Page 520
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਪ੍ਰੇਮ ਪਟੋਲਾ ਤੈ ਸਹਿ ਦਿਤਾ ਢਕਣ ਕੂ ਪਤਿ ਮੇਰੀ ॥
હે મારા માલિક! તું મારી લાજ બચાવવા માટે પોતાના પ્રેમનું રેશમી વસ્ત્ર આપ્યું છે
ਦਾਨਾ ਬੀਨਾ ਸਾਈ ਮੈਡਾ ਨਾਨਕ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਾ ਤੇਰੀ ॥੧॥
નાનકનું કથન છે કે હે સાંઈ! તું ખુબ ચતુર અને પ્રવીણ છે પરંતુ હું તારી મહિમા જાણતો નથી ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫ ॥
ਤੈਡੈ ਸਿਮਰਣਿ ਹਭੁ ਕਿਛੁ ਲਧਮੁ ਬਿਖਮੁ ਨ ਡਿਠਮੁ ਕੋਈ ॥
હે પ્રભુ! તારું નામ સ્મરણ કરવાથી મને બધું જ મળી ગયું છે તથા મને કોઈ મુશ્કેલી આવી નથી
ਜਿਸੁ ਪਤਿ ਰਖੈ ਸਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਨਾਨਕ ਮੇਟਿ ਨ ਸਕੈ ਕੋਈ ॥੨॥
હે નાનક! જેની પ્રતિષ્ઠાની રક્ષા સાચા માલિક પરમાત્મા કરે છે તેને કોઈ મિટાવી શક્તિ નથી ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਹੋਵੈ ਸੁਖੁ ਘਣਾ ਦਯਿ ਧਿਆਇਐ ॥
પરમાત્માનું ધ્યાન ધરવાથી મનુષ્યને મહાસુખ મળે છે
ਵੰਞੈ ਰੋਗਾ ਘਾਣਿ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇਐ ॥
હરિના ગુણગાન કરવાથી દરેક પ્રકારના રોગ લુપ્ત થઈ જાય છે
ਅੰਦਰਿ ਵਰਤੈ ਠਾਢਿ ਪ੍ਰਭਿ ਚਿਤਿ ਆਇਐ ॥
જો પ્રભુ મનમાં આવી જાય તો અંતર્મનમાં ઠંડક આવી જાય છે
ਪੂਰਨ ਹੋਵੈ ਆਸ ਨਾਇ ਮੰਨਿ ਵਸਾਇਐ ॥
નામને મનમાં વસાવવાની આશા પુરી થઈ જાય છે
ਕੋਇ ਨ ਲਗੈ ਬਿਘਨੁ ਆਪੁ ਗਵਾਇਐ ॥
જો કોઈ જીવ પોતાનું અહ્મત્વ મિટાવી દે તો કોઈ વિઘ્ન આવતું નથી
ਗਿਆਨ ਪਦਾਰਥੁ ਮਤਿ ਗੁਰ ਤੇ ਪਾਇਐ ॥
જ્ઞાન રૂપી પદાર્થ અને બુદ્ધિ ગુરુથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਤਿਨਿ ਪਾਏ ਸਭੇ ਥੋਕ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਦਿਵਾਇਐ ॥
જેને પ્રભુ સ્વયં આપે છે તે બધું જ પ્રાપ્ત કરી લે છે
ਤੂੰ ਸਭਨਾ ਕਾ ਖਸਮੁ ਸਭ ਤੇਰੀ ਛਾਇਐ ॥੮॥
હે પરમેશ્વર! તું બધાનો માલિક છે અને બધા તારી છત્રછાયામાં છે ॥૮॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ॥
ਨਦੀ ਤਰੰਦੜੀ ਮੈਡਾ ਖੋਜੁ ਨ ਖੁੰਭੈ ਮੰਝਿ ਮੁਹਬਤਿ ਤੇਰੀ ॥
