Page 658
ਰਾਜ ਭੁਇਅੰਗ ਪ੍ਰਸੰਗ ਜੈਸੇ ਹਹਿ ਅਬ ਕਛੁ ਮਰਮੁ ਜਨਾਇਆ ॥
જેમ અંધારામાં દોરીને સાપ સમજવાનો પ્રસંગ છે તેમ જ હું ભૂલેલો હતો પરંતુ હવે તે મને તફાવત કહી દીધો છે
ਅਨਿਕ ਕਟਕ ਜੈਸੇ ਭੂਲਿ ਪਰੇ ਅਬ ਕਹਤੇ ਕਹਨੁ ਨ ਆਇਆ ॥੩॥
જેમ ભૂલીને હું અનેક બંગડીને સોનાના કળા માનતો હતો તેમ જ ભૂલી ગયો હતો કે હું તારાથી અલગ છું હવે જ્યારે મારો આ ભ્રમ દૂર થઈ ગયો છે તો ભ્રમ વળી વાત કહેવી શોભા દેતી નથી ॥૩॥
ਸਰਬੇ ਏਕੁ ਅਨੇਕੈ ਸੁਆਮੀ ਸਭ ਘਟ ਭੋੁਗਵੈ ਸੋਈ ॥
એક હરિ જ અનેક રૂપ ધારણ કરીને સર્વવ્યાપી છે તે તો બધાના હૃદયમાં સુખ ભોગવે છે
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਹਾਥ ਪੈ ਨੇਰੈ ਸਹਜੇ ਹੋਇ ਸੁ ਹੋਈ ॥੪॥੧॥
રવિદાસનું કહેવું છે કે પ્રભુ તો હાથ-પગથી પણ નજીક છે એટલે તો ઘણું પ્રાકૃતિક રૂપમાં થઈ રહ્યું છે તે સારું જ થઈ રહ્યું છે ॥૪॥૧॥
ਜਉ ਹਮ ਬਾਂਧੇ ਮੋਹ ਫਾਸ ਹਮ ਪ੍ਰੇਮ ਬਧਨਿ ਤੁਮ ਬਾਧੇ ॥
હે પ્રભુ! જો અમે સાંસારિક મોહની ફાંસીમાં બંધાયેલા હતા તો અમે તને પણ પોતાના પ્રેમ-બંધનમાં બાંધી લીધા હતા
ਅਪਨੇ ਛੂਟਨ ਕੋ ਜਤਨੁ ਕਰਹੁ ਹਮ ਛੂਟੇ ਤੁਮ ਆਰਾਧੇ ॥੧॥
હવે તું આ પ્રેમ-બંધનથી મુક્ત થવાનો પ્રયત્ન કર જો કે અમે તો તમારી આરાધના કરીને મુક્ત થઈ ગયા છીએ ॥૧॥
ਮਾਧਵੇ ਜਾਨਤ ਹਹੁ ਜੈਸੀ ਤੈਸੀ ॥
હે માધવ! જેમ તારી સાથે અમારી પ્રીતિ છે તે તું જાણે જ છે
ਅਬ ਕਹਾ ਕਰਹੁਗੇ ਐਸੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તારી સાથે અમારી આવી પ્રીતિ થવાથી હવે તું અમારી સાથે શું કરીશ? ॥૧॥વિરામ॥
ਮੀਨੁ ਪਕਰਿ ਫਾਂਕਿਓ ਅਰੁ ਕਾਟਿਓ ਰਾਂਧਿ ਕੀਓ ਬਹੁ ਬਾਨੀ ॥
મનુષ્ય માછલીને પકડે છે માછલીને ચીરે અને કાપે છે તથા અલગ અલગ રીતે તથા સારી રીતે પકાવે છે
ਖੰਡ ਖੰਡ ਕਰਿ ਭੋਜਨੁ ਕੀਨੋ ਤਊ ਨ ਬਿਸਰਿਓ ਪਾਨੀ ॥੨॥
માછલીના ટુકડા કરીને ભોજન કરવામાં આવે છે પરંતુ તો પણ માછલી પાણીને ભૂલતી નથી ॥૨॥
ਆਪਨ ਬਾਪੈ ਨਾਹੀ ਕਿਸੀ ਕੋ ਭਾਵਨ ਕੋ ਹਰਿ ਰਾਜਾ ॥
પરમાત્મા કોઈના બાપની મિલકત નથી પરંતુ તે આખા વિશ્વનો માલિક છે જે પ્રેમ-ભાવનાનો જ વશીભૂત છે
ਮੋਹ ਪਟਲ ਸਭੁ ਜਗਤੁ ਬਿਆਪਿਓ ਭਗਤ ਨਹੀ ਸੰਤਾਪਾ ॥੩॥
આખા જગત પર મોહનો પડદો પડેલો છે પરંતુ આ મોહ ભક્તને સંતાપ આપતો નથી ॥૩॥
