Page 91
ਹਰਿ ਭਗਤਾ ਨੋ ਦੇਇ ਅਨੰਦੁ ਥਿਰੁ ਘਰੀ ਬਹਾਲਿਅਨੁ ॥
ભક્તોને પોતાના ભજનનો આનંદ પણ સ્વયં જ બક્ષે છે અને આ રીતે `તેમને હૃદયમાં અડોલ બેસાડી રાખ્યા છે
ਪਾਪੀਆ ਨੋ ਨ ਦੇਈ ਥਿਰੁ ਰਹਣਿ ਚੁਣਿ ਨਰਕ ਘੋਰਿ ਚਾਲਿਅਨੁ ॥
પરંતુ, પાપીઓને સ્થિર મન રહેવા દેતો નથી શોધીને તેને ઘોર નરકમાં નાખી દીધા છે
ਹਰਿ ਭਗਤਾ ਨੋ ਦੇਇ ਪਿਆਰੁ ਕਰਿ ਅੰਗੁ ਨਿਸਤਾਰਿਅਨੁ ॥੧੯॥
ભક્તોને પ્રેમ કરે છે, તેનો પક્ષ લઇને તેણે પોતે જ તેને વિકારોથી બચાવ્યા છે ।।૧૯।।
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਕੁਬੁਧਿ ਡੂਮਣੀ ਕੁਦਇਆ ਕਸਾਇਣਿ ਪਰ ਨਿੰਦਾ ਘਟ ਚੂਹੜੀ ਮੁਠੀ ਕ੍ਰੋਧਿ ਚੰਡਾਲਿ ॥
કુબુદ્ધિ મનુષ્યની અંદરની નનામી છે. તે નિર્દય કસાઈ છે. પરંતુ, નિંદા અંદરની ગંદકી છે અને ક્રોધ ચંડાલ છે જેને જીવના શાંત સ્વાભાવને ઠગી રાખ્યો છે
ਕਾਰੀ ਕਢੀ ਕਿਆ ਥੀਐ ਜਾਂ ਚਾਰੇ ਬੈਠੀਆ ਨਾਲਿ ॥
જો આ ચારેય અંદર જ બેઠી હોય, તો બહાર સ્વચ્છ કરવા માટે રેખા ખેંચવાનો શું લાભ?
ਸਚੁ ਸੰਜਮੁ ਕਰਣੀ ਕਾਰਾਂ ਨਾਵਣੁ ਨਾਉ ਜਪੇਹੀ ॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય સત્યને ચોખ્ખું સ્વચ્છ કરવાનો સંયોગ બનાવે છે, ઉચ્ચ આચરણને ચોખ્ખી રેખા બનાવે છે, જે નામ જપે છે અને આને તીર્થ સ્નાન સમજે છે
ਨਾਨਕ ਅਗੈ ਊਤਮ ਸੇਈ ਜਿ ਪਾਪਾਂ ਪੰਦਿ ਨ ਦੇਹੀ ॥੧॥
જે બીજા લોકોને પણ પાપવાળી શિક્ષા દેતા નથી તે મનુષ્ય પ્રભુની હાજરીમાં સારા ગણવામાં આવે છે ।।૧।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਕਿਆ ਹੰਸੁ ਕਿਆ ਬਗੁਲਾ ਜਾ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ ॥
જે તરફ પ્રભુ પ્રેમથી જુએ તેનું બગલાપણું શું મુશ્કેલ છે અને તેનું હંસ બનવું શું મુશ્કેલ છે?
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਕਾਗਹੁ ਹੰਸੁ ਕਰੇਇ ॥੨॥
હે નાનક! જો પ્રભુ ઈચ્છે તો તે બહારથી સારું દેખનારીની તો શું વાત, કાગડાને પણ હંસ બનાવી દે છે ।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਕੀਤਾ ਲੋੜੀਐ ਕੰਮੁ ਸੁ ਹਰਿ ਪਹਿ ਆਖੀਐ ॥
જે કામને માથે ચડાવવાની ઈચ્છા હોય, તેની પૂર્ણતા માટે પ્રભુ પાસે વિનંતી કરવી જોઈએ,
ਕਾਰਜੁ ਦੇਇ ਸਵਾਰਿ ਸਤਿਗੁਰ ਸਚੁ ਸਾਖੀਐ ॥
આ રીતે સદગુરુની શિક્ષાથી હંમેશા સ્થિર પ્રભુ કાર્ય સારું કરી દે છે
ਸੰਤਾ ਸੰਗਿ ਨਿਧਾਨੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਚਾਖੀਐ ॥
સંતોની સંગતિમાં નામ ખજાનો મળે છે અને આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામ જળ ચાખી શકીએ છીએ
ਭੈ ਭੰਜਨ ਮਿਹਰਵਾਨ ਦਾਸ ਕੀ ਰਾਖੀਐ ॥
તો આ વિનંતી કરવી જોઈએ કે હે ડર નાશ કરનાર અને દયા કરનાર હરિ! દાસની શરમ રાખી લો!
