Page 688
ਗਾਵੈ ਗਾਵਣਹਾਰੁ ਸਬਦਿ ਸੁਹਾਵਣੋ ॥
જે ગાવા વાળો વાણી દ્વારા પ્રભુના ગુણગાન ગાય છે, તે સુંદર બને છે.
ਸਾਲਾਹਿ ਸਾਚੇ ਮੰਨਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਦਇਆ ਮਤੇ ॥
મનમાં ગુરુ પ્રત્યે સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા ધારણ કરીને સત્ય પરમેશ્વરની સ્તુતિ કરવાથી મનુષ્ય દાન, પુણ્ય તેમજ દયા કરનારી બુદ્ધિવાળો બની જાય છે.
ਪਿਰ ਸੰਗਿ ਭਾਵੈ ਸਹਜਿ ਨਾਵੈ ਬੇਣੀ ਤ ਸੰਗਮੁ ਸਤ ਸਤੇ ॥
જે મનુષ્યને સરળ સ્થિતિમાં પોતાના પ્રિયતમ-પ્રભુની સંગતિ સારી લાગે છે, તે ત્રિવેણી સંગમ તેમજ સર્વોત્તમ પવિત્ર તીર્થ પ્રયાગરાજમાં સ્નાન કરી લે છે.
ਆਰਾਧਿ ਏਕੰਕਾਰੁ ਸਾਚਾ ਨਿਤ ਦੇਇ ਚੜੈ ਸਵਾਇਆ ॥
તે એક સત્યસ્વરૂપ ૐકારની જ પ્રાર્થના કર, જે હંમેશા જ જીવોને દાન દેતો રહે છે. તે દાતાનું આપેલું દાન દિવસે-દિવસ આનંદિત થતું રહે છે.
ਗਤਿ ਸੰਗਿ ਮੀਤਾ ਸੰਤਸੰਗਤਿ ਕਰਿ ਨਦਰਿ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਇਆ ॥੩॥
હે મિત્ર! સંતોની સંગતિ તેમજ સત્સંગી મિત્રોમાં સામેલ થવાથી મોક્ષ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે પરમાત્માએ મારા પર પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરીને મને સત્સંગતિમાં મળાવીને પોતાની સાથે માળાવી લીધો છે ॥૩॥
ਕਹਣੁ ਕਹੈ ਸਭੁ ਕੋਇ ਕੇਵਡੁ ਆਖੀਐ ॥
હે પ્રભુ! દરેક મનુષ્ય તારા વિશે કથન કરે છે પરંતુ તને કેટલો મહાન કહેવાય?
ਹਉ ਮੂਰਖੁ ਨੀਚੁ ਅਜਾਣੁ ਸਮਝਾ ਸਾਖੀਐ ॥
હું તો મૂર્ખ, નીચ તેમજ અણજાણ છું, મેં ગુરુની શિક્ષા દ્વારા તારી મહિમા વિશે સમજ્યું છે.
ਸਚੁ ਗੁਰ ਕੀ ਸਾਖੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਾਖੀ ਤਿਤੁ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ਮੇਰਾ ॥
ગુરુની શિક્ષા સત્ય છે, આ અમૃત વાણી છે અને આનાથી મારુ મન ખુશ થઈ ગયું છે.
ਕੂਚੁ ਕਰਹਿ ਆਵਹਿ ਬਿਖੁ ਲਾਦੇ ਸਬਦਿ ਸਚੈ ਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ॥
જે મનુષ્ય ઝેરરૂપી માયાનો વજન લાદે છે, તે મરતો તેમજ જન્મતો રહે છે. મારો ગુરુ પોતાના સેવકને શબ્દ દ્વારા સત્યની સાથે મળાવી દે છે.
ਆਖਣਿ ਤੋਟਿ ਨ ਭਗਤਿ ਭੰਡਾਰੀ ਭਰਿਪੁਰਿ ਰਹਿਆ ਸੋਈ ॥
કહેવા માત્રથી પ્રભુના ગુણ સમાપ્ત થતા નથી અને જીવોને દેવાથી તેની ભક્તિના ભંડારમાં કોઈ ન્યૂનતા આવતી નથી.
ਨਾਨਕ ਸਾਚੁ ਕਹੈ ਬੇਨੰਤੀ ਮਨੁ ਮਾਂਜੈ ਸਚੁ ਸੋਈ ॥੪॥੧॥
તે પ્રભુ તો સર્વવ્યાપક છે નાનક પ્રાર્થના તરીકે સત્ય જ કહે છે કે જે મનુષ્ય પોતાના મનને અહમની ગંદકીથી સ્વચ્છ કરી લે છે, તે જ સત્યવાદી છે અને તેને સત્ય જ દૃષ્ટિગત થાય છે ॥૪॥૧॥
ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
ધનાસરી મહેલ ૧॥
ਜੀਵਾ ਤੇਰੈ ਨਾਇ ਮਨਿ ਆਨੰਦੁ ਹੈ ਜੀਉ ॥
હે પૂજ્ય પરમેશ્વર! હું તારા નામ-સ્મરણ દ્વારા જ જીવંત છું અને મારા મનમાં આનંદ બની રહે છે.
