, उनीहरु सतगुरुलाई भेटेर मुक्त भएका छन्।
ਉਤਮੁ ਏਹੁ ਬੀਚਾਰੁ ਹੈ ਜਿਨਿ ਸਚੇ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥ ਜਗਜੀਵਨੁ ਦਾਤਾ ਪਾਇਆ ॥੬॥
सबैभन्दा राम्रो विचार यो हो कि जसले आफ्नो मन सत्यमा राखेको छ, उसले प्रभुलाई संसारको जीवनदाता भेट्टाएको छ॥६॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
श्लोक महला १॥
ਹਉ ਵਿਚਿ ਆਇਆ ਹਉ ਵਿਚਿ ਗਇਆ ॥
मानिस अहंकारमा संसारमा आएको छ र अहंकारमा संसार छोडेको छ।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਜੰਮਿਆ ਹਉ ਵਿਚਿ ਮੁਆ ॥
उनी अहंकारमा जन्मेका थिए र अहंकारमा नै मरेका थिए।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਦਿਤਾ ਹਉ ਵਿਚਿ ਲਇਆ ॥
अहंकारमा नै उसले कसैलाई केही दियो र अहंकारमा उसले कसैबाट केही लियो।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਖਟਿਆ ਹਉ ਵਿਚਿ ਗਇਆ ॥
अहंकारमा नै मानिसले पैसा कमाएको थियो र अहंकारका कारण हराएको थियो।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਸਚਿਆਰੁ ਕੂੜਿਆਰੁ ॥
अहंकारको कारणले नै ऊ सत्यवादी र झुटो बन्छ।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਪਾਪ ਪੁੰਨ ਵੀਚਾਰੁ ॥
अहंकारमा नै उसले पाप र पुण्यको बारेमा सोच्दछ।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਨਰਕਿ ਸੁਰਗਿ ਅਵਤਾਰੁ ॥
अहंकारमा नै मानिस नर्क वा स्वर्गमा जन्मन्छ।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਹਸੈ ਹਉ ਵਿਚਿ ਰੋਵੈ ॥
अहंकारमा नै उनी कहिले हाँस्छन् त कहिले घमन्डका कारण रुन्छन्।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਭਰੀਐ ਹਉ ਵਿਚਿ ਧੋਵੈ ॥
अहंमा उसको मति पापले भरिएको हुन्छ र अहंकारमा नै तीर्थस्नानद्वारा आफ्नो पाप शुद्ध पार्दै हिँड्छ।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਜਾਤੀ ਜਿਨਸੀ ਖੋਵੈ ॥
उसले आफ्नो जात र सम्प्रदाय पनि अहङ्कारमा गुमाउँदछ।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਮੂਰਖੁ ਹਉ ਵਿਚਿ ਸਿਆਣਾ ॥
अहंकारमा नै मानिस मूर्ख र बुद्धिमान बन्छ।
ਮੋਖ ਮੁਕਤਿ ਕੀ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਾ ॥
तर उसलाई मोक्ष र मुक्तिको सार (रहस्य) थाहा हुँदैन।
ਹਉ ਵਿਚਿ ਮਾਇਆ ਹਉ ਵਿਚਿ ਛਾਇਆ ॥
उसले अभिमानमा नै मायालाई सत्य सम्झन्छ अनि अभिमानमा नै यसलाई रूखको छाँया सरह झुटा सम्झन्छ।
ਹਉਮੈ ਕਰਿ ਕਰਿ ਜੰਤ ਉਪਾਇਆ ॥
अहंकारका कारण नै प्राणीले बार बार योनिहरूमा जन्म लिँदछ।
ਹਉਮੈ ਬੂਝੈ ਤਾ ਦਰੁ ਸੂਝੈ
यदि अहंकार हट्यो भने भगवानको ढोका सुझाइन्छ।
ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣਾ ਕਥਿ ਕਥਿ ਲੂਝੈ ॥
अन्यथा, ज्ञान नभएको व्यक्ति वादविवादमा नै अल्झिरहन्छ।
ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੀ ਲਿਖੀਐ ਲੇਖੁ ॥
हे नानक! प्रभुको आज्ञाअनुसार मानिसको भाग्यको विवरण लेखिएको हुन्छ।
ਜੇਹਾ ਵੇਖਹਿ ਤੇਹਾ ਵੇਖੁ ॥੧॥
जब मानिसले एउटा विचारधारा राख्छ, उसले सत्यमा विश्वास गर्न थाल्छ॥१॥
ਮਹਲਾ ੨ ॥
महला २॥
ਹਉਮੈ ਏਹਾ ਜਾਤਿ ਹੈ ਹਉਮੈ ਕਰਮ ਕਮਾਹਿ ॥
यो अहंकारको प्रकृति हो कि मानिसले अहंकारमा नै कार्य गर्दछ।
ਹਉਮੈ ਏਈ ਬੰਧਨਾ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਜੋਨੀ ਪਾਹਿ ॥
यो अहंकार जीवको बन्धनको कारण हो, त्यसैले जीव बारम्बार योनिमा पर्छ।
ਹਉਮੈ ਕਿਥਹੁ ਊਪਜੈ ਕਿਤੁ ਸੰਜਮਿ ਇਹ ਜਾਇ ॥
यो अहंकार जीवको बन्धनको कारण हो, त्यसैले जीव बारम्बार योनिमा पार्छ।
ਹਉਮੈ ਏਹੋ ਹੁਕਮੁ ਹੈ ਪਇਐ ਕਿਰਤਿ ਫਿਰਾਹਿ ॥
प्रभुको इच्छा यो हो कि अहंकारको कारण मानिसले आफ्नो पहिलेको कर्मअनुसार भौंतारिनु पर्छ।
ਹਉਮੈ ਦੀਰਘ ਰੋਗੁ ਹੈ ਦਾਰੂ ਭੀ ਇਸੁ ਮਾਹਿ ॥
अहंकार एउटा लामो रोग हो, तर यसको उपचार पनि उपस्थित छ।
ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ ਤਾ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਕਮਾਹਿ ॥
यदि प्रभुले कृपादृष्टि धारण गर्नुभयो भने मानिसले गुरुको वटनअनुसार कर्म गर्दछ अर्थात् यदी यस रोगको उपटार हो।
ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਸੁਣਹੁ ਜਨਹੁ ਇਤੁ ਸੰਜਮਿ ਦੁਖ ਜਾਹਿ ॥੨॥
नानकको भनाइ छ कि, "हे मानिस! सुन्नुहोस्, संयमित भए यो अहंकार र दु:खको रोग निको हुन्छ । (आत्म-नियन्त्रण भनेको स्वतन्त्र आनन्द र पूर्ण त्यागबीचको अवस्था हो। ) ॥२।।
ਪਉੜੀ ॥
पउड़ी।।
ਸੇਵ ਕੀਤੀ ਸੰਤੋਖੀਈ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਸਚੋ ਸਚੁ ਧਿਆਇਆ ॥
जसले एउटै परम सत्यको मात्र ध्यान गरेका छन्, ती सन्तोषी व्यक्तिहरूले नै परमात्माको सेवा भक्ति गरेका छन्।