Page 521
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫ ॥
ਜਿਮੀ ਵਸੰਦੀ ਪਾਣੀਐ ਈਧਣੁ ਰਖੈ ਭਾਹਿ ॥
જમીન પાણીમાં રહે છે અને લાકડી પોતાની અંદર અગ્નિને ટકાવીને રાખે છે
ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਹੁ ਆਹਿ ਜਾ ਕੈ ਆਢਲਿ ਹਭੁ ਕੋ ॥੨॥
હે નાનક! તે માલિકની ઈચ્છા કર જે બધા જીવોનો આધાર છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਤੇਰੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਤੁਧੈ ਹੀ ਗੋਚਰੇ ॥
હે સ્વામી! તારા કરેલા કાર્ય તારા પર જ નિર્ભર છે
ਸੋਈ ਵਰਤੈ ਜਗਿ ਜਿ ਕੀਆ ਤੁਧੁ ਧੁਰੇ ॥
આ દુનિયામાં તે જ બધું થઈ રહ્યું છે જે પોતાના હુકમથી સેવા કરાવે છે
ਬਿਸਮੁ ਭਏ ਬਿਸਮਾਦ ਦੇਖਿ ਕੁਦਰਤਿ ਤੇਰੀਆ ॥
હું તારી આશ્ચર્યજનક કુદરતને જોઈને ચકિત થઈ ગયો છે
ਸਰਣਿ ਪਰੇ ਤੇਰੀ ਦਾਸ ਕਰਿ ਗਤਿ ਹੋਇ ਮੇਰੀਆ ॥
તારા દાસ તારી શરણમાં આવી ગયા છે જો તું કૃપા-દ્રષ્ટિ ધારણ કરે તો મારી પણ ગતિ થઈ જશે
ਤੇਰੈ ਹਥਿ ਨਿਧਾਨੁ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਦੇਹਿ ॥
તારા હાથમાં નામનો ભંડાર છે જે તને સારો લાગે છે તેને તું આ ભંડાર આપી દે છે
ਜਿਸ ਨੋ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸੇਇ ਲੇਹਿ ॥
જે વ્યક્તિ પર તું દયાળુ થાય છે તે જ હરિનામનો ભંડાર પ્રાપ્ત કરે છે
ਅਗਮ ਅਗੋਚਰ ਬੇਅੰਤ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਈਐ ॥
હે અગમ્ય, અગોચર, અને અનંત પ્રભુ! તારો અંત મેળવી શકતો નથી
ਜਿਸ ਨੋ ਹੋਹਿ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਸੁ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ॥੧੧॥
જેના પર તું કૃપાળુ થાય છે તે જ તારા નામનું ધ્યાન ધરે છે ॥૧૧॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ॥
ਕੜਛੀਆ ਫਿਰੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ਸੁਆਉ ਨ ਜਾਣਨ੍ਹ੍ਹਿ ਸੁਞੀਆ ॥
ચમચો ભોજનના વાસણ પર ચાલે છે પરંતુ તે ભોજનના સ્વાદને જાણતો નથી અને સ્વાદથી ખાલી રહે છે
ਸੇਈ ਮੁਖ ਦਿਸੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ਨਾਨਕ ਰਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸਿ ॥੧॥
હે નાનક! તે જ મુખ સુંદર દેખાય છે જે પ્રભુના પ્રેમ રંગમાં લીન રહે છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫ ॥
