Page 66
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૩।।
ਪੰਖੀ ਬਿਰਖਿ ਸੁਹਾਵੜਾ ਸਚੁ ਚੁਗੈ ਗੁਰ ਭਾਇ ॥
જે જીવ-પક્ષી આ દેહ વૃક્ષ પર બેસીને ગુરુના પ્રેમમાં રહીને હંમેશા સ્થિર પ્રભુના નામના દાણા ચણે છે તે સુંદર જીવનવાળો બની જાય છે
ਹਰਿ ਰਸੁ ਪੀਵੈ ਸਹਜਿ ਰਹੈ ਉਡੈ ਨ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥
તે પરમાત્મા ના નામનો રસ પીવે છે. આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકેલો રહે છે, માયા પદાર્થોના ઢગલા તરફ ભટકતો નથી, આ કારણોસર જન્મ મૃત્યુના ચક્રથી બચેલો રહે છે
ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ਪਾਇਆ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਇ ॥੧॥
તેને પોતાના વાસ્તવિક ઘરે, પ્રભુ ચરણોમાં નિવાસ મળી રહે છે. તે હંમેશા પ્રભુના નામ માં લીન રહે છે ।।૧।।
ਮਨ ਰੇ ਗੁਰ ਕੀ ਕਾਰ ਕਮਾਇ ॥
હે મન! ગુરુએ બતાવેલા કાર્ય કરે
ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਜੇ ਚਲਹਿ ਤਾ ਅਨਦਿਨੁ ਰਾਚਹਿ ਹਰਿ ਨਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જો તું ગુરુની આજ્ઞાનું પાલન કરીશ, તો પછી તું હંમેશા પરમાત્માના નામમાં જોડાયેલો રહીશ ।।૧।। વિરામ।।
ਪੰਖੀ ਬਿਰਖ ਸੁਹਾਵੜੇ ਊਡਹਿ ਚਹੁ ਦਿਸਿ ਜਾਹਿ ॥
જે જીવંત પક્ષીઓ પોત પોતાના શરીર-ઝાડ ઉપર બેસતા જોવામાં તો સુંદર લાગે છે પણ માયાના પદાર્થોના દાણા ની પાછળ ઉડતા ફરે છે અને ચારેય તરફ ભટકતા હોય છે
ਜੇਤਾ ਊਡਹਿ ਦੁਖ ਘਣੇ ਨਿਤ ਦਾਝਹਿ ਤੈ ਬਿਲਲਾਹਿ ॥
તે જેટલા પણ દાણા પાછળ ઉડે છે, તેટલું જ વધારે દુ:ખ મેળવે છે, હંમેશા બેચેન રહે છે અને ભટકતા રહે છે
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਮਹਲੁ ਨ ਜਾਪਈ ਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਫਲ ਪਾਹਿ ॥੨॥
ગુરુના શરણ વિના, તેને પરમાત્માનું ઠેકાણું દેખાતું નથી અને ના તે આધ્યાત્મિક જીવન આપનાર નામ ફળ મેળવી શકે છે ।।૨।।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਹਰੀਆਵਲਾ ਸਾਚੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ॥
ગુરુ ની સામે રહેનાર મનુષ્ય પરમાત્માનું સ્વરૂપ બને છે. તે લીલા ઝાડ જેવું છે. તે ભાગ્યશાળી મનુષ્ય હંમેશા સ્થિર પ્રભુ સાથે જોડાયેલ રહે છે., આધ્યાત્મિક સ્થિરતા માં ટકી રહે છે, પ્રભુના પ્રેમ માં આનંદિત રહે છે
ਸਾਖਾ ਤੀਨਿ ਨਿਵਾਰੀਆ ਏਕ ਸਬਦਿ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥
પરમાત્માના મહિમાના શબ્દમાં ધ્યાન જોડીને માયાના ત્રણ સ્વરૂપો, ત્રણ પાન તેણે દૂર કર્યા છે
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਫਲੁ ਹਰਿ ਏਕੁ ਹੈ ਆਪੇ ਦੇਇ ਖਵਾਇ ॥੩॥
તેને આધ્યાત્મિક જીવન આપનારું માત્ર એક જ નામ ફળ લાગે છે. પ્રભુ કૃપા કરીને પોતે જ તેને આ ફળ ચખાવે છે ।।૩।।
ਮਨਮੁਖ ਊਭੇ ਸੁਕਿ ਗਏ ਨਾ ਫਲੁ ਤਿੰਨਾ ਛਾਉ ॥
