Page 966
ਧੰਨੁ ਸੁ ਤੇਰੇ ਭਗਤ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਸਚੁ ਤੂੰ ਡਿਠਾ ॥
હે સાચા માલિક! તારા તે ભક્ત ધન્ય છે, જેને તારા દર્શન કર્યા છે.
ਜਿਸ ਨੋ ਤੇਰੀ ਦਇਆ ਸਲਾਹੇ ਸੋਇ ਤੁਧੁ ॥
જેના પર તારી દયા થાય છે, તે જ તારી સ્તુતિ કરે છે.
ਜਿਸੁ ਗੁਰ ਭੇਟੇ ਨਾਨਕ ਨਿਰਮਲ ਸੋਈ ਸੁਧੁ ॥੨੦॥
હે નાનક! જેનો ગુરૂથી મેળાપ થઈ જાય છે, તે નિર્મળ તેમજ શુદ્ધ આચરણવાળો થઈ જાય છે ॥૨૦॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਫਰੀਦਾ ਭੂਮਿ ਰੰਗਾਵਲੀ ਮੰਝਿ ਵਿਸੂਲਾ ਬਾਗੁ ॥
હે ફરીદ! આ જગતરૂપી ધરતી ખુબ રંગીલી છે પરંતુ આમાં વિકારોનો ઝેરીલો બગીચો લાગેલ છે.
ਜੋ ਨਰ ਪੀਰਿ ਨਿਵਾਜਿਆ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਅੰਚ ਨ ਲਾਗ ॥੧॥
જે મનુષ્ય પર ગુરુ-પીરે પોતાની કૃપા કરી દીધી છે, તેને દુઃખરૂપી કોઈ આંચ લાગતી નથી ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਫਰੀਦਾ ਉਮਰ ਸੁਹਾਵੜੀ ਸੰਗਿ ਸੁਵੰਨੜੀ ਦੇਹ ॥
હે ફરીદ! આ મનુષ્ય-જન્મ ખૂબ સોહામણો છે અને સાથે જ આ શરીર ખુબ સુંદર છે.
ਵਿਰਲੇ ਕੇਈ ਪਾਈਅਨ੍ਹ੍ਹਿ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਪਿਆਰੇ ਨੇਹ ॥੨॥
જેનો પ્રેમાળ પ્રભુથી પ્રેમ હોય છે, આવો દુર્લભ જ તેને મેળવે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਜਪੁ ਤਪੁ ਸੰਜਮੁ ਦਇਆ ਧਰਮੁ ਜਿਸੁ ਦੇਹਿ ਸੁ ਪਾਏ ॥
જપ, તપ, સંયમ, દયા તેમજ ધર્મ વગેરે શુભ ગુણ જેને પ્રભુ દે છે, તે જ મેળવે છે.
ਜਿਸੁ ਬੁਝਾਇਹਿ ਅਗਨਿ ਆਪਿ ਸੋ ਨਾਮੁ ਧਿਆਏ ॥
તે જેની તૃષ્ણાગ્નિ ઠારી દે છે, તે જ હરિ-નામનું ધ્યાન કરે છે.
ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਅਗਮ ਪੁਰਖੁ ਇਕ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਦਿਖਾਏ ॥
અંતર્યામી, અગમ્ય, પુરૂષોત્તમ પ્રભુ જેના પર પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિની ઝલક દેખાડી દે છે,
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਆਸਰੈ ਪ੍ਰਭ ਸਿਉ ਰੰਗੁ ਲਾਏ ॥
આવો જીવ સાધુની સંગતિના સહારે પ્રભુથી લગન લગાવી લે છે.
ਅਉਗਣ ਕਟਿ ਮੁਖੁ ਉਜਲਾ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਤਰਾਏ ॥
આવા જીવના અવગુણ મટી જાય છે, તેનું મુખ પ્રકાશિત થઈ જાય છે અને તે હરિ-નામ દ્વારા સંસાર સમુદ્રથી તરી જાય છે.
ਜਨਮ ਮਰਣ ਭਉ ਕਟਿਓਨੁ ਫਿਰਿ ਜੋਨਿ ਨ ਪਾਏ ॥
પરમાત્મા જેનો જન્મ-મરણનો ભય કાપી દે છે, તે બીજી વાર યોનિઓમાં પડતો નથી.
ਅੰਧ ਕੂਪ ਤੇ ਕਾਢਿਅਨੁ ਲੜੁ ਆਪਿ ਫੜਾਏ ॥
પ્રભુએ પોતે જ પોતાના આંચળથી લગાવીને આંધળા કુવામાંથી બહાર કાઢી લીધો છે.
