Page 854
ਜਨ ਨਾਨਕ ਕੈ ਵਲਿ ਹੋਆ ਮੇਰਾ ਸੁਆਮੀ ਹਰਿ ਸਜਣ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਨੁ ॥
હે નાનક! મારો સ્વામી હરિ ગુરુ અમરદાસના પક્ષમાં થઈ ગયો છે અને તે ચતુર પ્રભુ જ સજ્જન છે.
ਪਉਦੀ ਭਿਤਿ ਦੇਖਿ ਕੈ ਸਭਿ ਆਇ ਪਏ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਪੈਰੀ ਲਾਹਿਓਨੁ ਸਭਨਾ ਕਿਅਹੁ ਮਨਹੁ ਗੁਮਾਨੁ ॥੧੦॥
ગુરુના દરવાજા પર અતૂટ લંગર મળતો જોઈને બધા સેવક ગુરુ અમરદાસના ચરણોમાં આવી પડ્યો છે અને ગુરુએ બધાના મનનો ગુમાન કરી દીધો છે ॥૧૦॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਕੋਈ ਵਾਹੇ ਕੋ ਲੁਣੈ ਕੋ ਪਾਏ ਖਲਿਹਾਨਿ ॥
કોઈ હળ ચલાવે છે, કોઈ પાક કાપે છે અને કોઈ દાણા કાઢવા માટે કોઠાર નાખે છે.
ਨਾਨਕ ਏਵ ਨ ਜਾਪਈ ਕੋਈ ਖਾਇ ਨਿਦਾਨਿ ॥੧॥
ગુરુ નાનક કહે છે કે આ સમજમાં આવતું નથી કે અંતમાં આ અન્નને કોણ ખાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਜਿਸੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਤਰਿਆ ਸੋਇ ॥
જેના મનમાં પરમાત્મા આવી વસે છે, તે જ સંસાર- સમુદ્રથી પાર થયો છે.
ਨਾਨਕ ਜੋ ਭਾਵੈ ਸੋ ਹੋਇ ॥੨॥
હે નાનક! જે તેને યોગ્ય લાગે છે, તે જ થાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮਿ ਦਇਆਲਿ ਸਾਗਰੁ ਤਾਰਿਆ ॥
દયાળુ પરબ્રહ્મે સંસાર- સમુદ્રથી પાર કરી દીધો છે.
ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਮਿਹਰਵਾਨਿ ਭਰਮੁ ਭਉ ਮਾਰਿਆ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુએ કૃપાળુ થઈને ભ્રમ તેમજ ભય દૂર કરી દીધા છે.
ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧੁ ਬਿਕਰਾਲੁ ਦੂਤ ਸਭਿ ਹਾਰਿਆ ॥
માયાના વિકરાળ દૂત કામ-ક્રોધ બધું હારી ગયા છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਕੰਠਿ ਉਰਿ ਧਾਰਿਆ ॥
મેં અમૃત નામરૂપી ખજાનો પોતાના ગળે તેમજ હૃદયમાં વસાવી લીધો છે.
ਨਾਨਕ ਸਾਧੂ ਸੰਗਿ ਜਨਮੁ ਮਰਣੁ ਸਵਾਰਿਆ ॥੧੧॥
હે નાનક! સાધુની સંગતિમાં મળીને જન્મ-મરણ સંવરી ગયું છે ॥૧૧॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਕੂੜੇ ਕਹਣ ਕਹੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥
જેને પરમાત્માનું નામ ભુલાવી દીધું છે, તેને અસત્ય જ કહેવાય છે.
ਪੰਚ ਚੋਰ ਤਿਨਾ ਘਰੁ ਮੁਹਨ੍ਹ੍ਹਿ ਹਉਮੈ ਅੰਦਰਿ ਸੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥
કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ તેમજ અહંકાર આ પાંચ ચોર તેના હૃદય-ઘરને લુંટતા રહે છે અને અહંકાર તેના હૃદય-ઘરમાં ખાડો લગાવે છે.
