Page 839
ਜੋ ਦੇਖਿ ਦਿਖਾਵੈ ਤਿਸ ਕਉ ਬਲਿ ਜਾਈ ॥
જે તેને દેખાય તેમજ દેખાવે છે, હું તેના પર બલિહાર જાવ છું.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਈ ॥੧॥
ગુરુની કૃપાથી જ મોક્ષ મળે છે ॥૧॥
ਕਿਆ ਜਪੁ ਜਾਪਉ ਬਿਨੁ ਜਗਦੀਸੈ ॥
જગદીશ વગર બીજું શું જપ જપું?
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਮਹਲੁ ਘਰੁ ਦੀਸੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુના શબ્દ દ્વારા જ સાચું ઘર દેખાઈ દે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਲਗੇ ਪਛੁਤਾਣੇ ॥
જે મનુષ્ય દ્વેતભાવમાં લાગી રહે છે, અંતમાં પસ્તાય છે.
ਜਮ ਦਰਿ ਬਾਧੇ ਆਵਣ ਜਾਣੇ ॥
તે યમના બંધનોમાં બંધાઈ રહે છે અને તેની આવક જાવક બની રહે છે.
ਕਿਆ ਲੈ ਆਵਹਿ ਕਿਆ ਲੇ ਜਾਹਿ ॥
તે શું લઈને જગતમાં આવે છે અને શું લઈને જાય છે?
ਸਿਰਿ ਜਮਕਾਲੁ ਸਿ ਚੋਟਾ ਖਾਹਿ ॥
તેના માથા પર યમ દરેક સમય ઉભો રહે છે અને યમથી ઇજા ખાતો રહે છે.
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸਬਦ ਨ ਛੂਟਸਿ ਕੋਇ ॥
શબ્દ-ગુરુ વગર કોઈ પણ છૂટી શકાતું નથી તથા
ਪਾਖੰਡਿ ਕੀਨ੍ਹ੍ਹੈ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥੨॥
પાખંડ કરવાથી પણ મુક્તિ થતી નથી ॥૨॥
ਆਪੇ ਸਚੁ ਕੀਆ ਕਰ ਜੋੜਿ ॥
પ્રભુએ પોતે માયાના તત્વોને જોડીને આ જગત ઉત્પન્ન કર્યું છે.
ਅੰਡਜ ਫੋੜਿ ਜੋੜਿ ਵਿਛੋੜਿ ॥
તેણે ઈંડાકારવાળા ગોળાકારને ફોડીને જોડીને ફરી અલગ કરી દીધો.
ਧਰਤਿ ਅਕਾਸੁ ਕੀਏ ਬੈਸਣ ਕਉ ਥਾਉ ॥
તેને જીવોને રહેવા માટે ધરતી અને આકાશ બનાવ્યા.
ਰਾਤਿ ਦਿਨੰਤੁ ਕੀਏ ਭਉ ਭਾਉ ॥
તેને રાત-દિવસ, ડર અને પ્રેમ બનાવ્યા.
ਜਿਨਿ ਕੀਏ ਕਰਿ ਵੇਖਣਹਾਰਾ ॥
જેને આખી જગત-રચના કરી છે, તે જ પ્રતિપાલક છે
ਅਵਰੁ ਨ ਦੂਜਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰਾ ॥੩॥
બીજું કોઈ સર્જનહાર નથી ॥૩॥
ਤ੍ਰਿਤੀਆ ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਿਸਨੁ ਮਹੇਸਾ ॥
તૃતીય - બ્રહ્મા, વિષ્ણુ તેમજ શિવશંકર સૃષ્ટિમાં આવ્યા.
ਦੇਵੀ ਦੇਵ ਉਪਾਏ ਵੇਸਾ ॥
પ્રભુએ અનેક દેવી-દેવતા તેમજ અનેક રૂપોવાળા જીવો ઉત્પન્ન કર્યા.
ਜੋਤੀ ਜਾਤੀ ਗਣਤ ਨ ਆਵੈ ॥
સૂર્ય, ચંદ્ર તથા અનેક યોનીના જીવ ઉત્પન્ન કર્યા, જેની ગણતરી કરી શકાતી નથી.
ਜਿਨਿ ਸਾਜੀ ਸੋ ਕੀਮਤਿ ਪਾਵੈ ॥
જેને આ સૃષ્ટિ રચના કરી છે, તે જ આનું મૂલ્ય કરી શકે છે.
ਕੀਮਤਿ ਪਾਇ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰਿ ॥
તે બધામાં પુષ્કળ છે.