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਭਗਤਿ ਇਕ ਬਾਢੀ ਅਬ ਇਹ ਕਾ ਸਿਉ ਕਹੀਐ ॥
રવિદાસજી કહે છે કે એક પ્રભુની ભક્તિ હૃદયમાં વધી ગઈ છે આ હવે હું કોને કહું
ਜਾ ਕਾਰਨਿ ਹਮ ਤੁਮ ਆਰਾਧੇ ਸੋ ਦੁਖੁ ਅਜਹੂ ਸਹੀਐ ॥੪॥੨॥
હે પ્રભુ! જે દુઃખના કારણે અમે તારી આરાધના કરી હતી શું તે દુઃખ અમને હજુ પણ સહન કરવું પડશે ? ॥૪॥૨॥
ਦੁਲਭ ਜਨਮੁ ਪੁੰਨ ਫਲ ਪਾਇਓ ਬਿਰਥਾ ਜਾਤ ਅਬਿਬੇਕੈ ॥
આ દુર્લભ મનુષ્ય જન્મ ખુબ પુણ્યફળના કારણે પ્રાપ્ત થયું છે પરંતુ અવિવેકના કારણે આ વ્યર્થ જ વીતી જાય છે
ਰਾਜੇ ਇੰਦ੍ਰ ਸਮਸਰਿ ਗ੍ਰਿਹ ਆਸਨ ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਕਹਹੁ ਕਿਹ ਲੇਖੈ ॥੧॥
જો રાજા ઇન્દ્રના સ્વર્ગ જેવો મહેલ અને સિંહાસન પણ હોય તો પણ હરિની ભક્તિ વગર કહો આ મારા માટે વ્યર્થ જ છે ॥૧॥
ਨ ਬੀਚਾਰਿਓ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਕੋ ਰਸੁ ॥
જીવે રામના નામના સ્વાદનું ચિંતન કર્યું નથી
ਜਿਹ ਰਸ ਅਨਰਸ ਬੀਸਰਿ ਜਾਹੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે નામના સ્વાદમાં બીજા બધા સ્વાદ ભુલાય જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਾਨਿ ਅਜਾਨ ਭਏ ਹਮ ਬਾਵਰ ਸੋਚ ਅਸੋਚ ਦਿਵਸ ਜਾਹੀ ॥
અમે પાગલ થઈ ગયા છીએ, અમે તેને જાણતા નથી, જે અમારા માટે જાણવા યોગ્ય છે અને તેને વિચારતા નથી જેને વિચારવા જોઈએ આ રીતે અમારા જીવનના દિવસો વીતતા જાય છે
ਇੰਦ੍ਰੀ ਸਬਲ ਨਿਬਲ ਬਿਬੇਕ ਬੁਧਿ ਪਰਮਾਰਥ ਪਰਵੇਸ ਨਹੀ ॥੨॥
વિષય-વિકાર ભોગવવા વાળી અમારી ઇન્દ્રિયો ખૂબ શક્તિશાળી છે તેથી અમારો વિવેક બુદ્ધિના પરમાર્થમાં પ્રવેશ કરતો નથી. ॥૨॥
ਕਹੀਅਤ ਆਨ ਅਚਰੀਅਤ ਅਨ ਕਛੁ ਸਮਝ ਨ ਪਰੈ ਅਪਰ ਮਾਇਆ ॥
અમે કહીએ બીજું કંઈક છીએ અને કરીએ બીજું છીએ તે માયા ખુબ પ્રબળ છે અને અમને કંઈ સમજ પડતી નથી
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਉਦਾਸ ਦਾਸ ਮਤਿ ਪਰਹਰਿ ਕੋਪੁ ਕਰਹੁ ਜੀਅ ਦਇਆ ॥੩॥੩॥
હે પ્રભુ! રવિદાસજીનું કહેવું છે કે તારા દાસની બુદ્ધિ ઉદાસ અને પરેશાન થઈ રહી છે તેથી પોતાના ક્રોધને દૂર કરીને મારા પ્રાણો પર દયા કર ॥૩॥૩॥
ਸੁਖ ਸਾਗਰੁ ਸੁਰਤਰ ਚਿੰਤਾਮਨਿ ਕਾਮਧੇਨੁ ਬਸਿ ਜਾ ਕੇ ॥
પરમાત્મા સુખોનો સમુદ્ર છે જેના વશમાં સ્વર્ગના કલ્પવૃક્ષ ચિંતામણી અને કામધેનુ છે
ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਅਸਟ ਦਸਾ ਸਿਧਿ ਨਵ ਨਿਧਿ ਕਰ ਤਲ ਤਾ ਕੇ ॥੧॥
ચાર પદાર્થ-ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ, અઢાર સિદ્ધિ અને નવ નિધિ તેના હાથની હથેળી ઉપર છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨ ਜਪਹਿ ਰਸਨਾ ॥
જીભ હરિ-હરિ નામનો જાપ શા માટે કરતી નથી
ਅਵਰ ਸਭ ਤਿਆਗਿ ਬਚਨ ਰਚਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
અન્ય બધા વાદ-વિવાદ છોડીને વાણીમાં લીન થઈ જાય છે. ॥૧॥વિરામ॥
ਨਾਨਾ ਖਿਆਨ ਪੁਰਾਨ ਬੇਦ ਬਿਧਿ ਚਉਤੀਸ ਅਖਰ ਮਾਂਹੀ ॥
પુરાણોના અલગ-અલગના પ્રસંગ, વેદોમાં કહેલી કર્મકાંડની વિધિઓ ચોત્રીસ અક્ષરોમાં જ લખેલી હોય છે
ਬਿਆਸ ਬਿਚਾਰਿ ਕਹਿਓ ਪਰਮਾਰਥੁ ਰਾਮ ਨਾਮ ਸਰਿ ਨਾਹੀ ॥੨॥
વ્યાસ ઋષિએ વિચાર કરીને આ સર્વોચ્ચ ઉદેશ્ય કહ્યું છે કે રામ-નામની તુલનામાં બીજું કઈ પણ નથી ॥૨॥
ਸਹਜ ਸਮਾਧਿ ਉਪਾਧਿ ਰਹਤ ਫੁਨਿ ਬਡੈ ਭਾਗਿ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ॥
દુઃખ-ક્લેશથી રહિત સરળ અવસ્થા વાળી મારી સમાધિ લાગી રહે છે અને પછી સાથે જ સૌભાગ્યથી પ્રભુમાં સુર પણ લાગેલા રહે છે
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਪ੍ਰਗਾਸੁ ਰਿਦੈ ਧਰਿ ਜਨਮ ਮਰਨ ਭੈ ਭਾਗੀ ॥੩॥੪॥
રવિદાસજીનું કહેવું છે કે મારા હૃદયમાં સત્યની જ્યોતિનો પ્રકાશ થઈ જવાથી મારો જન્મ-મરણનો ભય ભાગી ગયો છે ॥૩॥૪॥
ਜਉ ਤੁਮ ਗਿਰਿਵਰ ਤਉ ਹਮ ਮੋਰਾ ॥
હે હરિ! જો તું સુંદર પર્વત બની જાય તું હું તારો મોર બની જાઉં
ਜਉ ਤੁਮ ਚੰਦ ਤਉ ਹਮ ਭਏ ਹੈ ਚਕੋਰਾ ॥੧॥
જો તું ચંદ્ર બની જાય તો હું ચકોર બની જાઉં ॥૧॥
ਮਾਧਵੇ ਤੁਮ ਨ ਤੋਰਹੁ ਤਉ ਹਮ ਨਹੀ ਤੋਰਹਿ ॥
હે માધવ! જો તું મરાઠી પ્રીતિ ન તોડે તો હું પણ તારાથી પ્રીતિ તોડીશ નહીં
ਤੁਮ ਸਿਉ ਤੋਰਿ ਕਵਨ ਸਿਉ ਜੋਰਹਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હું તારાથી પોતાની પ્રીતિ તોડીને બીજા કોનાથી જોડી શકું છું ? ॥૧॥વિરામ॥
ਜਉ ਤੁਮ ਦੀਵਰਾ ਤਉ ਹਮ ਬਾਤੀ ॥
જો તું સુંદર દીવો બની જાય તો હું તારી વાટ બની જાઉં
ਜਉ ਤੁਮ ਤੀਰਥ ਤਉ ਹਮ ਜਾਤੀ ॥੨॥
જો તું તીર્થ બની જાય તો હું તારો તીર્થ-યાત્રી બની જાઉં ॥૨॥