Page 793
ਸੂਹੀ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ਲਲਿਤ ॥
સુહી કબીર જીવ લલિત॥
ਥਾਕੇ ਨੈਨ ਸ੍ਰਵਨ ਸੁਨਿ ਥਾਕੇ ਥਾਕੀ ਸੁੰਦਰਿ ਕਾਇਆ ॥
હે જીવ! જોઈ-જોઈને તારી આંખ થાકી ચુકી છે, સાંભળી-સાંભળીને તારા કાન પણ થાકી ચૂક્યા છે અને તારું સુંદર શરીર પણ થાકી ચૂક્યું છે.
ਜਰਾ ਹਾਕ ਦੀ ਸਭ ਮਤਿ ਥਾਕੀ ਏਕ ਨ ਥਾਕਸਿ ਮਾਇਆ ॥੧॥
ગઢપણ આવવાથી તારી આખી અક્કલ પણ થાકી ગઈ છે પરંતુ એક માયાનો મોહ થાકતો નથી ॥૧॥
ਬਾਵਰੇ ਤੈ ਗਿਆਨ ਬੀਚਾਰੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
હે પાગલ! તે જ્ઞાનની સમજ પ્રાપ્ત કરી નથી અને
ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પોતાનો જન્મ વ્યર્થ ગુમાવી દીધો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਤਬ ਲਗੁ ਪ੍ਰਾਨੀ ਤਿਸੈ ਸਰੇਵਹੁ ਜਬ ਲਗੁ ਘਟ ਮਹਿ ਸਾਸਾ ॥
હે પ્રાણી! જ્યાં સુધી શરીરમાં જીવન-શ્વાસ ચાલી રહ્યો છે, ત્યાં સુધી પરમાત્માનું સ્મરણ કરતો રહે.
ਜੇ ਘਟੁ ਜਾਇ ਤ ਭਾਉ ਨ ਜਾਸੀ ਹਰਿ ਕੇ ਚਰਨ ਨਿਵਾਸਾ ॥੨॥
જો તારું શરીર નાશ પણ થઈ જાય તો પણ પરમાત્માનો પ્રેમ સમાપ્ત થશે નહિ અને હરિના ચરણોમાં તારો નિવાસ થઈ જશે ॥૨॥
ਜਿਸ ਕਉ ਸਬਦੁ ਬਸਾਵੈ ਅੰਤਰਿ ਚੂਕੈ ਤਿਸਹਿ ਪਿਆਸਾ ॥
પરમાત્મા જેના હૃદયમાં પોતાના શબ્દ વસાવી દે છે, તેની તૃષ્ણા મટી જાય છે.
ਹੁਕਮੈ ਬੂਝੈ ਚਉਪੜਿ ਖੇਲੈ ਮਨੁ ਜਿਣਿ ਢਾਲੇ ਪਾਸਾ ॥੩॥
તે તેના હુકમને સમજીને પોતાના જીવનરૂપી ચોપાટની રમત રમે છે. તે પોતાનું મન જીતીને પાસો ફેંકે છે ॥૩॥
ਜੋ ਜਨ ਜਾਨਿ ਭਜਹਿ ਅਬਿਗਤ ਕਉ ਤਿਨ ਕਾ ਕਛੂ ਨ ਨਾਸਾ ॥
જે મનુષ્ય આ વિધિને સમજીને પરમાત્માનું ભજન કરતો રહે છે, તેનું કંઈ પણ નાશ થતું નથી.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਤੇ ਜਨ ਕਬਹੁ ਨ ਹਾਰਹਿ ਢਾਲਿ ਜੁ ਜਾਨਹਿ ਪਾਸਾ ॥੪॥੪॥
કબીર કહે છે કે મનુષ્ય ક્યારેય પણ પોતાની જીવન રમત હારતો નથી જે આ પાસો ફેંકવાનું જાણે છે ॥૪॥૪॥
ਸੂਹੀ ਲਲਿਤ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ॥
સુહી લલિત કબીર જી॥
ਏਕੁ ਕੋਟੁ ਪੰਚ ਸਿਕਦਾਰਾ ਪੰਚੇ ਮਾਗਹਿ ਹਾਲਾ ॥
મનુષ્ય શરીર એક ગઢ છે. કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, અહંકાર - આ પાંચેય વિકાર આ ગઢ અધિકારી છે અને આ પાંચેય મારાથી કર માંગે છે.
