Page 661
ਜਬ ਲਗੁ ਦੁਨੀਆ ਰਹੀਐ ਨਾਨਕ ਕਿਛੁ ਸੁਣੀਐ ਕਿਛੁ ਕਹੀਐ ॥
હે નાનક! જ્યાં સુધી આપણે આપણે દુનિયામાં રહીએ છીએ આપણે પ્રભુના વિશે કંઈક કહેવું અને સાંભળવું જોઈએ
ਭਾਲਿ ਰਹੇ ਹਮ ਰਹਣੁ ਨ ਪਾਇਆ ਜੀਵਤਿਆ ਮਰਿ ਰਹੀਐ ॥੫॥੨॥
અમે ઘણી શોધ કરી છે પરંતુ હંમેશા રહેવાનો કોઈ માર્ગ મળ્યો નથી તેથી જ્યાં સુધી જીવવું છે અહંકારને મારીને જીવન વિતાવવું જોઈએ ॥૫॥૨॥
ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ਦੂਜਾ
ધનાસરી મહેલ ૧ ઘર બીજું
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਕਿਉ ਸਿਮਰੀ ਸਿਵਰਿਆ ਨਹੀ ਜਾਇ ॥
હું કેવી રીતે સ્મરણ કરું? મારાથી તો પરમાત્માનું ભજન-સ્મરણ કરી શકાતું નથી
ਤਪੈ ਹਿਆਉ ਜੀਅੜਾ ਬਿਲਲਾਇ ॥
સ્મરણ વગર મારુ હદય અગ્નિની જેમ સળગી રહ્યું છે અને મારી આત્મા પણ દુઃખો વિલાપ કરી રહી છે
ਸਿਰਜਿ ਸਵਾਰੇ ਸਾਚਾ ਸੋਇ ॥
જ્યારે પરમ સત્ય પરમાત્મા બધા જીવોને ઉત્પન્ન કરીને પોતે જ તેને ગુણવાન બનાવે છે તો
ਤਿਸੁ ਵਿਸਰਿਐ ਚੰਗਾ ਕਿਉ ਹੋਇ ॥੧॥
પછી તે પ્રભુને ભૂલવાથી સારું કઈ રીતે થઈ શકે છે ॥૧॥
ਹਿਕਮਤਿ ਹੁਕਮਿ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
કોઈ ચતુરાઈ અને હુકમ દ્વારા પ્રભુને પ્રાપ્ત કરી શકાતા નથી
ਕਿਉ ਕਰਿ ਸਾਚਿ ਮਿਲਉ ਮੇਰੀ ਮਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે મારી માતા! તે પરમ સત્ય પ્રભુને કેવી રીતે મળી શકાય છે? ॥૧॥વિરામ॥
ਵਖਰੁ ਨਾਮੁ ਦੇਖਣ ਕੋਈ ਜਾਇ ॥
કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય જ નામ રૂપી સોદો જોવા માટે જાય છે
ਨਾ ਕੋ ਚਾਖੈ ਨਾ ਕੋ ਖਾਇ ॥
આ નામ અમૃતને ન કોઈ ચાખે છે અને ન કોઈ ખાઈ છે
ਲੋਕਿ ਪਤੀਣੈ ਨਾ ਪਤਿ ਹੋਇ ॥
લોકોની ખુશામત કરવાથી મનુષ્યને માન-સન્માન પ્રાપ્ત થતું નથી
ਤਾ ਪਤਿ ਰਹੈ ਰਾਖੈ ਜਾ ਸੋਇ ॥੨॥
મનુષ્યનું માન-સન્માન ત્યારે જ રહે છે જો તે સાચા પ્રભુ પોતે જ લાજ રાખે ॥૨॥
ਜਹ ਦੇਖਾ ਤਹ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ ॥
હે હરિ! હું જ્યાં પણ જોઉં છું તું ત્યાં જ હાજર છે
ਤੁਧੁ ਬਿਨੁ ਦੂਜੀ ਨਾਹੀ ਜਾਇ ॥
તારા સિવાય મારુ કોઈ સુખનું સ્થાન નથી
ਜੇ ਕੋ ਕਰੇ ਕੀਤੈ ਕਿਆ ਹੋਇ ॥
જો કોઈ મનુષ્ય કંઈ કરવાનો પ્રયત્ન પણ કરે તો પણ તેનું કરેલું કંઈ થતું નથી
ਜਿਸ ਨੋ ਬਖਸੇ ਸਾਚਾ ਸੋਇ ॥੩॥
તે સાચા હરિ જે પણ દયા કરે છે તે કે કાંઈ કરી શકે છે ॥૩॥
ਹੁਣਿ ਉਠਿ ਚਲਣਾ ਮੁਹਤਿ ਕਿ ਤਾਲਿ ॥
હવે એક મુહૂર્ત અથવા હાથની તાળી વગાડવા જેટલા સમયમાં ઉઠીને મારે અહીંથી ચાલ્યા જવાનું છે
ਕਿਆ ਮੁਹੁ ਦੇਸਾ ਗੁਣ ਨਹੀ ਨਾਲਿ ॥
મારામાં તો કોઈ પણ ગુણ હાજર નથી પછી હું તે પ્રભુને મારુ ક્યુ મુખ દેખાડીશ?
