Page 712
ਬਿਨੁ ਸਿਮਰਨ ਜੋ ਜੀਵਨੁ ਬਲਨਾ ਸਰਪ ਜੈਸੇ ਅਰਜਾਰੀ ॥
પરમાત્માના સ્મરણ વગર જીવવું વાસનાઓની આગમાં સળગવા સમાન છે, જે રીતે એક સાપ પોતાના આંતરિક ઝેરને પાળતા લાંબી ઉંમર સુધી ઝેરની આગમાં સળગતો રહે છે.
ਨਵ ਖੰਡਨ ਕੋ ਰਾਜੁ ਕਮਾਵੈ ਅੰਤਿ ਚਲੈਗੋ ਹਾਰੀ ॥੧॥
ભલે મનુષ્ય આખા વિશ્વને જીતીને શાસન કરી લે પરંતુ સ્મરણ વગર અંતમાં તે જીવનની રમત હારીને ચાલ્યો જશે ॥૧॥
ਗੁਣ ਨਿਧਾਨ ਗੁਣ ਤਿਨ ਹੀ ਗਾਏ ਜਾ ਕਉ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰੀ ॥
હે નાનક! જેના પર તેને પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરી છે, તેને ગુણોના ભંડાર પરમાત્માનું ગુણગાન કર્યું છે.
ਸੋ ਸੁਖੀਆ ਧੰਨੁ ਉਸੁ ਜਨਮਾ ਨਾਨਕ ਤਿਸੁ ਬਲਿਹਾਰੀ ॥੨॥੨॥
વાસ્તવમાં તે જ સુખી છે અને તેનું જ જીવન ધન્ય છે તથા હું તેને પર જ બલિહાર જાવ છું ॥૨॥૨॥
ਟੋਡੀ ਮਹਲਾ ੫ ਘਰੁ ੨ ਚਉਪਦੇ
ટોડી મહેલ ૫ ઘર ૨ ચારપદ
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਧਾਇਓ ਰੇ ਮਨ ਦਹ ਦਿਸ ਧਾਇਓ ॥
આ ચંચળ મન દસેય દિશા તરફ ભટકતું ફરે છે.
ਮਾਇਆ ਮਗਨ ਸੁਆਦਿ ਲੋਭਿ ਮੋਹਿਓ ਤਿਨਿ ਪ੍ਰਭਿ ਆਪਿ ਭੁਲਾਇਓ ॥ ਰਹਾਉ ॥
આ માયામાં મગ્ન રહે છે અને લોભનાં સ્વાદોએ આને મોહી લીધો છે. સત્ય તો આ જ છે કે પ્રભુએ પોતે જ આને ભુલાવેલ છે ॥વિરામ॥
ਹਰਿ ਕਥਾ ਹਰਿ ਜਸ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਸਿਉ ਇਕੁ ਮੁਹਤੁ ਨ ਇਹੁ ਮਨੁ ਲਾਇਓ ॥
આ એક મુર્હુત માત્ર માટે પણ હરિ કથા, હરિ યશ તેમજ સાધુ સંગતમાં સામેલ થતો નથી.
ਬਿਗਸਿਓ ਪੇਖਿ ਰੰਗੁ ਕਸੁੰਭ ਕੋ ਪਰ ਗ੍ਰਿਹ ਜੋਹਨਿ ਜਾਇਓ ॥੧॥
આ કુસુંભના ફૂલનો રંગ જોઈને ખુબ ખુશ થાય છે અને પારકી સ્ત્રીઓ તરફ પણ જોતો રહે છે ॥૧॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਸਿਉ ਭਾਉ ਨ ਕੀਨੋ ਨਹ ਸਤ ਪੁਰਖੁ ਮਨਾਇਓ ॥
આ ચંચળ મન એ પરમાત્માનાં ચરણો-કમળો પર શ્રદ્ધા ધારણ કરી નથી અને ન તો સદ્દપુરુષને ખુશ કર્યો છે.