ਕਿਸੁ ਨੇੜੈ ਕਿਸੁ ਆਖਾ ਦੂਰਿ ॥੪॥
પછી હું કોને પરમાત્માની નજીક તેમજ કોને તેનાથી દૂર કહું ॥૪॥
ਚਉਥਿ ਉਪਾਏ ਚਾਰੇ ਬੇਦਾ ॥
ચતુર્થી - તેને ચાર વેદ - ઋગ્વેદ, સામવેદ, યજુર્વેદ તેમજ અથર્વવેદ ઉત્પન્ન કર્યા,
ਖਾਣੀ ਚਾਰੇ ਬਾਣੀ ਭੇਦਾ ॥
ચાર સ્ત્રોત, અલગ-અલગ બોલીઓ ઉત્પન્ન કરી.
ਅਸਟ ਦਸਾ ਖਟੁ ਤੀਨਿ ਉਪਾਏ ॥
તેને અઢાર પુરાણ, છ શાસ્ત્ર તેમજ ત્રણ ગુણ ઉત્પન્ન કર્યા.
ਸੋ ਬੂਝੈ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ॥
આ સત્ય તે જ સમજે છે, જેને તે પોતે જ્ઞાન દે છે.
ਤੀਨਿ ਸਮਾਵੈ ਚਉਥੈ ਵਾਸਾ ॥
જેનો ત્રણ ગુણોનો નાશ કરી તરુણાવસ્થામાં વાસ થઈ ગયો છે
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਹਮ ਤਾ ਕੇ ਦਾਸਾ ॥੫॥
નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે અમે તેના દાસ છીએ ॥૫॥
ਪੰਚਮੀ ਪੰਚ ਭੂਤ ਬੇਤਾਲਾ ॥
પંચમી - પાંચ ભૂતમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા જીવો વિસંગત છે.
ਆਪਿ ਅਗੋਚਰੁ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਾਲਾ ॥
પરમાત્મા પોતે અદ્રશ્ય તેમજ નિરાળો છે.
ਇਕਿ ਭ੍ਰਮਿ ਭੂਖੇ ਮੋਹ ਪਿਆਸੇ ॥
કોઈ જીવ ભ્રમમાં ફસાયેલ છે અને માયાના ભૂખ્યા તેમજ તરસ્યા છે.
ਇਕਿ ਰਸੁ ਚਾਖਿ ਸਬਦਿ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸੇ ॥
કોઈ જીવ હરિરસ ચાખીને તૃપ્ત થઈ ગયા છે.
ਇਕਿ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ਇਕਿ ਮਰਿ ਧੂਰਿ ॥
કોઈ પરમાત્માના રંગમાં લીન છે અને કોઈ મરીને માટી થઈ ગયા છે.
ਇਕਿ ਦਰਿ ਘਰਿ ਸਾਚੈ ਦੇਖਿ ਹਦੂਰਿ ॥੬॥
કોઈ સાચા ઘર-દરવાજા સુધી પહોંચીને પરમાત્માના દર્શન કરી રહ્યા છે ॥૬॥
ਝੂਠੇ ਕਉ ਨਾਹੀ ਪਤਿ ਨਾਉ ॥
અસત્ય મનુષ્યનું કોઈ માન-સન્માન થતું નથી.
ਕਬਹੁ ਨ ਸੂਚਾ ਕਾਲਾ ਕਾਉ ॥
મળ ખાનાર કાળો કાગડો ક્યારેય શુદ્ધ થઈ શકતો નથી.
ਪਿੰਜਰਿ ਪੰਖੀ ਬੰਧਿਆ ਕੋਇ ॥
જો કોઈ પક્ષી પિંજરામાં બંધ કરાય તો તે
ਛੇਰੀਂ ਭਰਮੈ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥
પિંજરાની કેદમાં જ ભટકતો રહે છે
ਤਉ ਛੂਟੈ ਜਾ ਖਸਮੁ ਛਡਾਏ ॥
પરંતુ તે ત્યારે જ મુક્ત થાય છે, જયારે તેનો માલિક તેને છોડે છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਮੇਲੇ ਭਗਤਿ ਦ੍ਰਿੜਾਏ ॥੭॥
ગુરુના ઉપદેશ મળવા પર જીવના હૃદયમાં ભક્તિ દ્રઢ થઈ જાય છે ॥૭॥
ਖਸਟੀ ਖਟੁ ਦਰਸਨ ਪ੍ਰਭ ਸਾਜੇ ॥
ષષ્ઠી - પરમાત્માએ છ દર્શન અર્થાત વેશ-યોગી, જંગમ, સન્યાસી, બૌદ્ધ, જૈન તેમજ વેરાગી બનાવ્યા છે.
