Page 479
ਨਾਰਦ ਸਾਰਦ ਕਰਹਿ ਖਵਾਸੀ ॥
નારદ ભક્તની શારદા દેવી પણ તે શ્રી પ્રભુજીની સેવા કરી રહી છે જે મારા મનરૂપી તીર્થ પર વસી રહ્યો છે
ਪਾਸਿ ਬੈਠੀ ਬੀਬੀ ਕਵਲਾ ਦਾਸੀ ॥੨॥
અને લક્ષ્મી તેની પાસે સેવિકા બનીને બેસેલી છે. હું હજાર નામ લઈ લઈને પ્રણામ કરું છું ॥૨॥
ਕੰਠੇ ਮਾਲਾ ਜਿਹਵਾ ਰਾਮੁ ॥
જીભ પર રામનું નામ જપવું જ મારા માટે ગળાની માળા સ્મરણવી છે
ਸਹੰਸ ਨਾਮੁ ਲੈ ਲੈ ਕਰਉ ਸਲਾਮੁ ॥੩॥
તે રામને જે મારા મનરૂપી તીર્થ અને જીભ પર વસી રહ્યો છે હું હજાર નામ લઈ લઈને પ્રણામ કરું છું ॥૩॥
ਕਹਤ ਕਬੀਰ ਰਾਮ ਗੁਨ ਗਾਵਉ ॥
કબીર કહે છે કે હું હરિના ગુણ ગાવ છું
ਹਿੰਦੂ ਤੁਰਕ ਦੋਊ ਸਮਝਾਵਉ ॥੪॥੪॥੧੩॥
અને હિન્દુ તેમજ મુસલમાન બંનેને સમજાવું છું કે મન જ તીર્થ અને હજ છે જ્યાં ઈશ્વર વસે છે અને તેના અનેક નામ છે ॥૪॥૪॥૧૩॥
ਆਸਾ ਸ੍ਰੀ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ਕੇ ਪੰਚਪਦੇ ੯ ਦੁਤੁਕੇ ੫॥
આશા સ્ત્રી કબીર જી ના પાંચપદ ૯ બેતુકે ૫
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਪਾਤੀ ਤੋਰੈ ਮਾਲਿਨੀ ਪਾਤੀ ਪਾਤੀ ਜੀਉ ॥
મૂર્તિની આગળ ઉપહાર ધરવા માટે માલિની પાંદડા તોડે છે પરંતુ આ નથી જાણતી કે દરેક પાંદડામાં જીવ છે.
ਜਿਸੁ ਪਾਹਨ ਕਉ ਪਾਤੀ ਤੋਰੈ ਸੋ ਪਾਹਨ ਨਿਰਜੀਉ ॥੧॥
જે પથ્થરની મૂર્તિ માટે માલિનિ પાંદડા તોડે છે તે પથ્થરની મૂર્તિ નિર્જીવ છે ॥૧॥
ਭੂਲੀ ਮਾਲਨੀ ਹੈ ਏਉ ॥
આ નિર્જીવ મૂર્તિની સેવા કરીને આ રીતે આ માળીની ભૂલી રહી છે
ਸਤਿਗੁਰੁ ਜਾਗਤਾ ਹੈ ਦੇਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
વાસ્તવિક ઈષ્ટ સદ્દગુરુ તો જીવતા જાગતા દેવતા છે ॥૧॥વિરામ॥
ਬ੍ਰਹਮੁ ਪਾਤੀ ਬਿਸਨੁ ਡਾਰੀ ਫੂਲ ਸੰਕਰਦੇਉ ॥
હે માળીની! પાંદ બ્રહ્મરૂપ છે ડાળી વિષ્ણુરૂપ અને ફૂલ શિવરૂપ.
ਤੀਨਿ ਦੇਵ ਪ੍ਰਤਖਿ ਤੋਰਹਿ ਕਰਹਿ ਕਿਸ ਕੀ ਸੇਉ ॥੨॥
આ ત્રણેય દેવતાઓનો તું પોતાની સામે જ નાશ કરી રહી છે પછી સેવા કોની કરે છે? ॥૨॥
ਪਾਖਾਨ ਗਢਿ ਕੈ ਮੂਰਤਿ ਕੀਨ੍ਹ੍ਹੀ ਦੇ ਕੈ ਛਾਤੀ ਪਾਉ ॥
મૂર્તિ ઘડનાર પથ્થર ઘડીને અને ઘડવાને સમયે મૂર્તિની છાતી પર પગ રાખીને મૂર્તિ તૈયાર કરી છે.
