Page 693
ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਕੈਰਉ ਕਰਤੇ ਦੁਰਜੋਧਨ ਸੇ ਭਾਈ ॥
જેનો ભાઈ દુર્યોધન જેવો પરાક્રમ શૂરવીર હતો, તે કૌરવ પણ અહંકારમાં આવીને 'મારી-મારી' કરતા હતા.
ਬਾਰਹ ਜੋਜਨ ਛਤ੍ਰੁ ਚਲੈ ਥਾ ਦੇਹੀ ਗਿਰਝਨ ਖਾਈ ॥੨॥
જે દુર્યોધનનું સામ્રાજ્ય બાર યોજન સુધી ફેલાયેલું હતું, તેના મૃતક શરીરને પણ ગીધોએ પોતાનું ભક્ષણ બનાવ્યું ॥૨॥
ਸਰਬ ਸੋੁਇਨ ਕੀ ਲੰਕਾ ਹੋਤੀ ਰਾਵਨ ਸੇ ਅਧਿਕਾਈ ॥
મહાબળી લંકાપતિ રાવણની આખી લંકા સોનાની બનેલી હતી
ਕਹਾ ਭਇਓ ਦਰਿ ਬਾਂਧੇ ਹਾਥੀ ਖਿਨ ਮਹਿ ਭਈ ਪਰਾਈ ॥੩॥
પરંતુ તેના દરવાજા પર બાંધેલ હાથી પણ તેને કોઈ કામ આવ્યા નહિ અને ક્ષણ માત્રમાં જ તેની આખી લંકા પારકી થઈ ગઈ ॥૩॥
ਦੁਰਬਾਸਾ ਸਿਉ ਕਰਤ ਠਗਉਰੀ ਜਾਦਵ ਏ ਫਲ ਪਾਏ ॥
દુર્વાસા ઋષિથી કપટ કરીને યાદવોએ આ ફળ પ્રાપ્ત કર્યું કે તેના શ્રાપ દેવાથી તેના આખા વંશનો જ સર્વનાશ થઈ ગયો.
ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੀ ਜਨ ਅਪੁਨੇ ਊਪਰ ਨਾਮਦੇਉ ਹਰਿ ਗੁਨ ਗਾਏ ॥੪॥੧॥
પરમાત્માએ પોતે જ પોતાના ભક્ત પર કૃપા કરી છે અને નામદેવ હવે પરમાત્માનું જ ગુણગાન કરતો રહે છે ॥૪॥૧॥
ਦਸ ਬੈਰਾਗਨਿ ਮੋਹਿ ਬਸਿ ਕੀਨ੍ਹ੍ਹੀ ਪੰਚਹੁ ਕਾ ਮਿਟ ਨਾਵਉ ॥
મેં પોતાની દસેય ઇન્દ્રિઓને પોતાના નિયંત્રણમાં કરી લીધી છે અને મનમાંથી મારા પાંચેય દુશ્મન કામ, ક્રોધ, લાલચ, મોહ તેમજ અહંકારનું તો નામોનિશાન જ મટી ગયું છે.
ਸਤਰਿ ਦੋਇ ਭਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰਿ ਬਿਖੁ ਕਉ ਮਾਰਿ ਕਢਾਵਉ ॥੧॥
મેં પોતાના શરીરના સરોવરોને નામ અમૃતથી ભરી દીધા છે તેમજ ઝેરરૂપી વિષય-વિકારોનું દમન કરીને બહાર કાઢી દીધા છે ॥૧॥
ਪਾਛੈ ਬਹੁਰਿ ਨ ਆਵਨੁ ਪਾਵਉ ॥
હવે હું આ વિકારોને પાછા આવવા દઈશ નહીં.
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀ ਘਟ ਤੇ ਉਚਰਉ ਆਤਮ ਕਉ ਸਮਝਾਵਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હવે હું એકાગ્રચિત્ત થઈને અમૃત વાણીનું જ ઉચ્ચારણ કરતો રહું છું અને પોતાની આત્માને આ કાર્યમાં લાગી રહેવાનો ઉપદેશ આપતો રહું છું ॥૧॥વિરામ॥
ਬਜਰ ਕੁਠਾਰੁ ਮੋਹਿ ਹੈ ਛੀਨਾਂ ਕਰਿ ਮਿੰਨਤਿ ਲਗਿ ਪਾਵਉ ॥
હું નિવેદન કરીને ગુરૂના ચરણોમાં લાગી ગયો છું અને નામરૂપી વજ્ર કૂહાડીથી મોહને નાશ કરી દીધો છે.
