Page 879
ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਬੀਚਾਰੈ ਕੋਈ ॥
કોઈ દુર્લભ જ આવું જ્ઞાન વિચારે છે,
ਤਿਸ ਤੇ ਮੁਕਤਿ ਪਰਮ ਗਤਿ ਹੋਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેનાથી તેની મુક્તિ તેમજ પરમગતિ થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਦਿਨ ਮਹਿ ਰੈਣਿ ਰੈਣਿ ਮਹਿ ਦਿਨੀਅਰੁ ਉਸਨ ਸੀਤ ਬਿਧਿ ਸੋਈ ॥
જેમ દિવસમાં રાત છે અને રાતમાં દિવસ કરનાર સુરજ છે, તેમ જ ગરમી અને ઠંડી માટે તે જ વિધિ બનેલી છે.
ਤਾ ਕੀ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਅਵਰੁ ਨ ਜਾਣੈ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਸਮਝ ਨ ਹੋਈ ॥੨॥
તેની ગતિ તેમજ વિસ્તારને બીજું કોઈ જાણતું નથી અને ગુરુ વગર કોઈને પણ આ તફાવતનું જ્ઞાન થતું નથી ॥૨॥
ਪੁਰਖ ਮਹਿ ਨਾਰਿ ਨਾਰਿ ਮਹਿ ਪੁਰਖਾ ਬੂਝਹੁ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ॥
આ સત્યને બ્રહ્મચારી જ સમજે છે કે પુરુષમાં સ્ત્રી અને સ્ત્રીમાં જ પુરુષ સમાયેલ છે અર્થાત સ્ત્રીનો જન્મ પુરુષના વીર્ય તેમજ સ્ત્રીના ગર્ભથી જ પુરુષ ઉત્પન્ન થાય છે.
ਧੁਨਿ ਮਹਿ ਧਿਆਨੁ ਧਿਆਨ ਮਹਿ ਜਾਨਿਆ ਗੁਰਮੁਖਿ ਅਕਥ ਕਹਾਨੀ ॥੩॥
અનહદ શબ્દની ધૂનમાં ધ્યાન સમાયેલ છે અને ધ્યાનમાં જ અનહદ શબ્દની ધૂનને જણાય છે. આ અકથનીય વાર્તાને ગુરુમુખ જ સમજી શકે છે ॥૩॥
ਮਨ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਜੋਤਿ ਮਹਿ ਮਨੂਆ ਪੰਚ ਮਿਲੇ ਗੁਰ ਭਾਈ ॥
મનુષ્યનો પ્રકાશ તેના મનમાં સમાયેલ છે અને મન પ્રકાશમાં જ સમાયેલ છે. મનુષ્યની પાંચેય જ્ઞાનેન્દ્રિઓ ગુરુ-ભાઈ બનીને પરસ્પર રહે છે.
ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਕੈ ਸਦ ਬਲਿਹਾਰੀ ਜਿਨ ਏਕ ਸਬਦਿ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੪॥੯॥
હે નાનક! જેને ફક્ત બ્રહ્મ-શબ્દમાં ધ્યાન લગાવ્યું છે, હું તેના પર હંમેશા બલિહાર જાવ છું ॥૪॥૯॥
ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
રામકલી મહેલ ૧॥
ਜਾ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭਿ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰੀ ॥
જયારે પ્રભુની કૃપા હોય છે તો
ਤਾ ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਮਾਰੀ ॥
મનનો અહમ મટી જાય છે.
ਸੋ ਸੇਵਕਿ ਰਾਮ ਪਿਆਰੀ ॥
તે જ સેવક રામનો પ્રેમાળ લાગે છે,
ਜੋ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਬੀਚਾਰੀ ॥੧॥
જે ગુરુના શબ્દ દ્વારા ચિંતન કરે છે ॥૧॥
ਸੋ ਹਰਿ ਜਨੁ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ॥
તે જ ભક્ત પ્રભુને ગમે છે,
ਅਹਿਨਿਸਿ ਭਗਤਿ ਕਰੇ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਲਾਜ ਛੋਡਿ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે રાત-દિવસ તેની ભક્તિ કરે છે અને લોક-લાજને છોડીને દિવસ-રાત તેનું ગુણગાન કરતો રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਧੁਨਿ ਵਾਜੇ ਅਨਹਦ ਘੋਰਾ ॥
તેના મનમાં અનહદ શબ્દની ધ્વનિ ગુંજતી રહે છે.
ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ਹਰਿ ਰਸਿ ਮੋਰਾ ॥
મારુ મન હરિ રસને પીને તૃપ્ત થઈ ગયું છે.
ਗੁਰ ਪੂਰੈ ਸਚੁ ਸਮਾਇਆ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુમાં જ સત્ય સમાયેલું છે અને
ਗੁਰੁ ਆਦਿ ਪੁਰਖੁ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ॥੨॥
ગુરુ દ્વારા જ આદિપુરુષ પરમાત્મા મળ્યો છે ॥૨॥
ਸਭਿ ਨਾਦ ਬੇਦ ਗੁਰਬਾਣੀ ॥
ગુરુવાણી જ બધો નાદ તેમજ વેદ છે.
ਮਨੁ ਰਾਤਾ ਸਾਰਿਗਪਾਣੀ ॥
મારુ મન તો પ્રભુમાં જ લીન છે અને
ਤਹ ਤੀਰਥ ਵਰਤ ਤਪ ਸਾਰੇ ॥
તે જ બધા તપ, વ્રત તેમજ તીર્થ છે.