ਸਾਚੋ ਸਾਚਾ ਨਾਉ ਗੁਣ ਗੋਵਿੰਦੁ ਹੈ ਜੀਉ ॥
સત્યસ્વરૂપ પરમેશ્વરનું નામ સત્ય છે અને તે ગોવિંદનાં ગુણ પણ સત્ય છે.
ਗੁਰ ਗਿਆਨੁ ਅਪਾਰਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰਾ ਜਿਨਿ ਸਿਰਜੀ ਤਿਨਿ ਗੋਈ ॥
ગુરુનું જ્ઞાન બોધ કરાવે છે કે સૃષ્ટિનો સર્જનહાર પરમેશ્વર અનંત છે, જેને આ સૃષ્ટિ રચના કરી છે, તેને જ આનો વિનાશ કર્યો છે.
ਪਰਵਾਣਾ ਆਇਆ ਹੁਕਮਿ ਪਠਾਇਆ ਫੇਰਿ ਨ ਸਕੈ ਕੋਈ ॥
જયારે પ્રભુના હુકમ દ્વારા મોકલેલ મૃત્યુનું નિમંત્રણ આવી જાય છે તો કોઈ પણ પ્રાણી તેને ટાળી શકતો નથી.
ਆਪੇ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਲੇਖੈ ਆਪੇ ਸੁਰਤਿ ਬੁਝਾਈ ॥
તે પોતે જ જીવોને ઉત્પન્ન કરીને તેની સંભાળ કરતો રહે છે અને પોતે જ જીવોના કરેલાં કર્મો પ્રમાણે તેના માથા પર નસીબનું લેખ લખે છે. તેણે પોતે જ જીવોને પોતાના વિશે જ્ઞાન આપ્યું છે.
ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਅਗਮ ਅਗੋਚਰੁ ਜੀਵਾ ਸਚੀ ਨਾਈ ॥੧॥
હે નાનક! તે માલિક-પરમેશ્વર અગમ્ય તેમજ અગોચર છે અને હું તેના સત્ય નામની સ્તુતિ કરવાથી જ જીવંત છું ॥૧॥
ਤੁਮ ਸਰਿ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ਆਇਆ ਜਾਇਸੀ ਜੀਉ ॥
હે પ્રભુ! તારા જેવું બીજું કોઈ પણ નથી. જે પણ જન્મ લઈને દુનિયામાં આવ્યો છે, તે અહીંથી ચાલ્યો જશે.
ਹੁਕਮੀ ਹੋਇ ਨਿਬੇੜੁ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਇਸੀ ਜੀਉ ॥
તારા હુકમથી જ જીવોના કરેલ કર્મોનું સમાધાન થાય છે અને તું જ તેનો ભ્રમ દૂર કરે છે.
ਗੁਰੁ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਏ ਅਕਥੁ ਕਹਾਏ ਸਚ ਮਹਿ ਸਾਚੁ ਸਮਾਣਾ ॥
હે ભાઈ! ગુરુ પોતાના સેવકનો ભ્રમ દૂર કરી દે છે અને તેનાથી અકથ્ય પ્રભુની સ્તુતિ કરાવે છે. પછી તે સત્ય સ્વરૂપ સત્યમાં જ સમાઈ જાય છે.
ਆਪਿ ਉਪਾਏ ਆਪਿ ਸਮਾਏ ਹੁਕਮੀ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਾ ॥
પરમાત્મા પોતે જ જીવોને ઉત્પન્ન કરે છે અને પોતે જ તેને ફરી પોતાનામાં જ જોડી લે છે. મેં હુકમ કરનાર પરમાત્માનો હુકમ ઓળખી લીધો છે.
ਸਚੀ ਵਡਿਆਈ ਗੁਰ ਤੇ ਪਾਈ ਤੂ ਮਨਿ ਅੰਤਿ ਸਖਾਈ ॥
હે માલિક પ્રભુ! જેને ગુરુથી તારા નામની સાચી શોભા પ્રાપ્ત કરી લીધી છે, તું તેના મનમાં આવીને વસી જાય છે અને અંતિમ કાળમાં પણ તેનો મિત્ર બને છે.
ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਅਵਰੁ ਨ ਦੂਜਾ ਨਾਮਿ ਤੇਰੈ ਵਡਿਆਈ ॥੨॥
હે પ્રભુ! નાનકનું કહેવું છે કે તારા સિવાય બીજો કોઈ પણ માલિક નથી અને તારા સત્ય નામ દ્વારા જ જીવને તારા દરબારમાં મોટાઈ મળે છે ॥૨॥
ਤੂ ਸਚਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰੁ ਅਲਖ ਸਿਰੰਦਿਆ ਜੀਉ ॥
હે પરમેશ્વર! એક તુ જ સાચો સર્જનહાર તેમજ અલખ છે અને તે જ બધા જીવોને ઉત્પન્ન કર્યા છે.