ਜੇ ਏਹ ਮੂਰਤਿ ਸਾਚੀ ਹੈ ਤਉ ਗੜ੍ਹਣਹਾਰੇ ਖਾਉ ॥੩॥
જો આ મૂર્તિ વાસ્તવિક દેવતા છે તો આ નિરાદરીને કારણે બનાવનારને જ ખાઈ જતી ॥૩॥
ਭਾਤੁ ਪਹਿਤਿ ਅਰੁ ਲਾਪਸੀ ਕਰਕਰਾ ਕਾਸਾਰੁ ॥
ચોખા, દાળ, હલવો માલપુઆ અને પંજરી તો પુજારી જ ખાઈ જાય છે
ਭੋਗਨਹਾਰੇ ਭੋਗਿਆ ਇਸੁ ਮੂਰਤਿ ਕੇ ਮੁਖ ਛਾਰੁ ॥੪॥
આ મૂર્તિના મુખમાં કાંઈ પણ પડતું નથી કારણ કે આ તો નિર્જીવ છે ખાય કેવી રીતે? ॥૪॥
ਮਾਲਿਨਿ ਭੂਲੀ ਜਗੁ ਭੁਲਾਨਾ ਹਮ ਭੁਲਾਨੇ ਨਾਹਿ ॥
કબીર કહે છે, માલિની મૂર્તિ પૂજવાના ભુલેખામાં પડેલી છે જગત પણ આ જ ભૂલ કરી રહ્યું છે.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਹਮ ਰਾਮ ਰਾਖੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਿ ਹਰਿ ਰਾਇ ॥੫॥੧॥੧੪॥
પરંતુ અમે આ ભુલેખા ખાધું નથી કારણ કે પરમાત્માએ પોતાની કૃપા કરીને અમને આ ભૂલથી બચાવી લીધા છે ॥૫॥૧॥૧૪॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਬਾਰਹ ਬਰਸ ਬਾਲਪਨ ਬੀਤੇ ਬੀਸ ਬਰਸ ਕਛੁ ਤਪੁ ਨ ਕੀਓ ॥
ઉંમરના પહેલા બાર વર્ષ અજાણ પણામાં વીતી ગયાં અને વીસ વર્ષ કોઈ તપ ના કર્યું
ਤੀਸ ਬਰਸ ਕਛੁ ਦੇਵ ਨ ਪੂਜਾ ਫਿਰਿ ਪਛੁਤਾਨਾ ਬਿਰਧਿ ਭਇਓ ॥੧॥
ત્રીસ વર્ષ બીજા વીતી ગયા ઉંમર સાઠને પાર કરી ગઈ તો પણ કોઈ ભજન-પ્રાર્થના ન કરી હવે હાથ જોળવા લાગ્યો કારણ કે વૃદ્ધ થઈ ગયો ॥૧॥
ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਕਰਤੇ ਜਨਮੁ ਗਇਓ ॥
મમતા’માં જ જવાનીની ઉંમર વીતી ગઈ
ਸਾਇਰੁ ਸੋਖਿ ਭੁਜੰ ਬਲਇਓ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
શરીરરૂપી સમુદ્ર સુકાઈ ગયું અને બાંયની તાકાત પણ સમાપ્ત થઈ ગઈ ॥૧॥વિરામ॥
ਸੂਕੇ ਸਰਵਰਿ ਪਾਲਿ ਬੰਧਾਵੈ ਲੂਣੈ ਖੇਤਿ ਹਥ ਵਾਰਿ ਕਰੈ ॥
જ્યારે વૃધાવસ્થા આવવા પર પણ મૃત્યુથી બચવાનો ઉપાય કરે છે પરંતુ આના પ્રયત્ન એવો છે જાણે સુકેલ તળાવનો કિનારો બાંધી રહ્યો છે કેમ કે પાણી તળાવમાંથી બહાર ન નીકળી જાય અને કાપેલ ખેતરના કિનારે વાડ આપી રહ્યો છે.