ਜੈਸੀ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤੈਸਾ ਹੋਇ ॥
જેવી દૃષ્ટિ પરમાત્મા કરે છે તેવો જ મનુષ્ય થઈ જાય છે
ਵਿਣੁ ਨਦਰੀ ਨਾਨਕ ਨਹੀ ਕੋਇ ॥੪॥੧॥੩॥
હે નાનક! તેની કૃપા દ્રષ્ટિ વગર કોઈ પણ જીવ નથી ॥૪॥૧॥૩॥
ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
ધનાસરી મહેલ ૧ ॥
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾ ਸਿਮਰਿਆ ਜਾਇ ॥
જો પરમાત્મા પોતાની કૃપા દ્રષ્ટિ કરે તો જ તેનું ભજન-સ્મરણ કરી શકાય છે
ਆਤਮਾ ਦ੍ਰਵੈ ਰਹੈ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥
જ્યારે મનુષ્યની આત્મા દ્રવિત થઈ જાય છે તો તે પોતાનું ધ્યાન સત્યમાં જ લાગે છે
ਆਤਮਾ ਪਰਾਤਮਾ ਏਕੋ ਕਰੈ ॥
જ્યારે તે આત્મા-પરમાત્માને એકરૂપ સમજી લે છે તો
ਅੰਤਰ ਕੀ ਦੁਬਿਧਾ ਅੰਤਰਿ ਮਰੈ ॥੧॥
તેના મનની દુવિધા તેના મનમાં જ મરી જાય છે ॥૧॥
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
હરિની પ્રાપ્તિ તો ગુરુની અપાર કૃપાથી જ થાય છે
ਹਰਿ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਗੈ ਫਿਰਿ ਕਾਲੁ ਨ ਖਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જો મનુષ્યનું હૃદય પ્રભુની સાથે લાગી જાય તો પછી કાળ તેને ગળતો નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਸਚਿ ਸਿਮਰਿਐ ਹੋਵੈ ਪਰਗਾਸੁ ॥
તે સાચા પ્રભુનું સ્મરણ કરવાથી મનમાં જ સત્યનું આલોક થઈ જાય છે અને
ਤਾ ਤੇ ਬਿਖਿਆ ਮਹਿ ਰਹੈ ਉਦਾਸੁ ॥
તે વિષ રૂપી માયામાં જ નિર્લિપ્ત રહે છે
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਐਸੀ ਵਡਿਆਈ ॥
સદ્દગુરુની એવી મહાનતા છે કે
ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤ੍ਰ ਵਿਚੇ ਗਤਿ ਪਾਈ ॥੨॥
મનુષ્ય પોતાના પુત્ર તેમજ પત્નીની વચ્ચે રહેતા મોક્ષ પ્રાપ્ત કરી લે છે ॥૨॥
ਐਸੀ ਸੇਵਕੁ ਸੇਵਾ ਕਰੈ ॥
પ્રભુનો સેવક તેની એવા સેવા કરે છે કે
ਜਿਸ ਕਾ ਜੀਉ ਤਿਸੁ ਆਗੈ ਧਰੈ ॥
જે પ્રભુએ આ પ્રાણ તેને દીધેલા છે તે તેની સમક્ષ અર્પિત કરી દે છે
ਸਾਹਿਬ ਭਾਵੈ ਸੋ ਪਰਵਾਣੁ ॥