હે પરમેશ્વર! જગતરૂપી નદીઓ તરતા મારો પગ ઘસાતો નથી કારણ કે મારો તારાથી પ્રેમ છે
ਤਉ ਸਹ ਚਰਣੀ ਮੈਡਾ ਹੀਅੜਾ ਸੀਤਮੁ ਹਰਿ ਨਾਨਕ ਤੁਲਹਾ ਬੇੜੀ ॥੧॥
તારા ચરણોમાં મારુ મન સિવાયેલું છે જગતરૂપી નદીઓ પાર કરવા માટે તું જ નાનકની નાવડી છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫ ॥
ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਦਿਸੰਦੜਿਆ ਦੁਰਮਤਿ ਵੰਞੈ ਮਿਤ੍ਰ ਅਸਾਡੜੇ ਸੇਈ ॥
જેના દર્શન કરવાથી દુર્બુધ્ધિ નાશ થઈ જાય છે તે જ અમારા મિત્ર છે
ਹਉ ਢੂਢੇਦੀ ਜਗੁ ਸਬਾਇਆ ਜਨ ਨਾਨਕ ਵਿਰਲੇ ਕੇਈ ॥੨॥
હે નાનક! મેં આખું જગત શોધી લીધું છે પરંતુ આવા દુર્લભ જ પુરુષ મળે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਆਵੈ ਸਾਹਿਬੁ ਚਿਤਿ ਤੇਰਿਆ ਭਗਤਾ ਡਿਠਿਆ ॥
હે માલિક! તારા ભક્તોના દર્શન કરવાથી તું પોતે જ અમારા મનમાં આવી જાય છે
ਮਨ ਕੀ ਕਟੀਐ ਮੈਲੁ ਸਾਧਸੰਗਿ ਵੁਠਿਆ ॥
સાધુસંગતિમાં રહેવાથી મનની ગંદકી દૂર થઈ જાય છે
ਜਨਮ ਮਰਣ ਭਉ ਕਟੀਐ ਜਨ ਕਾ ਸਬਦੁ ਜਪਿ ॥
ભક્તજનોના શબ્દોને જપવાથી જન્મ-મરણનો ડર દૂર થઈ જાય છે
ਬੰਧਨ ਖੋਲਨ੍ਹ੍ਹਿ ਸੰਤ ਦੂਤ ਸਭਿ ਜਾਹਿ ਛਪਿ ॥
સંત માયા સંબંધી બધા બંધન ખોલી દે છે જેના ફળસ્વરૂપ માયાના દૂત- કામ. ક્રોધ, મોહ, લોભ વગેરે લુપ્ત થઈ જાય છે
ਤਿਸੁ ਸਿਉ ਲਾਇਨ੍ਹ੍ਹਿ ਰੰਗੁ ਜਿਸ ਦੀ ਸਭ ਧਾਰੀਆ ॥
સંતજન તે પ્રભુની સાથે અમારો પ્રેમ ઉત્પન્ન કરી દે છે જેણે આ સૃષ્ટિની રચના કરી છે
ਊਚੀ ਹੂੰ ਊਚਾ ਥਾਨੁ ਅਗਮ ਅਪਾਰੀਆ ॥
તે પરમાત્માનું નિવાસ સ્થાન જે અગમ્ય અને અપાર છે
ਰੈਣਿ ਦਿਨਸੁ ਕਰ ਜੋੜਿ ਸਾਸਿ ਸਾਸਿ ਧਿਆਈਐ ॥
હાથ જોડીને રાત-દિવસ પોતાના દરેક શ્વાસથી તેનું ધ્યાન ધરવું જોઈએ
ਜਾ ਆਪੇ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾਂ ਭਗਤ ਸੰਗੁ ਪਾਈਐ ॥੯॥
જ્યારે પરમેશ્વર પોતે દયાળુ થાય છે તો ભક્તોની સંગતિ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૯॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ॥
ਬਾਰਿ ਵਿਡਾਨੜੈ ਹੁੰਮਸ ਧੁੰਮਸ ਕੂਕਾ ਪਈਆ ਰਾਹੀ ॥
આ આશ્ચર્યજનક જગતરૂપી જંગલમાં તેમજ માર્ગમાં લોકો હંગામા કરી રહ્યા છે
ਤਉ ਸਹ ਸੇਤੀ ਲਗੜੀ ਡੋਰੀ ਨਾਨਕ ਅਨਦ ਸੇਤੀ ਬਨੁ ਗਾਹੀ ॥੧॥