ਖੋਜੀ ਲਧਮੁ ਖੋਜੁ ਛਡੀਆ ਉਜਾੜਿ ॥
શોધક ગુરુ દ્વારા મેં તેની શોધ કરી લીધી છે જે કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, અહંકાર રૂપી વિકારોએ મારો હૃદયરૂપી પાક ખરાબ કરી દીધો છે
ਤੈ ਸਹਿ ਦਿਤੀ ਵਾੜਿ ਨਾਨਕ ਖੇਤੁ ਨ ਛਿਜਈ ॥੨॥
નાનકનું કથન છે કે હે પતિ-પ્રભુ તે ગુરુરૂપી વાડ કરી દીધી છે અને હવે પાક નષ્ટ થશે નહીં ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਆਰਾਧਿਹੁ ਸਚਾ ਸੋਇ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਜਿਸੁ ਪਾਸਿ ॥
હે ભાઈ! તે પરમાત્માની આરાધના કરો જેની પાસે બધું છે
ਦੁਹਾ ਸਿਰਿਆ ਖਸਮੁ ਆਪਿ ਖਿਨ ਮਹਿ ਕਰੇ ਰਾਸਿ ॥
તે પોતે જ બંને કિનારાનો માલિક છે અને એક ક્ષણમાં જ કાર્ય પૂરું કરી દે છે
ਤਿਆਗਹੁ ਸਗਲ ਉਪਾਵ ਤਿਸ ਕੀ ਓਟ ਗਹੁ ॥
તું બધા ઉપાય ત્યાગી દે અને તેનો સહારો લે
ਪਉ ਸਰਣਾਈ ਭਜਿ ਸੁਖੀ ਹੂੰ ਸੁਖ ਲਹੁ ॥
દોડીને તેની શરણમાં જા અને સર્વોત્તમ સુખ પ્રાપ્ત કર
ਕਰਮ ਧਰਮ ਤਤੁ ਗਿਆਨੁ ਸੰਤਾ ਸੰਗੁ ਹੋਇ ॥
શુભ કર્મ, ધર્મ અને તત્વજ્ઞાન સંત જનોની સંગતિમાં પ્રાપ્ત થાય છે
ਜਪੀਐ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਬਿਘਨੁ ਨ ਲਗੈ ਕੋਇ ॥
અમૃત નામ જપવાથી પ્રાણીને કોઈ વિઘ્ન આવતું નથી
ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਦਇਆਲੁ ਤਿਸੁ ਮਨਿ ਵੁਠਿਆ ॥
જેના પર પરમાત્મા તમે દયાળુ છે તેના મનમાં જ તે વસે છે
ਪਾਈਅਨ੍ਹ੍ਹਿ ਸਭਿ ਨਿਧਾਨ ਸਾਹਿਬਿ ਤੁਠਿਆ ॥੧੨॥
તેની પ્રસન્નતાથી બધા ખજાના પ્રાપ્ત થઈ જાય છે ॥૧૨॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ॥
ਲਧਮੁ ਲਭਣਹਾਰੁ ਕਰਮੁ ਕਰੰਦੋ ਮਾ ਪਿਰੀ ॥
જ્યારે મારા પ્રિયતમ એ મારા પર કૃપા કરી તો ખજાના યોગ્ય પ્રભુએ મને શોધી લીધો
ਇਕੋ ਸਿਰਜਣਹਾਰੁ ਨਾਨਕ ਬਿਆ ਨ ਪਸੀਐ ॥੧॥
હે નાનક! એક પ્રભુ જ જગતના રચયિતા છે તેના સિવાય મને બીજું કોઈ નજર આવતું નથી ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫ ॥
ਪਾਪੜਿਆ ਪਛਾੜਿ ਬਾਣੁ ਸਚਾਵਾ ਸੰਨ੍ਹ੍ਹਿ ਕੈ ॥
સત્યનું બાણ તાણીને દુર્જન પાપોને પછાડી દે છે
ਗੁਰ ਮੰਤ੍ਰੜਾ ਚਿਤਾਰਿ ਨਾਨਕ ਦੁਖੁ ਨ ਥੀਵਈ ॥੨॥
હે નાનક! ગુરુના મંત્રને યાદ કરો કોઈ દુઃખ હેરાન કરશે નહીં ॥૨
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਪਾਈਅਨੁ ਠਾਢਿ ਆਪਿ ॥
તે વિશ્વના નિર્માતા પ્રભુ ધન્ય-ધન્ય છે જેમણે પોતે હદય ઠંડુ કરી દીધું છે