ਧਾਵਤ ਕਉ ਧਾਵਹਿ ਬਹੁ ਭਾਤੀ ਜਿਉ ਤੇਲੀ ਬਲਦੁ ਭ੍ਰਮਾਇਓ ॥੨॥
દોડવાને અનેક પદાર્થથી નશ્વર પદાર્થો તરફ એમ દોડે છે, જે રીતે ઘાંચીનો બળદ એક જ સ્થાન પર ચક્કર લગાવતો રહે છે ॥૨॥
ਨਾਮ ਦਾਨੁ ਇਸਨਾਨੁ ਨ ਕੀਓ ਇਕ ਨਿਮਖ ਨ ਕੀਰਤਿ ਗਾਇਓ ॥
આને નામ-સ્મરણ, દાન-પુણ્ય તેમજ સ્નાન વગેરે કંઈ પણ કર્યું નથી અને એક પળ માત્ર માટે પરમાત્માનું કીર્તિ-ગાન કર્યું નથી.
ਨਾਨਾ ਝੂਠਿ ਲਾਇ ਮਨੁ ਤੋਖਿਓ ਨਹ ਬੂਝਿਓ ਅਪਨਾਇਓ ॥੩॥
આ વિભિન્ન પ્રકારના અસત્ય અપનાવીને પોતાના ચિત્તને ખુશ કરવામાં લાગી રહે છે પરંતુ પોતાના સ્વરૂપને જરાય સમજ્યું નથી ॥૩॥
ਪਰਉਪਕਾਰ ਨ ਕਬਹੂ ਕੀਏ ਨਹੀ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਿ ਧਿਆਇਓ ॥
આને કોઈ પરોપકાર પણ કર્યું નથી, ન તો ગુરુની સેવા તેમજ ધ્યાન કર્યું છે.
ਪੰਚ ਦੂਤ ਰਚਿ ਸੰਗਤਿ ਗੋਸਟਿ ਮਤਵਾਰੋ ਮਦ ਮਾਇਓ ॥੪॥
આ તો ફક્ત કામાદિક વિકારોની સંગતિ તેમજ ગોષ્ઠીમાં મગ્ન થઈને માયાના નશામાં જ પાગલ બની રહે છે ॥૪॥
ਕਰਉ ਬੇਨਤੀ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਵਛਲ ਸੁਣਿ ਆਇਓ ॥
હે હરિ! હું વિનંતી કરું છું કે મને સાધુ-સંગતમાં મળાવી દે, તને ભક્તવત્સલ સાંભળીને તારી શરણમાં આવ્યો છું.
ਨਾਨਕ ਭਾਗਿ ਪਰਿਓ ਹਰਿ ਪਾਛੈ ਰਾਖੁ ਲਾਜ ਅਪੁਨਾਇਓ ॥੫॥੧॥੩॥
હે નાનક! હું ભાગીને હરિની પાછળ પડી ગયો છું મને પોતાનો બનાવીને મારી લાજ રાખી લે ॥૫॥૧॥૩॥
ਟੋਡੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ટોડી મહેલ ૫॥
ਮਾਨੁਖੁ ਬਿਨੁ ਬੂਝੇ ਬਿਰਥਾ ਆਇਆ ॥
મનુષ્ય સત્યને સમજ્યા વગર વ્યર્થ જ આ દુનિયામાં આવ્યો છે.
ਅਨਿਕ ਸਾਜ ਸੀਗਾਰ ਬਹੁ ਕਰਤਾ ਜਿਉ ਮਿਰਤਕੁ ਓਢਾਇਆ ॥ ਰਹਾਉ ॥
તે અનેક પ્રકારની સજાવટ તેમજ ઘણા પ્રકારના શણગાર કરે છે પરંતુ આ તો મૃતકને સુંદર કપડાં પહેરવાં સમાન જ સમજ ॥વિરામ॥
ਧਾਇ ਧਾਇ ਕ੍ਰਿਪਨ ਸ੍ਰਮੁ ਕੀਨੋ ਇਕਤ੍ਰ ਕਰੀ ਹੈ ਮਾਇਆ ॥
જેમ કોઈ કંજૂસ અહીં-તહીં ભાગી-દોડીને ખુબ પરિશ્રમથી ધન એકત્રિત કરે છે.