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇ ਅਲਖੁ ਪ੍ਰਭੁ ਲਾਖੀਐ ॥੨੦॥
હે નાનક! આ રીતે પ્રભુની મહિમા કરવાથી અલખ પ્રભુની સાથે સંધિ રાખે છે ।।૨૦।।
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩।।
ਜੀਉ ਪਿੰਡੁ ਸਭੁ ਤਿਸ ਕਾ ਸਭਸੈ ਦੇਇ ਅਧਾਰੁ ॥
જે હરિ બધા જીવોને ઘરવાસો આપે છે, આ જીવ અને શરીર બધું જ તેનું દીધેલું છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵੀਐ ਸਦਾ ਸਦਾ ਦਾਤਾਰੁ ॥
હે નાનક! ગુરુની સાથે રહીને આવા દાતારની નિત્ય સેવા કરવી જોઈએ
ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿਨ ਕਉ ਜਿਨਿ ਧਿਆਇਆ ਹਰਿ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥
તેને બલિદાન આપું છું, જેને નિરંકાર હરિનું સ્મરણ કર્યું છે
ਓਨਾ ਕੇ ਮੁਖ ਸਦ ਉਜਲੇ ਓਨਾ ਨੋ ਸਭੁ ਜਗਤੁ ਕਰੇ ਨਮਸਕਾਰੁ ॥੧॥
તેનું મુખ હંમેશા ખીલેલુ રહે છે અને આખું સંસાર તેની આગળ માથું નમાવે છે ।।૧।।
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩।।
ਸਤਿਗੁਰ ਮਿਲਿਐ ਉਲਟੀ ਭਈ ਨਵ ਨਿਧਿ ਖਰਚਿਉ ਖਾਉ ॥
જો ગુરુ મળી જાય તો મનુષ્યનું ધ્યાન માયા તરફથી હટી જાય છે. આ મનુષ્યને ખાવા-ખર્ચવા માટે જેમ બધી જ માયા મળી જાય છે
ਅਠਾਰਹ ਸਿਧੀ ਪਿਛੈ ਲਗੀਆ ਫਿਰਨਿ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਸੈ ਨਿਜ ਥਾਇ ॥
અઢાર સિધ્ધિઓ પણ તેની પાછળ ફરતી રહે છે પરંતુ તે પરવાહ કરતો નથી અને પોતાના હૃદયમાં અડોલ રહે છે
ਅਨਹਦ ਧੁਨੀ ਸਦ ਵਜਦੇ ਉਨਮਨਿ ਹਰਿ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥
સહજ સ્વાભાવ એક રસ તેની અંદર નામ જપવાની લહેર ચાલતી રહે છે અને પ્રેમની ચાહતમાં તે હરિ સાથે ધ્યાન જોડેલું રાખે છે
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਤਿਨਾ ਕੈ ਮਨਿ ਵਸੈ ਜਿਨ ਮਸਤਕਿ ਲਿਖਿਆ ਧੁਰਿ ਪਾਇ ॥੨॥
હે નાનક! હરિની એવી ભક્તિ તેના હ્રદયમાં વસે છે જેના મસ્તક પર પાછલી ભક્તિવાળા કરેલા કર્મોના સંસ્કારો અનુસાર ધૂરથી જ ભક્તિવાળા સંસ્કાર લખેલા પડેલા છે ।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਹਉ ਢਾਢੀ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਖਸਮ ਕਾ ਹਰਿ ਕੈ ਦਰਿ ਆਇਆ ॥
હું પ્રભુ પતિનો સંવર્ધન પ્રભુના ઓટલે પહોંચ્યો,
ਹਰਿ ਅੰਦਰਿ ਸੁਣੀ ਪੂਕਾਰ ਢਾਢੀ ਮੁਖਿ ਲਾਇਆ ॥
પ્રભુના દરબારમાં સંવર્ધનની પુકાર સાંભળવામાં આવી અને મને દર્શન થયા
ਹਰਿ ਪੁਛਿਆ ਢਾਢੀ ਸਦਿ ਕੈ ਕਿਤੁ ਅਰਥਿ ਤੂੰ ਆਇਆ ॥
મને સંવર્ધનને હરીએ બોલાવીને પછ્યું, હે સંવર્ધન! તું ક્યાં કામ માટે આવ્યો છે?
ਨਿਤ ਦੇਵਹੁ ਦਾਨੁ ਦਇਆਲ ਪ੍ਰਭ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ॥
મેં વિનંતી કરી ‘હે દયાવાન પ્રભુ! હંમેશા આ દાન આપો કે તારા નામનું સ્મરણ કરું.
ਹਰਿ ਦਾਤੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਪਾਇਆ ਨਾਨਕੁ ਪੈਨਾਇਆ ॥੨੧॥੧॥ ਸੁਧੁ
વિનંતી સાંભળીને દાતાર હરીએ પોતાનું નામ મારી પાસેથી જપાવ્યું અને મને નાનકને આદર પણ આપ્યો ।।૨૧।।૧।। સુધુ।।
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે ।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ਕਾ ॥ ਏਕੁ ਸੁਆਨੁ ਕੈ ਘਰਿ ਗਾਵਣਾ
શ્રી રાગ, કબીરજી નું, “આયક સુ-આન” ની ધૂન પર ગાવાનું
ਜਨਨੀ ਜਾਨਤ ਸੁਤੁ ਬਡਾ ਹੋਤੁ ਹੈ ਇਤਨਾ ਕੁ ਨ ਜਾਨੈ ਜਿ ਦਿਨ ਦਿਨ ਅਵਧ ਘਟਤੁ ਹੈ ॥
માં સમજે છે કે મારો પુત્ર મોટો થઇ રહ્યો છે, પરંતુ તે આટલી વાત નથી સમજતી કે જે જે દિવસો વીતી રહ્યા છે આની ઉમર ઘટી રહી છે
ਮੋਰ ਮੋਰ ਕਰਿ ਅਧਿਕ ਲਾਡੁ ਧਰਿ ਪੇਖਤ ਹੀ ਜਮਰਾਉ ਹਸੈ ॥੧॥
તે આ કહે છે “આ મારો પુત્ર છે, આ મારો પુત્ર છે” અને તેની સાથે ખુબ જ લાડ કરે છે. માની આ મમતા ને જોઈ જોઈને યમરાજ હસે છે ।।૧।।