હે મારા પતિ-પરમેશ્વર! મને નાનકના મનની દોરી તારાથી લાગેલી છે આથી હું આનંદથી જગત જંગલને પાર કરી રહ્યો છું ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
मः ५ ॥
ਸਚੀ ਬੈਸਕ ਤਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਸੰਗਿ ਜਿਨ ਸੰਗਿ ਜਪੀਐ ਨਾਉ ॥
તેની સંગતિ સાચી છે જેની સાથે બેસીને પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કરવામાં આવે છે
ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਸੰਗਿ ਸੰਗੁ ਨ ਕੀਚਈ ਨਾਨਕ ਜਿਨਾ ਆਪਣਾ ਸੁਆਉ ॥੨॥
હે નાનક! તેની સાથે ક્યારેય સંગતિ કરવી જોઈએ નહીં જેને પોતાનો જ કોઈ સ્વાર્થ હોય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਸਾ ਵੇਲਾ ਪਰਵਾਣੁ ਜਿਤੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਭੇਟਿਆ ॥
તે જ સમય સ્વીકાર થાય છે જ્યારે સાચા ગુરુથી મેળાપ થાય છે
ਹੋਆ ਸਾਧੂ ਸੰਗੁ ਫਿਰਿ ਦੂਖ ਨ ਤੇਟਿਆ ॥
જો મનુષ્ય સાધુથી સંગતિ કરી લે તો તેને દુઃખ લાગતું નથી
ਪਾਇਆ ਨਿਹਚਲੁ ਥਾਨੁ ਫਿਰਿ ਗਰਭਿ ਨ ਲੇਟਿਆ ॥
જો મનુષ્યને નિશ્ચિત સ્થાન મળી જાય તો તે બીજીવાર ગર્ભયોનિમાં જતા નથી
ਨਦਰੀ ਆਇਆ ਇਕੁ ਸਗਲ ਬ੍ਰਹਮੇਟਿਆ ॥
તેને એક બ્રહ્મ જ બધે દેખાય દે છે અને
ਤਤੁ ਗਿਆਨੁ ਲਾਇ ਧਿਆਨੁ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਸਮੇਟਿਆ ॥
બધી તરફથી દૃષ્ટિ સમેટીને તે પોતાનું ધ્યાન તત્વ-જ્ઞાનથી લગાડે છે
ਸਭੋ ਜਪੀਐ ਜਾਪੁ ਜਿ ਮੁਖਹੁ ਬੋਲੇਟਿਆ ॥
જે કાંઈ પણ તે મોં થી બોલે છે તે બધું પ્રભુનું જ જાપ છે
ਹੁਕਮੇ ਬੁਝਿ ਨਿਹਾਲੁ ਸੁਖਿ ਸੁਖੇਟਿਆ ॥
પ્રભુના હુકમને સમજીને મનુષ્ય આનંદિત થઈ જાય છે અને સુખપૂર્વક રહે છે
ਪਰਖਿ ਖਜਾਨੈ ਪਾਏ ਸੇ ਬਹੁੜਿ ਨ ਖੋਟਿਆ ॥੧੦॥
જે પારખીને પરમાત્માએ પોતાના ભંડારમાં નાખી દીધા છે તે બીજીવાર ખોટા જાહેર થતા નથી ॥૧૦॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ॥
ਵਿਛੋਹੇ ਜੰਬੂਰ ਖਵੇ ਨ ਵੰਞਨਿ ਗਾਖੜੇ ॥
વિરહનું દુઃખ જાંબુરની જેમ એટલું અસહ્ય છે કે સહન કરી શકાતું નથી
ਜੇ ਸੋ ਧਣੀ ਮਿਲੰਨਿ ਨਾਨਕ ਸੁਖ ਸੰਬੂਹ ਸਚੁ ॥੧॥
હે નાનક! જો માલિક પ્રભુ મળી જાય તો બધા સાચા સુખ મળી જાય છે ॥૧