ਸਾਕਤ ਮੁਠੇ ਦੁਰਮਤੀ ਹਰਿ ਰਸੁ ਨ ਜਾਣੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥
દુર્બુદ્ધિએ શાકત જીવોને લૂંટી લીધા છે, આથી તે હરિ-રસને જાણતો જ નથી.
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਭਰਮਿ ਲੁਟਾਇਆ ਬਿਖੁ ਸਿਉ ਰਚਹਿ ਰਚੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥
જેને ભ્રમમાં ફસાઈને નામ અમૃત લૂંટાવી દીધું છે, તે માયારૂપી ઝેરમાં જ લીન રહે છે.
ਦੁਸਟਾ ਸੇਤੀ ਪਿਰਹੜੀ ਜਨ ਸਿਉ ਵਾਦੁ ਕਰੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥
તેનો દુષ્ટોથી પ્રેમ બનેલ હોય છે પરંતુ ભક્તજનોથી રોજ ઝઘડો કરતા રહે છે.
ਨਾਨਕ ਸਾਕਤ ਨਰਕ ਮਹਿ ਜਮਿ ਬਧੇ ਦੁਖ ਸਹੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥
હે નાનક! યમના બંધાયેલ શાકત જીવ નરકમાં ખુબ દુ:ખ સહન કરે છે.
ਪਇਐ ਕਿਰਤਿ ਕਮਾਵਦੇ ਜਿਵ ਰਾਖਹਿ ਤਿਵੈ ਰਹੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ॥੧॥
પોતાના ભાગ્ય પ્રમાણે જ કર્મ કરે છે અને જેમ પરમાત્મા તેને રાખે છે, તેમ જ તે રહે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹੀ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਿਆ ਤਾਣੁ ਨਿਤਾਣੇ ਤਿਸੁ ॥
જેને સદ્દગુરૂની સેવા કરી છે, તે દુર્લભને બળ મળી ગયું છે.
ਸਾਸਿ ਗਿਰਾਸਿ ਸਦਾ ਮਨਿ ਵਸੈ ਜਮੁ ਜੋਹਿ ਨ ਸਕੈ ਤਿਸੁ ॥
જે શ્વાસ -ખોરાક લેતા સમયે હંમેશા પરમાત્માને યાદ કરતો રહે છે, તે તેના મનમાં આવી વસે છે અને તેને યમ પણ પ્રભાવિત કરી શકતો નથી.
ਹਿਰਦੈ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮ ਰਸੁ ਕਵਲਾ ਸੇਵਕਿ ਤਿਸੁ ॥
જેના હૃદયમાં હરિ-નામરૂપી રસ વસી રહે છે, માયા પણ તેની સેવક બની જાય છે.
ਹਰਿ ਦਾਸਾ ਕਾ ਦਾਸੁ ਹੋਇ ਪਰਮ ਪਦਾਰਥੁ ਤਿਸੁ ॥
જે હરિના દાસોનો દાસ બની જાય છે, તેને પરમ પદાર્થ મોક્ષ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਨਾਨਕ ਮਨਿ ਤਨਿ ਜਿਸੁ ਪ੍ਰਭੁ ਵਸੈ ਹਉ ਸਦ ਕੁਰਬਾਣੈ ਤਿਸੁ ॥
હે નાનક! જેના મન-શરીરમાં પ્રભુ આવી વસે છે, હું હંમેશા તેના પર બલિહાર જાવ છું.
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕਉ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਰਸੁ ਸੰਤ ਜਨਾ ਸਿਉ ਤਿਸੁ ॥੨॥
જેના ભાગ્યમાં પૂર્વથી જ આવું લખેલું છે, તેને જ સંતજનોથી મળીને રસ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਜੋ ਬੋਲੇ ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸੋ ਪਰਮੇਸਰਿ ਸੁਣਿਆ ॥
સંપૂર્ણ સદ્દગુરુ જે કાંઈ બોલે છે, તેને પરમેશ્વર સાંભળે છે.
