Page 794
ਕਿਆ ਤੂ ਸੋਇਆ ਜਾਗੁ ਇਆਨਾ ॥
હે પાગલ મનુષ્ય! તું શા માટે અજ્ઞાનની ઊંઘમાં સુતેલ છે જાગી જા.
ਤੈ ਜੀਵਨੁ ਜਗਿ ਸਚੁ ਕਰਿ ਜਾਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે જગતમાં જીવનને સત્ય સમજી લીધું છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਨਿ ਜੀਉ ਦੀਆ ਸੁ ਰਿਜਕੁ ਅੰਬਰਾਵੈ ॥
જે પરમાત્માએ જીવન આપ્યું છે, તે જ આહાર આપીને સંભાળ પણ કરે છે.
ਸਭ ਘਟ ਭੀਤਰਿ ਹਾਟੁ ਚਲਾਵੈ ॥
બધા શરીરોમાં તે પોતાની દુકાન ચલાવી રહ્યો છે.
ਕਰਿ ਬੰਦਿਗੀ ਛਾਡਿ ਮੈ ਮੇਰਾ ॥
હે મનુષ્ય! પોતાના અહંકાર તેમજ જોડાણને છોડીને પરમાત્માની ભક્તિ કર.
ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਰਿ ਸਵੇਰਾ ॥੨॥
હજી આ તારા જીવનનો સવારનો સમય છે, પોતાના હૃદયમાં નામ-સ્મરણ કર ॥૨॥
ਜਨਮੁ ਸਿਰਾਨੋ ਪੰਥੁ ਨ ਸਵਾਰਾ ॥
તારો આખો જન્મ વીતી ગયો છે, પરંતુ હજી સુધી તે પરલોકમો રસ્તો સંવાર્યો નથી.
ਸਾਂਝ ਪਰੀ ਦਹ ਦਿਸ ਅੰਧਿਆਰਾ ॥
સંધ્યા થઈ ચુકી છે અર્થાત ગઢપણનો પ્રવેશ થઈ ચૂક્યો છે અને દસે દિશામાં અજ્ઞાનરૂપી અંધકાર થઈ ગયો છે.
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਨਿਦਾਨਿ ਦਿਵਾਨੇ ॥
રવિદાસ કહે છે કે હે નાદાન તેમજ પાગલ!
ਚੇਤਸਿ ਨਾਹੀ ਦੁਨੀਆ ਫਨ ਖਾਨੇ ॥੩॥੨॥
હજી પણ પરમાત્માને યાદ શા માટે કરી રહ્યો નથી? આ દુનિયા જીવોનું નાશવંત ઘર છે ॥૩॥૨॥
ਸੂਹੀ ॥
સુહી॥
ਊਚੇ ਮੰਦਰ ਸਾਲ ਰਸੋਈ ॥
જે મનુષ્યની પાસે ઊંચા મહેલ તેમજ સુંદર રસોઈ ઘર હતાં,
ਏਕ ਘਰੀ ਫੁਨਿ ਰਹਨੁ ਨ ਹੋਈ ॥੧॥
મરણ ઉપરાંત તેને એક ક્ષણ પણ આમાં રહેવા માટે મળ્યો નથી ॥૧॥
ਇਹੁ ਤਨੁ ਐਸਾ ਜੈਸੇ ਘਾਸ ਕੀ ਟਾਟੀ ॥
આ શરીર એમ છે, જેમ ઘાસનું તણખલું હોય છે.