ਜਿਮੀ ਨਾਹੀ ਮੈ ਕਿਸੀ ਕੀ ਬੋਈ ਐਸਾ ਦੇਨੁ ਦੁਖਾਲਾ ॥੧॥
મેં આમાંથી કોઈની જમીન તો વાવી નથી, તે મને એવું દુઃખ આપી રહ્યા છે, જેમ મેં તેની જમીન વાવેલી છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਕੇ ਲੋਗਾ ਮੋ ਕਉ ਨੀਤਿ ਡਸੈ ਪਟਵਾਰੀ ॥
હે પરમાત્માના ભક્તો! મૃત્યુરુપી પટવારીનો ડર ડંખતો રહે છે, અર્થાત દુઃખી કરે છે.
ਊਪਰਿ ਭੁਜਾ ਕਰਿ ਮੈ ਗੁਰ ਪਹਿ ਪੁਕਾਰਿਆ ਤਿਨਿ ਹਉ ਲੀਆ ਉਬਾਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જ્યારે મેં હાથ ઉંચો કરી ગુરૂથી પુકાર કરી તો તેણે મને આનાથી બચાવી લીધો ॥૧॥વિરામ॥
ਨਉ ਡਾਡੀ ਦਸ ਮੁੰਸਫ ਧਾਵਹਿ ਰਈਅਤਿ ਬਸਨ ਨ ਦੇਹੀ ॥
શરીરના નવ દરવાજારૂપી તેમજ દસ ન્યાયાધીશ - પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો તેમજ પાંચ કર્મેન્દ્રિયો દોડતા રહે છે અને તે સત્ય, સંતોષ, દયા, ધર્મ વગેરે પ્રજાને વસાવા દેતા નથી.
ਡੋਰੀ ਪੂਰੀ ਮਾਪਹਿ ਨਾਹੀ ਬਹੁ ਬਿਸਟਾਲਾ ਲੇਹੀ ॥੨॥
તે પરિમાપક પૂર્ણ માપ પણ કરતો નથી તથા લાંચ લે છે ॥૨॥
ਬਹਤਰਿ ਘਰ ਇਕੁ ਪੁਰਖੁ ਸਮਾਇਆ ਉਨਿ ਦੀਆ ਨਾਮੁ ਲਿਖਾਈ ॥
મારા શરીરરૂપી ઘરની બોતેર નાડીઓમાં જે પુરુષ સમાયેલ છે, તેને મારા લેખમાં પરમાત્માનું નામ લખી દીધું છે.
ਧਰਮ ਰਾਇ ਕਾ ਦਫਤਰੁ ਸੋਧਿਆ ਬਾਕੀ ਰਿਜਮ ਨ ਕਾਈ ॥੩॥
જ્યારે યમરાજના કાર્યસ્થળમાં મારા કર્મોના લેખની તપાસ થઈ તો મારી તરફથી થોડું એવું ઋણ નીકળ્યું નહિ ॥૩॥
ਸੰਤਾ ਕਉ ਮਤਿ ਕੋਈ ਨਿੰਦਹੁ ਸੰਤ ਰਾਮੁ ਹੈ ਏਕੋੁ ॥
કોઈ પણ સંતોની નિંદા ન કર, કારણ કે સંત તેમજ રામ એક જ રૂપ છે.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਮੈ ਸੋ ਗੁਰੁ ਪਾਇਆ ਜਾ ਕਾ ਨਾਉ ਬਿਬੇਕੋੁ ॥੪॥੫॥
કબીર કહે છે કે મેં ગુરુ મેળવી લીધો છે, જેનું નામ વિવેક છે ॥૪॥૫॥
ਰਾਗੁ ਸੂਹੀ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀਉ ਕੀ
રાગ સુહી વાણી સ્ત્રી રવિદાસ જી ની
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਸਹ ਕੀ ਸਾਰ ਸੁਹਾਗਨਿ ਜਾਨੈ ॥
સુહાગણ જ પોતાના માલિક-પ્રભુનું મહત્વ જાણે છે.
ਤਜਿ ਅਭਿਮਾਨੁ ਸੁਖ ਰਲੀਆ ਮਾਨੈ ॥
તે પોતાના અભિમાનને ત્યાગીને સુખ તેમજ રંગરેલિયા મનાવે છે.