ਸੰਤਨ ਕੇ ਹਮ ਉਲਟੇ ਸੇਵਕ ਭਗਤਨ ਤੇ ਡਰਪਾਵਉ ॥੨॥
હું સંસાર તરફથી વિમુખ થઈને સંતોનો સેવક બની ગયો છું અને ભક્તોનો ભય પોતાના મનમાં રાખવા લાગ્યો છું ॥૨॥
ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਤੇ ਤਬ ਹੀ ਛੂਟਉ ਜਉ ਮਾਇਆ ਨਹ ਲਪਟਾਵਉ ॥
આ સંસારના બંધનોથી હું ત્યારે જ મુક્ત થઈશ જો હું માયાની સાથે જોડાઇશ નહિ.
ਮਾਇਆ ਨਾਮੁ ਗਰਭ ਜੋਨਿ ਕਾ ਤਿਹ ਤਜਿ ਦਰਸਨੁ ਪਾਵਉ ॥੩॥
માયા તો તે શક્તિનું નામ છે, જે જીવોને ગર્ભ-યોનિમાં ભટકાવતી રહે છે અને આનો ત્યાગ કરીને જ હું પરમાત્માનાં દર્શન પ્રાપ્ત કરી શકું છું ॥૩॥
ਇਤੁ ਕਰਿ ਭਗਤਿ ਕਰਹਿ ਜੋ ਜਨ ਤਿਨ ਭਉ ਸਗਲ ਚੁਕਾਈਐ ॥
જે મનુષ્ય આ રીતે અર્થાત માયાનો ત્યાગ કરીને ભક્તિ કરે છે, તેનો જન્મ-મરણનો બધો ભય દૂર થઈ જાય છે.
ਕਹਤ ਨਾਮਦੇਉ ਬਾਹਰਿ ਕਿਆ ਭਰਮਹੁ ਇਹ ਸੰਜਮ ਹਰਿ ਪਾਈਐ ॥੪॥੨॥
હે ભાઈ! નામદેવનું કહેવું છે કે પરમાત્માને શોધવા માટે બહાર જંગલોમાં શા માટે ભટકે છે? કારણ કે ઉપર વિધિ દ્વારા તે તો હૃદય-ઘરમાં જ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે ॥૪॥૨॥
ਮਾਰਵਾੜਿ ਜੈਸੇ ਨੀਰੁ ਬਾਲਹਾ ਬੇਲਿ ਬਾਲਹਾ ਕਰਹਲਾ ॥
મારવાડ દેશમાં જેમ જળ પ્રેમાળ હોય છે અને ઊંટને લીલી નીંદણ પ્રેમાળ લાગે છે.
ਜਿਉ ਕੁਰੰਕ ਨਿਸਿ ਨਾਦੁ ਬਾਲਹਾ ਤਿਉ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਰਾਮਈਆ ॥੧॥
જેમ હરણને રાત્રિકાળમાં ધ્વનિ મધુર લાગે છે, તેમ જ મારા મનમાં મને રામ ખુબ પ્રેમાળ લાગે છે ॥૧॥
ਤੇਰਾ ਨਾਮੁ ਰੂੜੋ ਰੂਪੁ ਰੂੜੋ ਅਤਿ ਰੰਗ ਰੂੜੋ ਮੇਰੋ ਰਾਮਈਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે રામ! તારું નામ ખુબ સુંદર છે, તારું રૂપ સુંદર છે અને તારો રંગ પણ ખુબ સુંદર છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਉ ਧਰਣੀ ਕਉ ਇੰਦ੍ਰੁ ਬਾਲਹਾ ਕੁਸਮ ਬਾਸੁ ਜੈਸੇ ਭਵਰਲਾ ॥
જેમ ધરતીને વાદળ પ્રેમાળ લાગે છે, ભમરાને જેમ ફૂલોની સુગંધ પ્રેમાળ લાગે છે અને
ਜਿਉ ਕੋਕਿਲ ਕਉ ਅੰਬੁ ਬਾਲਹਾ ਤਿਉ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਰਾਮਈਆ ॥੨॥
કોયલ જેમ કેરી ખુબ પ્રિય છે, તેમ જ મારા મનમાં મને રામ ખુબ પ્રિય છે ॥૨॥
ਚਕਵੀ ਕਉ ਜੈਸੇ ਸੂਰੁ ਬਾਲਹਾ ਮਾਨ ਸਰੋਵਰ ਹੰਸੁਲਾ ॥
જેમ ચકવીને સૂર્ય પ્રિય હોય છે અને હંસને માનસરોવર પ્રિય હોય છે.