ਜਲਿ ਗਇਓ ਘਾਸੁ ਰਲਿ ਗਇਓ ਮਾਟੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
બધું ઘાસ સળગીને માટીમાં મળી જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਭਾਈ ਬੰਧ ਕੁਟੰਬ ਸਹੇਰਾ ॥ ਓਇ ਭੀ ਲਾਗੇ ਕਾਢੁ ਸਵੇਰਾ ॥੨॥
જયારે મનુષ્યની જીવન લીલા સમાપ્ત થઈ જાય છે તો તેનો ભાઈ, સંબંધી, કુટુંબવાળા તેમજ મિત્રો બધું કહેવા લાગી જાય છે કે આ પાર્થિવ શરીરને ઝડપથી જ ઘરથી કાઢી નાખ ॥૨॥
ਘਰ ਕੀ ਨਾਰਿ ਉਰਹਿ ਤਨ ਲਾਗੀ ॥
તેની ધર્મપત્ની જે તેના હૃદયથી લાગેલી રહેતી હતી,
ਉਹ ਤਉ ਭੂਤੁ ਭੂਤੁ ਕਰਿ ਭਾਗੀ ॥੩॥
તે પણ 'ભૂત-ભૂત' કહેતી ભાગી ગઈ છે ॥૩॥
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਸਭੈ ਜਗੁ ਲੂਟਿਆ ॥
રવિદાસ કહે છે કે વિકારરૂપી ચોરોએ આખું જગત લૂંટી લીધું છે,
ਹਮ ਤਉ ਏਕ ਰਾਮੁ ਕਹਿ ਛੂਟਿਆ ॥੪॥੩॥
પરંતુ અમે એક રામનું નામ-સ્મરણ કરીને આનાથી મુક્ત થઈ ગયા છીએ ॥૪॥૩॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਰਾਗੁ ਸੂਹੀ ਬਾਣੀ ਸੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ਕੀ ॥
રાગ સુહી વાણી શેખ ફરીદ જી ની॥
ਤਪਿ ਤਪਿ ਲੁਹਿ ਲੁਹਿ ਹਾਥ ਮਰੋਰਉ ॥
વિરહની આગમાં સળગતી હું હાથ મરોડું છું અને
ਬਾਵਲਿ ਹੋਈ ਸੋ ਸਹੁ ਲੋਰਉ ॥
પાગલ થયેલી પ્રભુ-મિલનની ઇચ્છા કરું છું.
ਤੈ ਸਹਿ ਮਨ ਮਹਿ ਕੀਆ ਰੋਸੁ ॥
હે પ્રભુ! તે પોતાના મનમાં મારી સાથે ગુસ્સો કર્યો છે.
ਮੁਝੁ ਅਵਗਨ ਸਹ ਨਾਹੀ ਦੋਸੁ ॥੧॥
તારો કોઈ દોષ નથી, પરંતુ મારામાં જ અનેક અવગુણ છે ॥૧॥
ਤੈ ਸਾਹਿਬ ਕੀ ਮੈ ਸਾਰ ਨ ਜਾਨੀ ॥
તું મારો માલિક છે, પરંતુ મેં તારું મહત્વ જાણ્યું નથી.
ਜੋਬਨੁ ਖੋਇ ਪਾਛੈ ਪਛੁਤਾਨੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હું પોતાનું યૌવન ગુમાવીને હવે પસ્તાય રહી છું ॥૧॥વિરામ॥
ਕਾਲੀ ਕੋਇਲ ਤੂ ਕਿਤ ਗੁਨ ਕਾਲੀ ॥
હે કાળી કોયલ! તું ક્યાં કારણે કાળી થઈ ગઈ છે?
ਅਪਨੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੇ ਹਉ ਬਿਰਹੈ ਜਾਲੀ ॥
કોયલ કહે છે કે મને મારા પ્રિયતમના અભાવને સળગાવી દીધી છે.
ਪਿਰਹਿ ਬਿਹੂਨ ਕਤਹਿ ਸੁਖੁ ਪਾਏ ॥
પોતાના પ્રિયતમથી વિહીન થઈને તે કઈ રીતે સુખ મેળવી શકે છે.
ਜਾ ਹੋਇ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਏ ॥੨॥
જયારે પ્રભુ કૃપાળુ હોય છે તો તે જીવ-સ્ત્રીને પોતે જ પોતાની સાથે મળાવી લે છે ॥૨॥
ਵਿਧਣ ਖੂਹੀ ਮੁੰਧ ਇਕੇਲੀ ॥
હું જીવ-સ્ત્રી એકલી જ આ ભયાનક સંસારરૂપી કૂવામાં પડી ગઈ છું.
ਨਾ ਕੋ ਸਾਥੀ ਨਾ ਕੋ ਬੇਲੀ ॥
અહીં મારો ન કોઈ મિત્ર છે અને ન કોઈ મદદગાર છે!
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਭਿ ਸਾਧਸੰਗਿ ਮੇਲੀ ॥
પ્રભુએ કૃપા કરીને મને સાધુ-સંગતમાં મળાવી દીધો છે.