ਗੁਰ ਮਿਲਿਆ ਹਰਿ ਨਿਸਤਾਰੇ ॥੩॥
જેને પણ ગુરુ મળ્યો છે, પરમાત્માએ તેનો ઉદ્ધાર કરી દીધો છે ॥૩॥
ਜਹ ਆਪੁ ਗਇਆ ਭਉ ਭਾਗਾ ॥
જેના મનમાંથી અહંકાર દૂર થઈ ગયો છે, તેનો ભય દૂર થઈ ગયો છે.
ਗੁਰ ਚਰਣੀ ਸੇਵਕੁ ਲਾਗਾ ॥
જે પણ સેવક ગુરૂના ચરણોમાં આવીને લાગી ગયો છે,
ਗੁਰਿ ਸਤਿਗੁਰਿ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਇਆ ॥
ગુરુ-સદ્દગુરૂએ તેનો ભ્રમ દૂર કરી દીધો છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸਬਦਿ ਮਿਲਾਇਆ ॥੪॥੧੦॥
હે નાનક! તે બ્રહ્મ-શબ્દમાં જ જોડાય ગયો છે ॥૪॥૧૦॥
ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
રામકલી મહેલ ૧॥
ਛਾਦਨੁ ਭੋਜਨੁ ਮਾਗਤੁ ਭਾਗੈ ॥
યોગી તો ફક્ત વસ્ત્ર-ભોજન માંગતો ભાગતો ફરે છે.
ਖੁਧਿਆ ਦੁਸਟ ਜਲੈ ਦੁਖੁ ਆਗੈ ॥
તે દુષ્ટ ભૂખની આગમાં સળગતો રહે છે અને મરણોપરાંત પરલોકમાં પણ દુઃખ જ ભોગવે છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਨਹੀ ਲੀਨੀ ਦੁਰਮਤਿ ਪਤਿ ਖੋਈ ॥
તેને ગુરુની બુદ્ધિ ગ્રહણ કરી નથી અને દુર્બુદ્ધિમાં જ પોતાની ઇજ્જત ગુમાવી લે છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਭਗਤਿ ਪਾਵੈ ਜਨੁ ਕੋਈ ॥੧॥
કોઈ દુર્લભ જ ગુરુ મત પ્રમાણે ભક્તિને પ્રાપ્ત કરે છે ॥૧॥
ਜੋਗੀ ਜੁਗਤਿ ਸਹਜ ਘਰਿ ਵਾਸੈ ॥
સાચા યોગીનો યોગ્ય-વિચાર આ જ છે કે તે સરળ સ્થિતિના ઘરમાં જ રહે છે.
ਏਕ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਏਕੋ ਕਰਿ ਦੇਖਿਆ ਭੀਖਿਆ ਭਾਇ ਸਬਦਿ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે એક દ્રષ્ટિથી બધા જીવોમાં એક પરમેશ્વરને જ જોવે છે અને શબ્દની ભિક્ષાથી તૃપ્ત રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਪੰਚ ਬੈਲ ਗਡੀਆ ਦੇਹ ਧਾਰੀ ॥
પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો રૂપી બળદ આ શરીરરૂપી ગાડી ચલાવી રહ્યો છે.
ਰਾਮ ਕਲਾ ਨਿਬਹੈ ਪਤਿ ਸਾਰੀ ॥
રામની શક્તિથી આ શરીરરૂપી ગાડીની પ્રતિષ્ઠા બની રહે છે.
ਧਰ ਤੂਟੀ ਗਾਡੋ ਸਿਰ ਭਾਰਿ ॥
જયારે આ ગાડીનો ધુરો તૂટી જાય છે તો આ શરીરરૂપી ગાડી માથાના વજને પડી જાય છે.
ਲਕਰੀ ਬਿਖਰਿ ਜਰੀ ਮੰਝ ਭਾਰਿ ॥੨॥
જયારે આની અંગરૂપી છોકરીઓ અલગ-અલગ થઈ જાય છે તો આને સળગાવી દેવાઇ છે ॥૨॥
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ਜੋਗੀ ॥
હે યોગી! ગુરુના શબ્દનું ચિંતન કર,
ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਸਮ ਕਰਣਾ ਸੋਗ ਬਿਓਗੀ ॥
દુઃખ-સુખ તેમજ શોક વિયોગને એક સમાન સમજ.
ਭੁਗਤਿ ਨਾਮੁ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਬੀਚਾਰੀ ॥
શબ્દ-ગુરુના ચિંતન દ્વારા નામરૂપી ભોજન ગ્રહણ કરી.
ਅਸਥਿਰੁ ਕੰਧੁ ਜਪੈ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ॥੩॥
જીવનરૂપી દીવાલ સ્થિર થઈ જશે અને પછી નિરંકારનું જાપ કરતો રહીશ ॥૩॥
ਸਹਜ ਜਗੋਟਾ ਬੰਧਨ ਤੇ ਛੂਟਾ ॥
જેને સરળ સ્થિતિને પોતાની લંગોટ બનાવી લીધી છે, તે બંધનોથી છૂટી ગયો છે.
ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਲੂਟਾ ॥
તેને ગુરુ-શબ્દ દ્વારા કામ-ક્રોધ પર વિજય પ્રાપ્ત કરી લીધી છે અને
ਮਨ ਮਹਿ ਮੁੰਦ੍ਰਾ ਹਰਿ ਗੁਰ ਸਰਣਾ ॥
પરમાત્માની શરણને મનમાં કાનની મુદ્રા ધારણ કરી લીધી છે.
ਨਾਨਕ ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਜਨ ਤਰਣਾ ॥੪॥੧੧॥
હે નાનક! રામની ભક્તિથી જ દાસ સંસાર સમુદ્રથી પાર થાય છે ॥૪॥૧૧॥