ਸੋਈ ਵਰਤਿਆ ਜਗਤ ਮਹਿ ਘਟਿ ਘਟਿ ਮੁਖਿ ਭਣਿਆ ॥
તે જ કાંઈ જગતમાં થયું છે અને દરેક મનુષ્યએ તેને પોતાના મુખથી કહ્યું છે.
ਬਹੁਤੁ ਵਡਿਆਈਆ ਸਾਹਿਬੈ ਨਹ ਜਾਹੀ ਗਣੀਆ ॥
મારા માલિકની ખુબ મોટી મહિમા છે, જે ગણી શકાતી નથી.
ਸਚੁ ਸਹਜੁ ਅਨਦੁ ਸਤਿਗੁਰੂ ਪਾਸਿ ਸਚੀ ਗੁਰ ਮਣੀਆ ॥
સદ્દગુરૂની પાસે સત્ય, સરળ શાંતિ તેમજ આનંદ છે અને ગુરુની સાચી શિક્ષા કિંમતી રત્ન સમાન છે.
ਨਾਨਕ ਸੰਤ ਸਵਾਰੇ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮਿ ਸਚੇ ਜਿਉ ਬਣਿਆ ॥੧੨॥
હે નાનક! પરબ્રહ્મે સંતોને સંભાળી લીધા છે અને તે સત્ય જેવો જ બની ગયો છે ॥૨॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਅਪਣਾ ਆਪੁ ਨ ਪਛਾਣਈ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਤਾ ਦੂਰਿ ॥
જે મનુષ્ય પોતાને ઓળખતો નથી, તે પ્રભુને પણ દૂર જ સમજે છે.
ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਵਿਸਰੀ ਕਿਉ ਮਨੁ ਰਹੈ ਹਜੂਰਿ ॥
જયારે તેને ગુરુની સેવા જ ભૂલી ગઈ છે તો તેનું મન પરમાત્મામાં કઈ રીતે ટકી શકે છે?
ਮਨਮੁਖਿ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ਝੂਠੈ ਲਾਲਚਿ ਕੂਰਿ ॥
અસત્ય લાલચમાં ફસાઈને મનમુખે પોતાનો જન્મ વ્યર્થ જ ગુમાવી દીધો છે.
ਨਾਨਕ ਬਖਸਿ ਮਿਲਾਇਅਨੁ ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਹਦੂਰਿ ॥੧॥
હે નાનક! જે શબ્દના ચિંતનમાં લીન રહે છે, પરમાત્માએ તેને ક્ષમા કરીને પોતે જ સાથે મળાવી લીધો છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸਚਾ ਸੋਹਿਲਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਗੋਵਿੰਦੁ ॥
સાચા પ્રભુનું યશગાન કર, ગુરુમુખ બનીને તેનું જ નામ સ્મરણ કર.
ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਸਲਾਹਣਾ ਹਰਿ ਜਪਿਆ ਮਨਿ ਆਨੰਦੁ ॥
રોજ નામની સ્તુતિ કરવી જોઈએ, હરિનું નામ જપવાથી મનમાં આનંદ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે.
ਵਡਭਾਗੀ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਪੂਰਨੁ ਪਰਮਾਨੰਦੁ ॥
કોઈ ભાગ્યશાળીએ જ સંપૂર્ણ પરમાનંદ પરમાત્માને પ્રાપ્ત કર્યો છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਸਲਾਹਿਆ ਬਹੁੜਿ ਨ ਮਨਿ ਤਨਿ ਭੰਗੁ ॥੨॥
હે નાનક! જેને નામની સ્તુતિ કરી છે, તેના મન-શરીરમાં ફરી ક્યારેય કોઈ અવરોધ આવ્યો નથી ॥૨॥