Page 8
ਸਰਮ ਖੰਡ ਕੀ ਬਾਣੀ ਰੂਪੁ ॥
(श्रम खंडात परमेश्वराची भक्ती महत्त्वाची मानली जाते) परमेश्वराची आराधना करण्यासाठी पुढाकार घेणाऱ्या संतांचे बोली मधुर असते.
ਤਿਥੈ ਘਾੜਤਿ ਘੜੀਐ ਬਹੁਤੁ ਅਨੂਪੁ ॥
या अवस्थेत (श्रम खंडात) प्रबुद्ध मनाने एक अनोखे सौंदर्य निर्माण केले आहे.
ਤਾ ਕੀਆ ਗਲਾ ਕਥੀਆ ਨਾ ਜਾਹਿ ॥ ਜੇ ਕੋ ਕਹੈ ਪਿਛੈ ਪਛੁਤਾਇ ॥
अशा मनाच्या उन्नत विचार प्रक्रियेचे वर्णन करणे शक्य नाही आणि जर कोणी प्रयत्न केला तर तो शेवटी पश्चात्ताप करतो.
ਤਿਥੈ ਘੜੀਐ ਸੁਰਤਿ ਮਤਿ ਮਨਿ ਬੁਧਿ ॥
वेद, शास्त्र, ज्ञान, मन आणि बुद्धी तिथेच निर्माण होते.
ਤਿਥੈ ਘੜੀਐ ਸੁਰਾ ਸਿਧਾ ਕੀ ਸੁਧਿ ॥੩੬॥
तेथे दैवी बुद्धी असलेल्या देवांची कल्पना निर्माण होते आणि परिपूर्ण स्थिती प्राप्त होते. ॥ ३६॥
ਕਰਮ ਖੰਡ ਕੀ ਬਾਣੀ ਜੋਰੁ ॥
ज्यांना परमेश्वराचा आशीर्वाद लाभतो त्या उपासकांची वाणी शक्तिशाली होते.
ਤਿਥੈ ਹੋਰੁ ਨ ਕੋਈ ਹੋਰੁ ॥
जेथे हे उपासक आहेत तेथे दुसरे कोणी राहात नाही.
ਤਿਥੈ ਜੋਧ ਮਹਾਬਲ ਸੂਰ ॥
त्या उपासकांमध्ये शरीरावर विजय मिळवणारे योद्धे, पराक्रमी पुरुष आणि इंद्रियांवर विजय मिळवणारे योद्धे तेथे पोहोचतात.
ਤਿਨ ਮਹਿ ਰਾਮੁ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰ ॥
भगवान राम त्यांच्यात परिपूर्ण राहतात.
ਤਿਥੈ ਸੀਤੋ ਸੀਤਾ ਮਹਿਮਾ ਮਾਹਿ ॥
(निराकार रूपातील रामाबरोबरच तेजस्वरूप असलेली सीता ही चंद्रासारखी तेजस्वी आणि मनाला शांत करणारी आहे.)अशा स्थितीत उपासक परमेश्वराची स्तुती करण्यात पूर्णपणे तल्लीन राहतात.
ਤਾ ਕੇ ਰੂਪ ਨ ਕਥਨੇ ਜਾਹਿ ॥
असे स्वरूप प्राप्त करणाऱ्यांच्या गुणांचे वर्णन करता येत नाहीत.
ਨਾ ਓਹਿ ਮਰਹਿ ਨ ਠਾਗੇ ਜਾਹਿ ॥ ਜਿਨ ਕੈ ਰਾਮੁ ਵਸੈ ਮਨ ਮਾਹਿ ॥
ते उपासक मारले जाऊ शकत नाहीत आणि फसवले जात नाहीत, ज्याच्या हृदयात रामाचे रूप विद्यमान असते.
ਤਿਥੈ ਭਗਤ ਵਸਹਿ ਕੇ ਲੋਅ ॥
अनेक जगातील भक्त तेथेच राहतात.
ਕਰਹਿ ਅਨੰਦੁ ਸਚਾ ਮਨਿ ਸੋਇ ॥
त्यांना चिरंतन आनंदाचा अनुभव येतो कारण परमेश्वर नेहमी त्यांच्या मनात राहतो.
ਸਚ ਖੰਡਿ ਵਸੈ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥
सत्य धारण करणाऱ्यांच्या निराकार (सचखंड) मध्ये तो वास करतो; म्हणजेच वैकुंठ लोकात, जिथे सद्गुणी लोक राहतात, तिथे परमेश्वराचे ते सगुण रूप वास करते.
ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲ ॥
हा सृष्टिकर्ता ईश्वर आपल्या सृष्टीकडे कृपेच्या दृष्टीने पाहतो, म्हणजेच त्याचे पालनपोषण करतो.
ਤਿਥੈ ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਵਰਭੰਡ ॥
या सचखंडात अनंत खंड, मंडल आणि ब्रम्हांड आहे.
ਜੇ ਕੋ ਕਥੈ ਤ ਅੰਤ ਨ ਅੰਤ ॥
जर कोणी या गोष्टींचे वर्णन करण्याचा प्रयत्न करीत असेल तर त्याला कळेल की त्याचा अंत नाही.
ਤਿਥੈ ਲੋਅ ਲੋਅ ਆਕਾਰ ॥
तिथे अनेक विश्वे विद्यमान आहेत आणि त्यामध्ये राहणाऱ्या लोकांचे अस्तित्वही खूप आहे.
ਜਿਵ ਜਿਵ ਹੁਕਮੁ ਤਿਵੈ ਤਿਵ ਕਾਰ ॥
एखाद्याला हे समजते की प्रत्येक गोष्ट परमेश्वराच्या आज्ञेनुसार कार्य करते.
ਵੇਖੈ ਵਿਗਸੈ ਕਰਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥
परमेश्वर त्याने निर्माण केलेले जग पाहून आणि त्याच्या चांगल्या-वाईट कर्मांचा विचार करून आनंदी होतो.
ਨਾਨਕ ਕਥਨਾ ਕਰੜਾ ਸਾਰੁ ॥੩੭॥
गुरु नानकजी म्हणतात की मी सांगितलेल्या निरंकाराच्या मूळ साराचे वर्णन करणे फार कठीण आहे. ॥३७॥
ਜਤੁ ਪਾਹਾਰਾ ਧੀਰਜੁ ਸੁਨਿਆਰੁ ॥
इंद्रियांच्या नियंत्रणाच्या रूपात भट्टी असावी, संयमाच्या रूपात सुवर्णकार असावा.
ਅਹਰਣਿ ਮਤਿ ਵੇਦੁ ਹਥੀਆਰੁ ॥
अचल बुद्धी रुपी ऐरण असावी आणि गुरु ज्ञान रुपी हातोडा असावा.
ਭਉ ਖਲਾ ਅਗਨਿ ਤਪ ਤਾਉ ॥
निरंकाराच्या भीतीला धौंकनी बनवा आणि आपल्या तपस्वी जीवनाला अग्नीचा ताप बनवा.
ਭਾਂਡਾ ਭਾਉ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਤਿਤੁ ਢਾਲਿ ॥
हृदय-प्रेमाचे पात्र बनवून त्यात परमेश्वराच्या नामाचे अमृत वितळले पाहिजे.
ਘੜੀਐ ਸਬਦੁ ਸਚੀ ਟਕਸਾਲ ॥
या खऱ्या टांकसाळीत नैतिक जीवन निर्माण होते. म्हणजेच अशा टांकसाळीतूनच सद्गुणी जीवन निर्माण होऊ शकते.
ਜਿਨ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰਮੁ ਤਿਨ ਕਾਰ ॥
ज्यांच्यावर अकालपुरुषाचा आशीर्वाद असतो त्यांनाच ही कामे करता येतात.
ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲ ॥੩੮॥
हे नानक! अशा पुण्यवान जीवांना परमेश्वराच्या कृपेचा सागर लाभतो. ॥ ३८ ॥
ਸਲੋਕੁ ॥
सलोकु ॥
ਪਵਣੁ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤੁ ॥
संपूर्ण सृष्टीचा गुरु वारा आहे, पाणी वडील आहे आणि पृथ्वी ही महान आई आहे.
ਦਿਵਸੁ ਰਾਤਿ ਦੁਇ ਦਾਈ ਦਾਇਆ ਖੇਲੈ ਸਗਲ ਜਗਤੁ ॥
दिवस आणि रात्र हे दोन्ही दास आणि दासी (मुलांना खेळ खेळवणारे) सारखे आहेत आणि संपूर्ण जग या दोघांच्या मांडीवर खेळत आहे.
ਚੰਗਿਆਈਆ ਬੁਰਿਆਈਆ ਵਾਚੈ ਧਰਮੁ ਹਦੂਰਿ ॥
त्या अकालपुरुषाच्या दरबारात शुभ-अशुभ कर्माची चर्चा होईल.
ਕਰਮੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਕੇ ਨੇੜੈ ਕੇ ਦੂਰਿ ॥
एखाद्याच्या शुभ आणि शुभ कर्माच्या परिणामी, जीव परमेश्वरापासून जवळ किंवा दूर होतो.
ਜਿਨੀ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਗਏ ਮਸਕਤਿ ਘਾਲਿ ॥
ज्यांनी परमेश्वराचे नामस्मरण केले, त्यांचे नामस्मरण, तपश्चर्या इत्यादी कष्ट सफल झाले.
ਨਾਨਕ ਤੇ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਕੇਤੀ ਛੁਟੀ ਨਾਲਿ ॥੧॥
गुरु नानक देवजी म्हणतात की अशा चांगल्या आत्म्यांचे चेहरे उजळले आहेत आणि त्यांच्या सोबत अनेक आत्मे आहेत, म्हणजेच त्यांचे पालन केल्याने आपण जन्म -मृत्यूच्या चक्रातून मुक्त झालो आहोत. ॥१॥
ਸੋ ਦਰੁ ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧
सो दरु रागु आसा महला १
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
ईश्वर एकच आहे आणि त्याला सद्गुरूच्या कृपेने प्राप्त करता येते.
ਸੋ ਦਰੁ ਤੇਰਾ ਕੇਹਾ ਸੋ ਘਰੁ ਕੇਹਾ ਜਿਤੁ ਬਹਿ ਸਰਬ ਸਮਾਲੇ ॥
हे निरंकार ! तुझे ते (अव्यक्त) द्वार कसे आहे, ते निवासस्थान कसे आहे, जिथे तू बसून संपूर्ण सृष्टीची काळजी करतोस? (याबद्दल कसं सांगू).
ਵਾਜੇ ਤੇਰੇ ਨਾਦ ਅਨੇਕ ਅਸੰਖਾ ਕੇਤੇ ਤੇਰੇ ਵਾਵਣਹਾਰੇ ॥
आपल्या या अद्भुत निर्मितीमध्ये, असंख्य संगीतकार असंख्य वाद्य वाजवत आहेत, असंख्य संगीत तयार करतात.
ਕੇਤੇ ਤੇਰੇ ਰਾਗ ਪਰੀ ਸਿਉ ਕਹੀਅਹਿ ਕੇਤੇ ਤੇਰੇ ਗਾਵਣਹਾਰੇ ॥
तुझ्या दारी, रागांसह किती राग गायले जातात आणि ते राग आणि रागिणी गाण्यासाठी असंख्य आहेत.
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਪਵਣੁ ਪਾਣੀ ਬੈਸੰਤਰੁ ਗਾਵੈ ਰਾਜਾ ਧਰਮੁ ਦੁਆਰੇ ॥
(पुढील गायकांचे वर्णन) हे अकालपुरुष! वारा, पाणी आणि अग्नि इत्यादि देवता तुझे गुणगान करतात आणि धर्मराजही तुझ्या दारात तुझी स्तुती करतात.
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਚਿਤੁ ਗੁਪਤੁ ਲਿਖਿ ਜਾਣਨਿ ਲਿਖਿ ਲਿਖਿ ਧਰਮੁ ਬੀਚਾਰੇ ॥
जीवांची शुभ-अशुभ कर्मे लिहून ठेवणारे चित्र-गुप्त, तुझे गुणगान गातात आणि ते लिहून शुभ-अशुभ कर्मांचा विचार करतात.
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਈਸਰੁ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇਵੀ ਸੋਹਨਿ ਤੇਰੇ ਸਦਾ ਸਵਾਰੇ ॥
शिव आणि ब्रह्मा त्यांच्या दैवी शक्तींनी तुझी स्तुती करीत आहेत, जे तुझ्या शोभाने सदैव सुंदर दिसत आहेत.
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਇੰਦ੍ਰ ਇੰਦ੍ਰਾਸਣਿ ਬੈਠੇ ਦੇਵਤਿਆ ਦਰਿ ਨਾਲੇ ॥
इतर देवांसह सिंहासनावर बसलेला इंद्रही तुझा महिमा गात आहे.
ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਸਿਧ ਸਮਾਧੀ ਅੰਦਰਿ ਗਾਵਨਿ ਤੁਧਨੋ ਸਾਧ ਬੀਚਾਰੇ ॥
समाधीत असलेले सिद्धही तुझे गुणगान गात आहेत, विचारवंत संतही तुझी स्तुती करीत आहेत.