ਜੀਅ ਜੰਤ ਮਿਹਰਵਾਨੁ ਤਿਸ ਨੋ ਸਦਾ ਜਾਪਿ ॥
તે પ્રભુનું હંમેશા જાપ કરવું જોઈએ જે જીવ-જંતુઓ પર મહેરબાન છે
ਦਇਆ ਧਾਰੀ ਸਮਰਥਿ ਚੁਕੇ ਬਿਲ ਬਿਲਾਪ ॥
તે સમર્થ પ્રભુએ મારા પર દયા કરી છે અને મારા દુઃખ-ક્લેશ મટી ગયા છે
ਨਠੇ ਤਾਪ ਦੁਖ ਰੋਗ ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਪ੍ਰਤਾਪਿ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુના પ્રતાપથી મારા સંતાપ, દુઃખ અને રોગ બધા ભાગી ગયા છે
ਕੀਤੀਅਨੁ ਆਪਣੀ ਰਖ ਗਰੀਬ ਨਿਵਾਜਿ ਥਾਪਿ ॥
ગરીબ કૃપાળુ પરમાત્માએ પોતે મારી રક્ષા કરીને મને સ્થાપિત કર્યો છે અને
ਆਪੇ ਲਇਅਨੁ ਛਡਾਇ ਬੰਧਨ ਸਗਲ ਕਾਪਿ ॥
બધા બંધન કાપીને તેમણે પોતે જ મને મુક્ત કરી દીધો છે
ਤਿਸਨ ਬੁਝੀ ਆਸ ਪੁੰਨੀ ਮਨ ਸੰਤੋਖਿ ਧ੍ਰਾਪਿ ॥
મારી તૃષ્ણા મટી ગઈ છે આશા પૂર્ણ થઈ ગઈ છે અને મારુ મન સંતોષી અને પ્રસન્ન થઈ ગયું છે
ਵਡੀ ਹੂੰ ਵਡਾ ਅਪਾਰ ਖਸਮੁ ਜਿਸੁ ਲੇਪੁ ਨ ਪੁੰਨਿ ਪਾਪਿ ॥੧੩॥
તે માલિક પ્રભુ બધાથી મોટા અને અપાર છે જે પુણ્ય અને પાપથી અલિપ્ત છે ॥૧૩
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ॥
ਜਾ ਕਉ ਭਏ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਪ੍ਰਭ ਹਰਿ ਹਰਿ ਸੇਈ ਜਪਾਤ ॥
જેના પર પ્રભુ કૃપાળુ થઈ જાય છે તે હરિ નામ જ જપે છે
ਨਾਨਕ ਪ੍ਰੀਤਿ ਲਗੀ ਤਿਨ ਰਾਮ ਸਿਉ ਭੇਟਤ ਸਾਧ ਸੰਗਾਤ ॥੧॥
હે નાનક! સત્સંગતિમાં મળીને જીવની પ્રીતિથી રામથી લાગી જાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫ ॥
ਰਾਮੁ ਰਮਹੁ ਬਡਭਾਗੀਹੋ ਜਲਿ ਥਲਿ ਮਹੀਅਲਿ ਸੋਇ ॥
હે ભાગ્યશાળી જીવો! તે રામનુ નામ સ્મરણ કરો જે પાણી, ધરતી અને આકાશમાં બધી જગ્યાએ હાજર છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਅਰਾਧਿਐ ਬਿਘਨੁ ਨ ਲਾਗੈ ਕੋਇ ॥੨॥
હે નાનક! નામની આરાધના કરવાથી જીવને કોઈ સંકટ આવતું નથી ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਭਗਤਾ ਕਾ ਬੋਲਿਆ ਪਰਵਾਣੁ ਹੈ ਦਰਗਹ ਪਵੈ ਥਾਇ ॥
ભક્તોએ બોલેલા દરેક વચન ભગવાનને મંજુર હોય છે અને આગળ સત્યના દરબારમાં કામ આવે છે
ਭਗਤਾ ਤੇਰੀ ਟੇਕ ਰਤੇ ਸਚਿ ਨਾਇ ॥
હે પ્રભુ! ભક્તોને તારો જ સહારો છે અને તે તો સત્યનામમાં જ લીન રહે છે
ਜਿਸ ਨੋ ਹੋਇ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਤਿਸ ਕਾ ਦੂਖੁ ਜਾਇ ॥
જેના પર તું કૃપાળુ થઈ જાય છે તેનું દુઃખ-સંતાપ નષ્ટ થઈ જાય છે