ਅਨਹਦ ਸਬਦੁ ਨਿਰਾਲਾ ਵਾਜੇ ॥
જીવની અંતરાત્મામાં અનહદ શબ્દ વાગતા રહે છે.
ਜੇ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ਤਾ ਮਹਲਿ ਬੁਲਾਵੈ ॥
જો કોઈ પ્રભુને ગમી જાય તો તે તેને પોતાની સાથે મળાવી લે છે.
ਸਬਦੇ ਭੇਦੇ ਤਉ ਪਤਿ ਪਾਵੈ ॥
જો કોઈને શબ્દ ભેદી લે તો તે સત્યના દરવાજા પર શોભાનું પાત્ર બની જાય છે.
ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਸ ਖਪਹਿ ਜਲਿ ਜਾਵਹਿ ॥
કોઈ મનુષ્ય વેશ ધારણ કરી કરીને સળગી મરી જાય છે પરંતુ
ਸਾਚੈ ਸਾਚੇ ਸਾਚਿ ਸਮਾਵਹਿ ॥੮॥
સત્યમાં લીન રહેનાર પરમ-સત્યમાં જ જોડાય જાય છે ॥૮॥
ਸਪਤਮੀ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਸਰੀਰਿ ॥
સપ્તમી - જે હૃદયમાં સત્યનું ચિંતન કરતો રહે છે
ਸਾਤ ਸਮੁੰਦ ਭਰੇ ਨਿਰਮਲ ਨੀਰਿ ॥
જેના શરીરમાં સમુદ્ર નિર્મળ નામરૂપી જળથી ભરેલ રહે છે.
ਮਜਨੁ ਸੀਲੁ ਸਚੁ ਰਿਦੈ ਵੀਚਾਰਿ ॥
તેના અંતરમનમાં સ્થિત જ્ઞાનરૂપી તીર્થમાં સ્નાન થઈ જાય છે અને તે શાંત-સ્વભાવવાળો બની જાય છે.
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਪਾਵੈ ਸਭਿ ਪਾਰਿ ॥
ગુરુના શબ્દ દ્વારા જીવ સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ જાય છે.
ਮਨਿ ਸਾਚਾ ਮੁਖਿ ਸਾਚਉ ਭਾਇ ॥
જેના મનમાં સત્ય છે અને મુખ પર પણ સત્ય-નામ બની રહે છે.
ਸਚੁ ਨੀਸਾਣੈ ਠਾਕ ਨ ਪਾਇ ॥੯॥
તે સત્યની પરવાનગી સાથે લઈને જાય છે અને સત્યના દરબારમાં પહોંચવા માટે કોઈ વિઘ્ન આવતા નથી ॥૯॥
ਅਸਟਮੀ ਅਸਟ ਸਿਧਿ ਬੁਧਿ ਸਾਧੈ ॥
અષ્ટમી - જે મનુષ્ય નિષ્કામ ભાવનાથી સત્યની પ્રાર્થના કરે છે,
ਸਚੁ ਨਿਹਕੇਵਲੁ ਕਰਮਿ ਅਰਾਧੈ ॥
પોતાની બુદ્ધિને પોતાના વશમાં કરી લે છે, તેને આઠ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਪਉਣ ਪਾਣੀ ਅਗਨੀ ਬਿਸਰਾਉ ॥
જે પવન, પાણી તેમજ આગ અર્થાત રજોગુણ, તમોગુણ, સતોગુણને ભુલાવી દે છે,
ਤਹੀ ਨਿਰੰਜਨੁ ਸਾਚੋ ਨਾਉ ॥
તેના હૃદયમાં પવિત્ર સત્ય-નામ વસી જાય છે.
ਤਿਸੁ ਮਹਿ ਮਨੂਆ ਰਹਿਆ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥ ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕੁ ਕਾਲੁ ਨ ਖਾਇ ॥੧੦॥
તેનું મન સત્યમાં જ વૃત્તિ લગાવીને રાખે છે. નાનક વિનંતી કરે છે કે તે મનુષ્યને કાળ પણ ગળી શકતો નથી ॥૧૦॥
ਨਾਉ ਨਉਮੀ ਨਵੇ ਨਾਥ ਨਵ ਖੰਡਾ ॥
નવમી - પરમેશ્વર સર્વવ્યાપક છે, મહાબળવાન છે,
ਘਟਿ ਘਟਿ ਨਾਥੁ ਮਹਾ ਬਲਵੰਡਾ ॥
યોનીઓના નવનાથ તેમજ નવ ખણ્ડોવાળી પૃથ્વીના જીવ તેનું જ નામ જપે છે.