ਏਕੁ ਸਾਹਿਬੁ ਦੁਇ ਰਾਹ ਵਾਦ ਵਧੰਦਿਆ ਜੀਉ ॥
બધાનો માલિક એક પરમાત્મા જ છે પરંતુ તેનાથી મળવાનો કર્મ રસ્તો તેમજ જ્ઞાન રસ્તો - તે બે પ્રચલિત રસ્તાઓ જીવોમાં પરસ્પર વિવાદ વધારી દીધો છે.
ਦੁਇ ਰਾਹ ਚਲਾਏ ਹੁਕਮਿ ਸਬਾਏ ਜਨਮਿ ਮੁਆ ਸੰਸਾਰਾ ॥
પરમેશ્વરે પોતાના હુકમમાં બધા જીવોને આ બે રસ્તાઓ પર ચલાવેલ છે. તેના હુકમથી જ આ જગત જન્મતું તેમજ મરતું રહે છે.
ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਨਾਹੀ ਕੋ ਬੇਲੀ ਬਿਖੁ ਲਾਦੀ ਸਿਰਿ ਭਾਰਾ ॥
જીવે વ્યર્થ જ માયારૂપી ઝેરનો વજન ઉઠાવેલ છે પરંતુ પરમાત્માના નામ વગર કોઈ પણ તેનો મિત્ર બનતો નથી.
ਹੁਕਮੀ ਆਇਆ ਹੁਕਮੁ ਨ ਬੂਝੈ ਹੁਕਮਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥
જીવ તો પરમાત્માના હુકમથી જ જગતમાં આવ્યો છે, પરંતુ તે તેના હુકમને સમજતો નથી. પ્રભુ પોતે જ પોતાના હુકમમાં જીવને સુંદર બનાવનાર છે.
ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬੁ ਸਬਦਿ ਸਿਞਾਪੈ ਸਾਚਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰਾ ॥੩॥
હે નાનક! માલિક-પરમેશ્વરની ઓળખ તો શબ્દ દ્વારા જ થાય છે અને તે જ સાચો સર્જનહાર છે ॥૩॥
ਭਗਤ ਸੋਹਹਿ ਦਰਵਾਰਿ ਸਬਦਿ ਸੁਹਾਇਆ ਜੀਉ ॥
પરમાત્માનો ભક્ત તેના દરબારમાં બેસેલ ખુબ સુંદર લાગે છે અને તેનું જીવન શબ્દથી જ સુંદર બનેલું છે.
ਬੋਲਹਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣਿ ਰਸਨ ਰਸਾਇਆ ਜੀਉ ॥
તે પોતાના મુખથી અમૃત વાણી બોલે છે અને તેને પોતાની જીભને અમૃત રસ પીવડાવ્યો છે.
ਰਸਨ ਰਸਾਏ ਨਾਮਿ ਤਿਸਾਏ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵਿਕਾਣੇ ॥
તે અમૃત રસનો જ તરસ્યો હોય છે અને પોતાની જીભને અમૃત રસ જ પીવડાવતો રહે છે, તે તો ગુરુના શબ્દ પર જ બલિહાર થાય છે.
ਪਾਰਸਿ ਪਰਸਿਐ ਪਾਰਸੁ ਹੋਏ ਜਾ ਤੇਰੈ ਮਨਿ ਭਾਣੇ ॥
હે પ્રભુ! જ્યારે તે તારા મનને સારો લાગે છે તો તે પારસરૂપી ગુરુને સ્પર્શ કરીને પોતે પણ પારસરૂપી ગુરુ બની જાય છે.
ਅਮਰਾ ਪਦੁ ਪਾਇਆ ਆਪੁ ਗਵਾਇਆ ਵਿਰਲਾ ਗਿਆਨ ਵੀਚਾਰੀ ॥
તે પોતાના અહંકારને સમાપ્ત કરીને અમર પદ પ્રાપ્ત કરી લે છે. કોઈ દુર્લભ પુરુષ જ આ જ્ઞાન પર ચિંતન કરે છે.
ਨਾਨਕ ਭਗਤ ਸੋਹਨਿ ਦਰਿ ਸਾਚੈ ਸਾਚੇ ਕੇ ਵਾਪਾਰੀ ॥੪॥
હે નાનક! ભક્ત સત્યના દરવાજા પર જ શોભા દે છે અને સત્ય નામનો જ વ્યાપારી છે ॥૪॥
ਭੂਖ ਪਿਆਸੋ ਆਥਿ ਕਿਉ ਦਰਿ ਜਾਇਸਾ ਜੀਉ ॥
હે ભાઈ! હું તો માયાનો ભુખ્યો તેમજ તરસ્યો છું. પછી હું પરમાત્માના દરબાર પર કઈ રીતે જઈ શકું છું?