જે મનુષ્ય પ્રભુને સારો લાગે છે તે સ્વીકૃત થઈ જાય છે
ਸੋ ਸੇਵਕੁ ਦਰਗਹ ਪਾਵੈ ਮਾਣੁ ॥੩॥
એવો સેવક પ્રભુના દરબારમાં ખુબ શોભા પ્રાપ્ત કરે છે ॥૩॥
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਮੂਰਤਿ ਹਿਰਦੈ ਵਸਾਏ ॥
સદ્દગુરુની મૂર્તિ તે પોતાના હૃદયમાં વસાવે છે અને
ਜੋ ਇਛੈ ਸੋਈ ਫਲੁ ਪਾਏ ॥
જે તેની ઈચ્છા હોય છે તે જ ફળ પ્રાપ્ત કરી લે છે
ਸਾਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਕਿਰਪਾ ਕਰੈ ॥
સાચા પરમાત્મા પોતે તેના પર પોતાની કૃપા કરે છે તો
ਸੋ ਸੇਵਕੁ ਜਮ ਤੇ ਕੈਸਾ ਡਰੈ ॥੪॥
એવો સેવક પછી મૃત્યુથી કેવી રીતે ડરી શકે છે? ॥૪॥
ਭਨਤਿ ਨਾਨਕੁ ਕਰੇ ਵੀਚਾਰੁ ॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય શબ્દ પર વિચાર કરે છે અને
ਸਾਚੀ ਬਾਣੀ ਸਿਉ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ ॥
સાચી વાણી થી પ્રેમ કરે છે
ਤਾ ਕੋ ਪਾਵੈ ਮੋਖ ਦੁਆਰੁ ॥
તેને મોક્ષના દરવાજાની પ્રાપ્તિ થઈ જાય છે
ਜਪੁ ਤਪੁ ਸਭੁ ਇਹੁ ਸਬਦੁ ਹੈ ਸਾਰੁ ॥੫॥੨॥੪॥
આ શબ્દ જ બધા જપ અને તપનો સાર છે ॥૫॥૨॥૪॥
ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
ધનાસરી મહેલ ૧ ॥
ਜੀਉ ਤਪਤੁ ਹੈ ਬਾਰੋ ਬਾਰ ॥
મારી આત્મા વારંવાર અગ્નિની જેમ સળગે છે
ਤਪਿ ਤਪਿ ਖਪੈ ਬਹੁਤੁ ਬੇਕਾਰ ॥
તે સળગી-સળગીને દુઃખી થાય છે અને અનેક વિકારોમાં ફસાય જાય છે
ਜੈ ਤਨਿ ਬਾਣੀ ਵਿਸਰਿ ਜਾਇ ॥
જે શરીરને વાણી ભુલાય જાય છે
ਜਿਉ ਪਕਾ ਰੋਗੀ ਵਿਲਲਾਇ ॥੧॥
તે પાકાં રોગીની જેમ વિલાપ કરતા રહે છે ॥૧॥
ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਣੁ ਝਖਣੁ ਹੋਇ ॥
વધારે બોલવું વ્યર્થ બકવાસ થઈ જાય છે કારણ કે
ਵਿਣੁ ਬੋਲੇ ਜਾਣੈ ਸਭੁ ਸੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે પ્રભુ તો અમારા બોલ્યા વગર જ અમારા વિષે બધું જાણે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਨਿ ਕਨ ਕੀਤੇ ਅਖੀ ਨਾਕੁ ॥
જેણે આપણા કાન, આંખ, તેમજ નાક બનાવ્યું છે
ਜਿਨਿ ਜਿਹਵਾ ਦਿਤੀ ਬੋਲੇ ਤਾਤੁ ॥
જેણે આપણને જીભ આપી છે જે ઝડપથી બોલે છે