ਨਾਨਕ ਬਖਸਿ ਮਿਲਾਇਅਨੁ ਰਖੇ ਗਲਿ ਲਾਏ ॥੨੧॥
હે નાનક! પરમાત્માએ કૃપા કરીને પોતાની સાથે ભેળવી લીધો છે અને તેને ગળાથી લગાવીને રાખે છે ॥૨૧॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਮੁਹਬਤਿ ਜਿਸੁ ਖੁਦਾਇ ਦੀ ਰਤਾ ਰੰਗਿ ਚਲੂਲਿ ॥
જેને ખુદાથી પ્રેમ થઈ જાય છે, તે તેના રંગમાં જ રતિ રહે છે.
ਨਾਨਕ ਵਿਰਲੇ ਪਾਈਅਹਿ ਤਿਸੁ ਜਨ ਕੀਮ ਨ ਮੂਲਿ ॥੧॥
હે નાનક! આવો મનુષ્ય દુર્લભ જ મળે છે, જેનું મૂલ્યાંકન કરી શકાતું નથી ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਅੰਦਰੁ ਵਿਧਾ ਸਚਿ ਨਾਇ ਬਾਹਰਿ ਭੀ ਸਚੁ ਡਿਠੋਮਿ ॥
મારુ મન સત્ય-નામથી વીંધેલ છે અને બહાર પણ પરમ-સત્ય જ દેખાઈ દઈ રહ્યો છે.
ਨਾਨਕ ਰਵਿਆ ਹਭ ਥਾਇ ਵਣਿ ਤ੍ਰਿਣਿ ਤ੍ਰਿਭਵਣਿ ਰੋਮਿ ॥੨॥
પ્રભુ વિશ્વવ્યાપક છે અને તે વન, તૃણ, ત્રણેય લોક તેમજ રોમ-રોમમાં સમાયેલ છે.
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਆਪੇ ਕੀਤੋ ਰਚਨੁ ਆਪੇ ਹੀ ਰਤਿਆ ॥
પરમાત્માએ પોતે જ સૃષ્ટિ-રચના કરી છે અને પોતે જ આમાં લીન છે.
ਆਪੇ ਹੋਇਓ ਇਕੁ ਆਪੇ ਬਹੁ ਭਤਿਆ ॥
તે પોતે જ પોતાના એક સગુણ રૂપમાં થઈ ગયો અને પોતે જ અનેક રૂપોમાં પ્રગટ થયો છે.
ਆਪੇ ਸਭਨਾ ਮੰਝਿ ਆਪੇ ਬਾਹਰਾ ॥
તે પોતે જ બધા જીવોમાં સમાયેલ છે અને પોતે જ બહાર પણ હાજર છે.
ਆਪੇ ਜਾਣਹਿ ਦੂਰਿ ਆਪੇ ਹੀ ਜਾਹਰਾ ॥
તે પોતે જ જીવોને દૂર નજર આવે છે અને પોતે જ પ્રત્યક્ષ છે.
ਆਪੇ ਹੋਵਹਿ ਗੁਪਤੁ ਆਪੇ ਪਰਗਟੀਐ ॥
તે પોતે જ ગુપ્ત તેમજ પ્રગટ થતો રહે છે.
ਕੀਮਤਿ ਕਿਸੈ ਨ ਪਾਇ ਤੇਰੀ ਥਟੀਐ ॥
હે પ્રભુ! તારી કુદરત રચનાનું મહત્વ કોઈ પણ મેળવી શકાતું નથી.
ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰੁ ਅਥਾਹੁ ਅਪਾਰੁ ਅਗਣਤੁ ਤੂੰ ॥
તું સૂક્ષ્મ દ્રષ્ટિવાળો, અગમ્ય, અપાર તેમજ અનંત છે.
ਨਾਨਕ ਵਰਤੈ ਇਕੁ ਇਕੋ ਇਕੁ ਤੂੰ ॥੨੨॥੧॥੨॥ ਸੁਧੁ ॥
હે પ્રભુ! નાનક કહે છે કે એક તુ જ કણ-કણમાં હાજર છે, ફક્ત એક તુ જ છે ॥૨૨॥૧॥૨॥શુદ્ધ॥
ਰਾਮਕਲੀ ਕੀ ਵਾਰ ਰਾਇ ਬਲਵੰਡਿ ਤਥਾ ਸਤੈ ਡੂਮਿ ਆਖੀ
રામકલી ની વાર રાઈ બલવંડી તથા સતૈ ડુમી આખી
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਨਾਉ ਕਰਤਾ ਕਾਦਰੁ ਕਰੇ ਕਿਉ ਬੋਲੁ ਹੋਵੈ ਜੋਖੀਵਦੈ ॥
જો કર્તા-પરમેશ્વર પોતે જ ન્યાયપૂર્ણ નિર્ણય કરે તો તેના આદેશ પર વાંધો કરી શકાતો નથી.