ਦਾਨੁ ਪੁੰਨੁ ਨਹੀ ਸੰਤਨ ਸੇਵਾ ਕਿਤ ਹੀ ਕਾਜਿ ਨ ਆਇਆ ॥੧॥
જો તે કોઈ દાન-પુણ્ય તેમજ સંતોની સેવામાં લાગતો નથી તો તે ધન તેને કોઈ કામમાં આવતું નથી ॥૧॥
ਕਰਿ ਆਭਰਣ ਸਵਾਰੀ ਸੇਜਾ ਕਾਮਨਿ ਥਾਟੁ ਬਨਾਇਆ ॥
જીવરૂપી નારી સુંદર ઘરેણાં પહેરીને પોતાની પાથરીને ખુબ સંવારે તેમજ શણગારે છે પરંતુ
ਸੰਗੁ ਨ ਪਾਇਓ ਅਪੁਨੇ ਭਰਤੇ ਪੇਖਿ ਪੇਖਿ ਦੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥੨॥
જો તેને પોતાના પ્રિયતમાનો સંયોગ પ્રાપ્ત થતો નથી તો તે પોતાના શણગારને જોઇ-જોઇને ખુબ દુખી થાય છે ॥૨॥
ਸਾਰੋ ਦਿਨਸੁ ਮਜੂਰੀ ਕਰਤਾ ਤੁਹੁ ਮੂਸਲਹਿ ਛਰਾਇਆ ॥
મનુષ્ય આખો દિવસ મજૂરી કરતો રહ્યો પરંતુ તે તો વ્યર્થ જ છાલને મુસલથી પીટતો રહ્યો.
ਖੇਦੁ ਭਇਓ ਬੇਗਾਰੀ ਨਿਆਈ ਘਰ ਕੈ ਕਾਮਿ ਨ ਆਇਆ ॥੩॥
બીજાની બેગાર કરનાર મનુષ્યની જેમ તેને દુઃખ જ મળે છે કારણ કે તેને પોતાના ઘરનું કોઈ પણ કાર્ય સંવાર્યું નથી ॥૩॥
ਭਇਓ ਅਨੁਗ੍ਰਹੁ ਜਾ ਕਉ ਪ੍ਰਭ ਕੋ ਤਿਸੁ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਵਸਾਇਆ ॥
જેના પર પ્રભુની કૃપા થઈ ગઈ છે, તેના હૃદયમાં નામનો નિવાસ થઈ ગયો છે.
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਪਾਛੈ ਪਰਿਅਉ ਜਨ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਇਆ ॥੪॥੨॥੪॥
હે નાનક! જેને સાધુઓની સંગતિનું અનુસરણ કર્યું છે, તેને હરિ-રસની ઉપલબ્ધતા થઈ ગઈ છે ॥૪॥૨॥૪॥
ਟੋਡੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ટોડી મહેલ ૫॥
ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਿਧਿ ਬਸਹੁ ਰਿਦੈ ਹਰਿ ਨੀਤ ॥
હે કૃપાનિધાન પરમાત્મા! હંમેશા મારા હૃદયમાં વસી રહે.
ਤੈਸੀ ਬੁਧਿ ਕਰਹੁ ਪਰਗਾਸਾ ਲਾਗੈ ਪ੍ਰਭ ਸੰਗਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ॥ ਰਹਾਉ ॥
મારા હૃદયમાં એવી બુદ્ધિનો પ્રકાશ કર કે મારો તારાથી પ્રેમ લાગી જાય ॥વિરામ॥
ਦਾਸ ਤੁਮਾਰੇ ਕੀ ਪਾਵਉ ਧੂਰਾ ਮਸਤਕਿ ਲੇ ਲੇ ਲਾਵਉ ॥
હું તારા દાસની ચરણ-ધૂળ પ્રાપ્ત કરું અને તેને લઈને પોતાના માથા પર લગાવું.
ਮਹਾ ਪਤਿਤ ਤੇ ਹੋਤ ਪੁਨੀਤਾ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨ ਗੁਨ ਗਾਵਉ ॥੧॥
હરિનું ભજન તેમજ ગુણગાન કરવાથી હું મહા પાપોથી પવિત્ર થઈ ગયો છું ॥૧॥