પણ પોતાના મનની પાછળ ચાલવાવાળા મનુષ્ય, જેમ કે તે એવા વૃક્ષો છે જે ઉભા ઉભા સુકાઈ ગયા છે. તેમાં ના તો ફળ આવે છે, ના તો તેનો છાંયડો આવે છે
ਤਿੰਨਾ ਪਾਸਿ ਨ ਬੈਸੀਐ ਓਨਾ ਘਰੁ ਨ ਗਿਰਾਉ ॥
તેમની પાસે બેસવું જ ન જોઈએ, તેમનું કોઈ ઘર ઘાટ નથી. તેમને કોઈ આધ્યાત્મિક આશરો નથી
ਕਟੀਅਹਿ ਤੈ ਨਿਤ ਜਾਲੀਅਹਿ ਓਨਾ ਸਬਦੁ ਨ ਨਾਉ ॥੪॥
તે મનમુખ વૃક્ષ હંમેશા કાપી નાખવામાં આવે છે અને સળગાવવામાં આવે છે, તેમની પાસે ન તો પ્રભુનો મહિમા છે કે ન તો પ્રભુનું નામ ।।૪।।
ਹੁਕਮੇ ਕਰਮ ਕਮਾਵਣੇ ਪਇਐ ਕਿਰਤਿ ਫਿਰਾਉ ॥
પણ, હે પ્રભુ! જીવો નું પણ શું વશ? તારા આદેશ માં જ જીવ કર્મ કમાય છે. તારા આદેશથી જ પાછલા કરેલા કર્મોના સંસ્કારો અનુસાર, તેઓને જન્મ-મરણ ના ફેરા પડ્યા રહે છે
ਹੁਕਮੇ ਦਰਸਨੁ ਦੇਖਣਾ ਜਹ ਭੇਜਹਿ ਤਹ ਜਾਉ ॥
તારા આદેશ અનુસાર જ ઘણા જીવને તારા દર્શન પ્રાપ્ત થાય છે, જ્યાં તું મોકલે છે ત્યાં જવું પડે છે
ਹੁਕਮੇ ਹਰਿ ਹਰਿ ਮਨਿ ਵਸੈ ਹੁਕਮੇ ਸਚਿ ਸਮਾਉ ॥੫॥
તારા આદેશો અનુસાર જ, ઘણા જીવોના હૃદયમાં તારું હરિ નામ રહે છે. તારા આદેશથી જ હંમેશા સ્થિર સ્વરૂપમાં તેની લીનતા બનેલી રહે છે ।।૫।।
ਹੁਕਮੁ ਨ ਜਾਣਹਿ ਬਪੁੜੇ ਭੂਲੇ ਫਿਰਹਿ ਗਵਾਰ ॥
એવા ઘણા બિચારા મનુષ્ય છે જેઓ પરમાત્મા નો આદેશ સમજતા નથી, તેઓ માયાના મોહને કારણે ખોટા માર્ગ પર પડીને ભટકતા ફરે છે
ਮਨਹਠਿ ਕਰਮ ਕਮਾਵਦੇ ਨਿਤ ਨਿਤ ਹੋਹਿ ਖੁਆਰੁ ॥
તે ગુરુનો આશરો છોડીને પોતાના મનની જીદથી ઘણા પ્રકારોમાં અંતર્ગત ધાર્મિક કર્મ કરે છે, પરંતુ વિકારોમાં ફસાયેલા હંમેશા નાખુશ રહે છે
ਅੰਤਰਿ ਸਾਂਤਿ ਨ ਆਵਈ ਨਾ ਸਚਿ ਲਗੈ ਪਿਆਰੁ ॥੬॥
તેમના મન માં શાંતિ નથી અને ના તો તેનો હંમેશા સ્થિર પ્રભુ સાથે પ્રેમ બને છે ।।૬।।
ਗੁਰਮੁਖੀਆ ਮੁਹ ਸੋਹਣੇ ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਪਿਆਰਿ ॥
ગુરુની સામે રહેતા લોકોના મોં નામની લાલાશથી સુંદર રહે છે, કારણ કે તેઓ ગુરુના પ્રેમમાં, ગુરુ ના વ્હાલ માં ટકી રહે છે
ਸਚੀ ਭਗਤੀ ਸਚਿ ਰਤੇ ਦਰਿ ਸਚੈ ਸਚਿਆਰ ॥
તે પ્રભુની હંમેશા સ્થિર રહેવાવાળી ભક્તિ કરે છે, તે હંમેશાં સ્થિર પ્રભુના પ્રેમના રંગ માં રંગાયેલો રહે છે. આ કારણોસર તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુના ઓટલા પર સ્વીકારાય છે
ਆਏ ਸੇ ਪਰਵਾਣੁ ਹੈ ਸਭ ਕੁਲ ਕਾ ਕਰਹਿ ਉਧਾਰੁ ॥੭॥
તે લોકોને જ વિશ્વ માં આવવાની મંજૂરી છે, તેઓ પણ પોતાના બધા કુળોને પણ પાર ઉતારે છે ।।૭।।
ਸਭ ਨਦਰੀ ਕਰਮ ਕਮਾਵਦੇ ਨਦਰੀ ਬਾਹਰਿ ਨ ਕੋਇ ॥
પરંતુ જીવંત જીવોના વશની પણ વાત નથી, બધા જીવો પરમાત્માની નજર મુજબ કાર્ય કરે છે. તેની નજરની બહાર કોઈ જીવ નથી
ਜੈਸੀ ਨਦਰਿ ਕਰਿ ਦੇਖੈ ਸਚਾ ਤੈਸਾ ਹੀ ਕੋ ਹੋਇ ॥
હંમેશા સ્થિર પ્રભુ જેવી નજર કરીને કોઈ જીવની તરફ જુએ છે, તે જીવ તેવો બની જાય છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਵਡਾਈਆ ਕਰਮਿ ਪਰਾਪਤਿ ਹੋਇ ॥੮॥੩॥੨੦॥
હે નાનક! તેની કૃપાની દ્રષ્ટિથી જે મનુષ્ય તેના નામ માં જોડાય છે, તેને માન-સન્માન મળે છે. પરંતુ તે નામ તેની કૃપાથી જ મળે છે ।।૮।।૩।।૨૦।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૩।।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਮਨਮੁਖਿ ਬੂਝ ਨ ਪਾਇ ॥