ਦੇ ਗੁਨਾ ਸਤਿ ਭੈਣ ਭਰਾਵ ਹੈ ਪਾਰੰਗਤਿ ਦਾਨੁ ਪੜੀਵਦੈ ॥
દૈવી ગુણ સાચા બહેન-ભાઈ છે જેને પ્રભુ દાન દે છે, તે જ સફળ થાય છે. ભાઈ લહણાને ગુરુ-ગાદી મળવાની પરમેશ્વરનું વિધાન હતું, ગુરુપુત્ર અલબત્ત વિરોધ કરતા રહ્યા પરંતુ દૈવી ગુણોને કારણે ફક્ત ભાઈ લહણા જ તેના હકદાર બન્યા.
ਨਾਨਕਿ ਰਾਜੁ ਚਲਾਇਆ ਸਚੁ ਕੋਟੁ ਸਤਾਣੀ ਨੀਵ ਦੈ ॥
સદ્દગુરુ નાનક દેવે જગતમાં નાનક દેવ એ જગતમાં ધર્મનું રાજ ચલાવ્યું અને ખુબ મજબૂત આધારશીલા રાખીને સત્યનો એક દુર્ગ બનાવી દીધો.
ਲਹਣੇ ਧਰਿਓਨੁ ਛਤੁ ਸਿਰਿ ਕਰਿ ਸਿਫਤੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਦੈ ॥
ત્યારબાદ તેને ભાઈ લહણા ગુરુ અંગદદેવના માથા પર ગુરુયાઈનું છત્ર રાખી દીધું અને તે પણ પરમેશ્વરની સ્તુતિ કરીને અમૃતને પીતો રહે.
ਮਤਿ ਗੁਰ ਆਤਮ ਦੇਵ ਦੀ ਖੜਗਿ ਜੋਰਿ ਪਰਾਕੁਇ ਜੀਅ ਦੈ ॥
ગુરુ નાનકે પ્રભુજ્ઞાનની ખડગરૂપી મતિ પોતાના આત્મબળથી લહણાના હૃદયમાં સ્થાપિત કરી દીધું.
ਗੁਰਿ ਚੇਲੇ ਰਹਰਾਸਿ ਕੀਈ ਨਾਨਕਿ ਸਲਾਮਤਿ ਥੀਵਦੈ ॥
ગુરુ નાનક દેવે જીવતે જીવતા પોતાના શિષ્ય ભાઈ લહણાની આગળ નમન કર્યું અને
ਸਹਿ ਟਿਕਾ ਦਿਤੋਸੁ ਜੀਵਦੈ ॥੧॥
પોતાના જીવંત રહેતાં સમયે તેને ગુરુણાઈનું તિલક લગાવી દીધું ॥૧॥
ਲਹਣੇ ਦੀ ਫੇਰਾਈਐ ਨਾਨਕਾ ਦੋਹੀ ਖਟੀਐ ॥
ગુરુ નાનક દેવની શ્રદ્ધાપૂર્વક સેવાથી જ્યારે ભાઈ લહણાને ગુરુ ગાદી પ્રાપ્ત થઈ તો તેની શોભા ચારેય દિશાઓમાં ફેલાઈ ગઈ.
ਜੋਤਿ ਓਹਾ ਜੁਗਤਿ ਸਾਇ ਸਹਿ ਕਾਇਆ ਫੇਰਿ ਪਲਟੀਐ ॥
ભાઈ લહણા ગુરુ નાનક દેવવાળો તે જ પ્રકાશ હતો અને તેનો જીવન-વિચાર પણ તે જ છે, માલિક પ્રભુએ ફક્ત તેનું શરીર જ બદલ્યું છે.
ਝੁਲੈ ਸੁ ਛਤੁ ਨਿਰੰਜਨੀ ਮਲਿ ਤਖਤੁ ਬੈਠਾ ਗੁਰ ਹਟੀਐ ॥
ભાઈ લહણાના માથા પર સુંદર નિરંજનનું છત્ર ઝૂલે છે અને તે સિહાંસન ગ્રહણ કરીને ગુરુ-ગાદી પર બેસી ગયો છે.
ਕਰਹਿ ਜਿ ਗੁਰ ਫੁਰਮਾਇਆ ਸਿਲ ਜੋਗੁ ਅਲੂਣੀ ਚਟੀਐ ॥
ગુરુ નાનકે તેને જે હુકમ કર્યો છે, તે તે જ કરે છે અને ભલે સત્યનો રસ્તો ખૂબ દુર્ગમ છે, પરંતુ તેને તેના પર જ ચાલવાનો નિર્ણય કર્યો.