ਆਇਓ ਚੋਰੁ ਤੁਰੰਤਹ ਲੇ ਗਇਓ ਮੇਰੀ ਰਾਖਤ ਮੁਗਧੁ ਫਿਰੈ ॥੨॥
મૂર્ખ મનુષ્ય જે શરીરને પોતાનું બનાવી રાખવાનો પ્રયત્ન કરતો ફરે છે પરંતુ જયારે યમરૂપી ચોર આવે છે અને જીવનને લઈને ચાલ્યો જાય છે ॥૨॥
ਚਰਨ ਸੀਸੁ ਕਰ ਕੰਪਨ ਲਾਗੇ ਨੈਨੀ ਨੀਰੁ ਅਸਾਰ ਬਹੈ ॥
પગ, માથું, હાથ ધ્રૂજવા લાગી જાય છે આંખમાંથી આપમેળે જ પાણી વહેતું જાય છે
ਜਿਹਵਾ ਬਚਨੁ ਸੁਧੁ ਨਹੀ ਨਿਕਸੈ ਤਬ ਰੇ ਧਰਮ ਕੀ ਆਸ ਕਰੈ ॥੩॥
જીભમાંથી કોઈ શબ્દ સાફ નીકળતો નથી. હે મૂર્ખ! શું તે સમયે તું ધર્મ કમાવવાની વાત કરે છે? ॥૩॥
ਹਰਿ ਜੀਉ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੈ ਲਿਵ ਲਾਵੈ ਲਾਹਾ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਲੀਓ ॥
જે મનુષ્ય પર પરમાત્મા કૃપા કરે છે તેનું ધ્યાન પોતાના ચરણોમાં જોડે છે તે મનુષ્ય પરમાત્માનું નામ-રૂપ લાભ કમાય છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਹਰਿ ਧਨੁ ਪਾਇਓ ਅੰਤੇ ਚਲਦਿਆ ਨਾਲਿ ਚਲਿਓ ॥੪॥
જગતથી ચાલવાના સમયે પણ આ જ નામ-ધન મનુષ્યની સાથે જાય છે પરંતુ આ ધન મળે છે સદ્દગુરૂની કૃપાથી ॥૪॥
ਕਹਤ ਕਬੀਰ ਸੁਨਹੁ ਰੇ ਸੰਤਹੁ ਅਨੁ ਧਨੁ ਕਛੂਐ ਲੈ ਨ ਗਇਓ ॥
કબીર કહે છે, હે સંત જનો! સાંભળો કોઈ પણ જીવ મરવાના સમયે કોઈ બીજો ઘન-પદાર્થ પોતાની સાથે લઈ જતો નથી
ਆਈ ਤਲਬ ਗੋਪਾਲ ਰਾਇ ਕੀ ਮਾਇਆ ਮੰਦਰ ਛੋਡਿ ਚਲਿਓ ॥੫॥੨॥੧੫॥
કારણ કે જ્યારે પરમાત્મા તરફથી નિમંત્રણ આવે છે તો મનુષ્ય સંપત્તિના ઘર બધું જ અહીં છોડીને ચાલી પડે છે ॥૫॥૨॥૧૫॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਕਾਹੂ ਦੀਨ੍ਹ੍ਹੇ ਪਾਟ ਪਟੰਬਰ ਕਾਹੂ ਪਲਘ ਨਿਵਾਰਾ ॥
પરમાત્માએ કેટલાય લોકોને રેશમના કપડાં પહેરવાને આપ્યા છે અને નીવારી પલંગ સુવા માટે
ਕਾਹੂ ਗਰੀ ਗੋਦਰੀ ਨਾਹੀ ਕਾਹੂ ਖਾਨ ਪਰਾਰਾ ॥੧॥
પરંતુ કેટલાય બિચારાઓને સડેલી-ગળેલી ગોદડી પણ મળતી નથી અને કેટલાય ઘરોમાં પથારીની જગ્યાએ ઘાસ જ છે ॥૧॥
ਅਹਿਰਖ ਵਾਦੁ ਨ ਕੀਜੈ ਰੇ ਮਨ ॥
પરંતુ હે મન! ઈર્ષ્યા અને ઝઘડો શા માટે કરે છે?
ਸੁਕ੍ਰਿਤੁ ਕਰਿ ਕਰਿ ਲੀਜੈ ਰੇ ਮਨ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ઉમદા કમાણી કર્યા રાખ અને તુ પણ આ સુખ પ્રાપ્ત કરી લે ॥૧॥વિરામ॥
ਕੁਮ੍ਹ੍ਹਾਰੈ ਏਕ ਜੁ ਮਾਟੀ ਗੂੰਧੀ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਬਾਨੀ ਲਾਈ ॥
કુંભારે એક જ માટી ગૂંથી અને તેણે કેટલાય પ્રકારના રંગ લગાવી દીધા.
ਕਾਹੂ ਮਹਿ ਮੋਤੀ ਮੁਕਤਾਹਲ ਕਾਹੂ ਬਿਆਧਿ ਲਗਾਈ ॥੨॥
કોઈ વાસણમાં મોતી અને મોતીઓની માળા મનુષ્યએ નાખી દીધી અને કોઈમાં દારૂ વગેરે રોગ લગાવનારી વસ્તુઓ ॥૨॥
ਸੂਮਹਿ ਧਨੁ ਰਾਖਨ ਕਉ ਦੀਆ ਮੁਗਧੁ ਕਹੈ ਧਨੁ ਮੇਰਾ ॥
કંજૂસ ધન જોડવા જોડાયેલ છે અને મૂર્ખ કંજૂસ કહે છે, આ ધન મારુ છે.