ਜਿਉ ਤਰੁਣੀ ਕਉ ਕੰਤੁ ਬਾਲਹਾ ਤਿਉ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਰਾਮਈਆ ॥੩॥
જેમ યુવતીને પોતાનો પતિ ખુબ પ્રેમાળ છે, તેમ જ મારા મનને રામ ખુબ પ્રિય છે ॥૩॥
ਬਾਰਿਕ ਕਉ ਜੈਸੇ ਖੀਰੁ ਬਾਲਹਾ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਮੁਖ ਜੈਸੇ ਜਲਧਰਾ ॥
જેમ બાળકનો દૂધથી વધુ પ્રેમ હોય જેમ બપૈયાને મુખમાં સ્વાતિ ટીપાની ધારા ખુબ પ્રેમાળ હોય છે.
ਮਛੁਲੀ ਕਉ ਜੈਸੇ ਨੀਰੁ ਬਾਲਹਾ ਤਿਉ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਰਾਮਈਆ ॥੪॥
જેમ માછલીને પાણીથી છે, તેમ જ મારા મનમાં રામથી ખુબ પ્રેમ છે ॥૪॥
ਸਾਧਿਕ ਸਿਧ ਸਗਲ ਮੁਨਿ ਚਾਹਹਿ ਬਿਰਲੇ ਕਾਹੂ ਡੀਠੁਲਾ ॥
તમામ સાધક, સિદ્ધ તેમજ મુનિજન રામનાં દર્શન કરવાની ઇચ્છા કરે છે પરંતુ કોઈ દુર્લભને જ તેના દર્શન પ્રાપ્ત થાય છે.
ਸਗਲ ਭਵਣ ਤੇਰੋ ਨਾਮੁ ਬਾਲਹਾ ਤਿਉ ਨਾਮੇ ਮਨਿ ਬੀਠੁਲਾ ॥੫॥੩॥
હે રામ! જેમ ત્રણ લોકોના જીવોને તારું નામ ખુબ પ્રેમાળ છે, તેમ જ નામદેવના મનને વિઠલ પરમાત્મા ખુબ પ્રેમાળ છે ॥૫॥૩॥
ਪਹਿਲ ਪੁਰੀਏ ਪੁੰਡਰਕ ਵਨਾ ॥
સૌથી પહેલા વિષ્ણુની નાભિમાંથી કમળ ઉત્પન્ન થયું, પછી તે કમળમાંથી બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થયા અને
ਤਾ ਚੇ ਹੰਸਾ ਸਗਲੇ ਜਨਾਂ ॥
પછી આ જગતના બધા જીવ બ્રહ્માથી ઉત્પન્ન થયા છે.
ਕ੍ਰਿਸ੍ਨਾ ਤੇ ਜਾਨਊ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਚੰਤੀ ਨਾਚਨਾ ॥੧॥
આદિપુરુષ પરમાત્માની ઉત્પન્ન કરેલી સૃષ્ટિ માયામાં ફસાઈને જીવનરૂપી નૃત્ય કરી રહી છે ॥૧॥
ਪਹਿਲ ਪੁਰਸਾਬਿਰਾ ॥
સૌથી પહેલાં આદિપુરુષ પરમાત્મા પ્રગટ થયો અને
ਅਥੋਨ ਪੁਰਸਾਦਮਰਾ ॥
પછી આદિપુરુષથી પ્રકૃતિ ઉત્પન્ન થઈ.
ਅਸਗਾ ਅਸ ਉਸਗਾ ॥
આ આખી સૃષ્ટિ આ પ્રકૃતિ તેમજ તે આદિપુરુષ બંનેના સંઘથી રચેલી છે.
ਹਰਿ ਕਾ ਬਾਗਰਾ ਨਾਚੈ ਪਿੰਧੀ ਮਹਿ ਸਾਗਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ જગત પરમાત્માનું એક સુંદર ઉપવન છે, જેમાં જીવ આમ નૃત્ય કરે છે જેમ કુવામાં પાણી નૃત્ય કરે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਨਾਚੰਤੀ ਗੋਪੀ ਜੰਨਾ ॥
સ્ત્રી તેમજ પુરુષ નૃત્ય કરી રહ્યા છે.
ਨਈਆ ਤੇ ਬੈਰੇ ਕੰਨਾ ॥
આ જગતમાં જીવોથી નૃત્ય કરાવનાર પરમેશ્વર સિવાય બીજું કોઈ નથી.
ਤਰਕੁ ਨ ਚਾ ॥ ਭ੍ਰਮੀਆ ਚਾ ॥
તર્ક કરવાથી ભ્રમ ઉત્પન્ન થાય છે.
ਕੇਸਵਾ ਬਚਉਨੀ ਅਈਏ ਮਈਏ ਏਕ ਆਨ ਜੀਉ ॥੨॥
પ્રભુનું વચન છે કે આ જગતમાં એક હું જ છું અને એક હું જ બીજા બધા રુપોમાં હાજર થઈ રહ્યો છું ॥૨॥