ਜਾ ਫਿਰਿ ਦੇਖਾ ਤਾ ਮੇਰਾ ਅਲਹੁ ਬੇਲੀ ॥੩॥
જ્યારે ફરી મેં જોયું તો મદદગાર બનીને અલ્લાહ મારી સાથે ઉભો હતો ॥૩॥
ਵਾਟ ਹਮਾਰੀ ਖਰੀ ਉਡੀਣੀ ॥
અમારો ભક્તિ રસ્તો ખૂબ જ ઉદાસ કરનાર છે.
ਖੰਨਿਅਹੁ ਤਿਖੀ ਬਹੁਤੁ ਪਿਈਣੀ ॥
આ કૃપાણની ધારથી ખુબ તીક્ષ્ણ છે.
ਉਸੁ ਊਪਰਿ ਹੈ ਮਾਰਗੁ ਮੇਰਾ ॥
તેની ઉપર મારો રસ્તો છે.
ਸੇਖ ਫਰੀਦਾ ਪੰਥੁ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਰਿ ਸਵੇਰਾ ॥੪॥੧॥
હે શેખ ફરીદ! પોતાના જીવનની સવારે જ પોતાનો પથ સંવારી લે ॥૪॥૧॥
ਸੂਹੀ ਲਲਿਤ ॥
સુહી લલિત॥
ਬੇੜਾ ਬੰਧਿ ਨ ਸਕਿਓ ਬੰਧਨ ਕੀ ਵੇਲਾ ॥
જ્યારે જીવનરૂપી કાફલો બાંધવાનો સમય હતો, ત્યારે તું કાફલો બાંધી શક્યો નહિ. અર્થાત જ્યારે પ્રભુ-સ્મરણનો સમય અર્થાત જવાની હતી, તો તે સ્મરણ કર્યું નહિ.
ਭਰਿ ਸਰਵਰੁ ਜਬ ਊਛਲੈ ਤਬ ਤਰਣੁ ਦੁਹੇਲਾ ॥੧॥
હવે જ્યારે સમુદ્ર ઉછળીને લહેરો મારી રહ્યું છે તો તેમાંથી પાર થવું મુશ્કેલ થઈ ગયું છે. અર્થાત હવે ગઢપણમાં જ્યારે વિકાર સમુદ્રમાં ભરાઈ ગયા છે અને પોતાનું જોર દેખાડી રહ્યો છે તો આના પર કાબૂ મેળવવો મુશ્કેલ થઈ ગયો છે ॥૧॥
ਹਥੁ ਨ ਲਾਇ ਕਸੁੰਭੜੈ ਜਲਿ ਜਾਸੀ ਢੋਲਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પ્રિયવર! કુસુંભ ફૂલના રંગ જેવી માયારૂપી આગને પોતાનો હાથ લગાવ નહીં, તારો હાથ સળગી જશે ॥૧॥વિરામ॥
ਇਕ ਆਪੀਨ੍ਹ੍ਹੈ ਪਤਲੀ ਸਹ ਕੇਰੇ ਬੋਲਾ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી! માયાની સરખામણીમાં તું પોતાનામાં ખુબ નિર્મળ થઈ બેઠી છે. તને માલિકનો ઠપકો પડશે.
ਦੁਧਾ ਥਣੀ ਨ ਆਵਈ ਫਿਰਿ ਹੋਇ ਨ ਮੇਲਾ ॥੨॥
આંચળથી નીકળેલું દૂધ જેમ આંચળમાં પાછું જતું નથી તેમ જ તેગ યૌવન પાછું આવશે નહી અને બીજી વાર તે પતિ-પ્રભુથી તારો મેળાપ થશે નહીં ॥૨॥
ਕਹੈ ਫਰੀਦੁ ਸਹੇਲੀਹੋ ਸਹੁ ਅਲਾਏਸੀ ॥
હે બહેનપણીઓ! ફરીદ કહે છે કે જ્યારે માલિક-પ્રભુ બોલાવશે તો આ શરીર માટીનો ઢગલો થઈ જશે અને
ਹੰਸੁ ਚਲਸੀ ਡੁੰਮਣਾ ਅਹਿ ਤਨੁ ਢੇਰੀ ਥੀਸੀ ॥੩॥੨॥
જીવાત્મારૂપી હંસ ઉદાસ થઈને અહીંથી ચાલ્યો જશે ॥૩॥૨॥