ਤਨੁ ਮਨੁ ਦੇਇ ਨ ਅੰਤਰੁ ਰਾਖੈ ॥
તે શરીર-મન પોતાના પરમેશ્વરને અર્પણ કરી દે છે અને તેનાથી કોઈ અંતર રાખતી નથી.
ਅਵਰਾ ਦੇਖਿ ਨ ਸੁਨੈ ਅਭਾਖੈ ॥੧॥
તે બીજા તરફ જોતી નથી, ન તેની વાત સાંભળે છે અને ન તો અશુભ વચન બોલે છે ॥૧॥
ਸੋ ਕਤ ਜਾਨੈ ਪੀਰ ਪਰਾਈ ॥
તે પારકી વેદના કેવી રીતે સમજી શકે છે,
ਜਾ ਕੈ ਅੰਤਰਿ ਦਰਦੁ ਨ ਪਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેના અંતર્મનમાં પ્રેમની ઇજા ક્યારેય આવી જ ન હોય ॥૧॥વિરામ॥
ਦੁਖੀ ਦੁਹਾਗਨਿ ਦੁਇ ਪਖ ਹੀਨੀ ॥
તે કમનસીબ દુઃખી જ રહે છે અને લોક-પરલોકથી પણ વંચિત થઈ જાય છે,
ਜਿਨਿ ਨਾਹ ਨਿਰੰਤਰਿ ਭਗਤਿ ਨ ਕੀਨੀ ॥
જેને પોતાના પરમાત્માની નિરંતર ભક્તિ કરી નથી.
ਪੁਰ ਸਲਾਤ ਕਾ ਪੰਥੁ ਦੁਹੇਲਾ ॥
મૃત્યુનો રસ્તો ખૂબ દુ:ખદાયક છે,
ਸੰਗਿ ਨ ਸਾਥੀ ਗਵਨੁ ਇਕੇਲਾ ॥੨॥
જીવની સાથે તેનો કોઈ સંગી તેમજ મિત્ર હોતો નથી અને તેને એકલા જ જવું પડે છે ॥૨॥
ਦੁਖੀਆ ਦਰਦਵੰਦੁ ਦਰਿ ਆਇਆ ॥
હે પરમાત્મા! હું દુઃખિયો તેમજ દર્દમંદ તારા દરવાજા પર આવ્યો છું.
ਬਹੁਤੁ ਪਿਆਸ ਜਬਾਬੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
મને તારા દર્શનોની તીવ્ર લાલચ છે, પરંતુ તારા તરફથી મને કોઈ જવાબ મળ્યો નથી.
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਸਰਨਿ ਪ੍ਰਭ ਤੇਰੀ ॥
હે પ્રભુ! રવિદાસ પ્રાર્થના કરે છે કે હું તારી શરણમાં આવ્યો છું,
ਜਿਉ ਜਾਨਹੁ ਤਿਉ ਕਰੁ ਗਤਿ ਮੇਰੀ ॥੩॥੧॥
જેમ તું યોગ્ય સમજે છે, તેમ જ મારી ગતિ કર ॥૩॥૧॥
ਸੂਹੀ ॥
સુહી॥
ਜੋ ਦਿਨ ਆਵਹਿ ਸੋ ਦਿਨ ਜਾਹੀ ॥
જીવનનો જે દિવસ આવે છે, તે વીતી જાય છે.
ਕਰਨਾ ਕੂਚੁ ਰਹਨੁ ਥਿਰੁ ਨਾਹੀ ॥
દરેક મનુષ્યએ એકને એક દિવસે અહીંથી ચાલ્યું જવાનું છે અને કોઇએ પણ અહીં સ્થિર રહેવાનું નથી.
ਸੰਗੁ ਚਲਤ ਹੈ ਹਮ ਭੀ ਚਲਨਾ ॥
અમારા મિત્ર આ જગતથી ચાલ્યા જઈ રહ્યા છે અને અમારે પણ અહીંથી ચાલ્યું જવાનું છે.
ਦੂਰਿ ਗਵਨੁ ਸਿਰ ਊਪਰਿ ਮਰਨਾ ॥੧॥
મૃત્યુ અમારા માથા પર ઊભું છે અને ખૂબ દૂર ગતિ કરવાની છે ॥૧॥