ગુરુની શરણે પડીને જ પરમાત્માનું નામ યાદ કરી શકાય છે. પોતાના મનની પાછળ ચાલવાથી સ્મરણની સમજ પડતી નથી
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਮੁਖ ਊਜਲੇ ਹਰਿ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુ ની શરણ માં પડે છે, તેઓ લોક પરલોક માં હંમેશા સંતુલિત રહે છે, તેમના મન માં પરમાત્મા આવીને વસે છે તેની અંદર આધ્યાત્મિક સ્થિરતા બની જાય છે
ਸਹਜੇ ਹੀ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਸਹਜੇ ਰਹੈ ਸਮਾਇ ॥੧॥
આધ્યાત્મિક સ્થિરતા થી જ આધ્યાત્મિક આનંદ મળે છે, તેની શરણ પડવાથી જ મનુષ્ય હંમેશા આધ્યાત્મિક સ્થિરતા માં લિન રહે છે ।।૧।।
ਭਾਈ ਰੇ ਦਾਸਨਿ ਦਾਸਾ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્મા ના સેવકોનો સેવક બન
ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਗੁਰ ਭਗਤਿ ਹੈ ਵਿਰਲਾ ਪਾਏ ਕੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ છે ગુરુની જણાવેલ સેવા, આ છે ગુરુ ની જણાવેલ ભક્તિ, આ દાન કોઈ દુર્લભ ભાગ્યશાળી ને મળે છે ।।૧।। વિરામ।।
ਸਦਾ ਸੁਹਾਗੁ ਸੁਹਾਗਣੀ ਜੇ ਚਲਹਿ ਸਤਿਗੁਰ ਭਾਇ ॥
જે જીવંત સ્ત્રીઓ ગુરુના પ્રેમમાં ટકીને જીવનના માર્ગ પર ચાલે છે, તે પરમાત્મા પતિના સુખની ભાગ્યશાળી બને છે. તેમનું સૌભાગ્ય હંમેશા કાયમ રહે છે
ਸਦਾ ਪਿਰੁ ਨਿਹਚਲੁ ਪਾਈਐ ਨਾ ਓਹੁ ਮਰੈ ਨ ਜਾਇ ॥
ગુરુ ના શરણે પડવાથી તે પતિ પ્રભુ મેળવે છે જે હંમેશા અટળ છે, જે મરી જતો નથી અથવા ક્યારેય જન્મ તો નથી.
ਸਬਦਿ ਮਿਲੀ ਨਾ ਵੀਛੁੜੈ ਪਿਰ ਕੈ ਅੰਕਿ ਸਮਾਇ ॥੨॥
જે જીવંત સ્ત્રી ગુરુના શબ્દ દ્વારા પ્રભુ ને મળે છે, તે ફરી કદી તેનાથી અલગ થતી નથી. તે હંમેશા પ્રભુ પતિની ગોદ માં સમાયેલી રહે છે ।।૨।।
ਹਰਿ ਨਿਰਮਲੁ ਅਤਿ ਊਜਲਾ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਪਾਇਆ ਨ ਜਾਇ ॥
પરમાત્મા એક પવિત્ર સ્વરૂપ છે, ખૂબ જ પવિત્ર સ્વરૂપ છે. ગુરુ ની શરણ વિના તેની સાથે મેળાપ થઈ શકતો નથી
ਪਾਠੁ ਪੜੈ ਨਾ ਬੂਝਈ ਭੇਖੀ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਇ ॥
જે મનુષ્ય ધાર્મિક પુસ્તકોનો ફક્ત લખાણ વાંચે છે, તે આ તફાવત સમજી શકતો નથી, ધાર્મિક લખાણથી ભટકે છે અને ખોટા માર્ગ પર પડે છે
ਗੁਰਮਤੀ ਹਰਿ ਸਦਾ ਪਾਇਆ ਰਸਨਾ ਹਰਿ ਰਸੁ ਸਮਾਇ ॥੩॥
ગુરુના મનને અનુસરીને હંમેશા પરમાત્મા પ્રાપ્ત થાય છે અને મનુષ્યની જીભ માં પરમાત્મા ના નામનો સ્વાદ ટકેલો રહે છે ।।૩।।
ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਚੁਕਾਇਆ ਗੁਰਮਤੀ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુ ની વિચારશક્તિ મુજબ ચાલે છે તે પોતાની અંદરથી માયાના મોહને મારી નાખે છે તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતા માં ટકી જાય છે. તે પ્રભુના પ્રેમ માં લીન રહે છે