Page 39
ਤਿਨ ਕੀ ਸੇਵਾ ਧਰਮ ਰਾਇ ਕਰੈ ਧੰਨੁ ਸਵਾਰਣਹਾਰੁ ॥੨॥
ધન્ય છે તે પરમાત્મા જેણે પોતાના સેવકોનું જીવન એટલું સુખદ બનાવ્યું છે કે ધર્મરાજ પણ તેમનો આદર કરે છે ।।૨।।
ਮਨ ਕੇ ਬਿਕਾਰ ਮਨਹਿ ਤਜੈ ਮਨਿ ਚੂਕੈ ਮੋਹੁ ਅਭਿਮਾਨੁ ॥
જે મનુષ્ય પોતાના મનમાંથી મનનો વિકાર છોડી દે છે, જેના મનથી માયાનો અહંકાર દૂર થઈ જાય છે
ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਸਹਜੇ ਨਾਮਿ ਸਮਾਨੁ ॥
તે સર્વવ્યાપક પ્રભુની સાથે ઓળખાણ બનાવી લે છે, તે આત્મિક અડોલતા માં ટકીને પરમાત્માના નામમાં લીન થઇ જાય છે
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮੁਕਤਿ ਨ ਪਾਈਐ ਮਨਮੁਖਿ ਫਿਰੈ ਦਿਵਾਨੁ ॥
પરંતુ ગુરુ માં લીન થયા વિના વિકારોથી છુટકારો મેળવી શકાય નહીં. પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા મનુષ્ય વિકારોની પાછળ પાગલ થઈને ફરે છે,
ਸਬਦੁ ਨ ਚੀਨੈ ਕਥਨੀ ਬਦਨੀ ਕਰੇ ਬਿਖਿਆ ਮਾਹਿ ਸਮਾਨੁ ॥੩॥
તે ગુરુના શબ્દની કદર સમજી શકતો નથી ,તે બધાના મોઢે ભલે ગમે તેટલી ધાર્મિક વાતો કરે, પરંતુ માયાના મોહમાં જ ડૂબી મરે છે ।।૩।।
ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਆਪੇ ਆਪਿ ਹੈ ਦੂਜਾ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
જીવોનું પણ શું? પ્રભુ પોતે જ બધું કરાવવા વાળા છે, અને કોઈ જીવ પોતાને મારી શકે નહીં
ਜਿਉ ਬੋਲਾਏ ਤਿਉ ਬੋਲੀਐ ਜਾ ਆਪਿ ਬੁਲਾਏ ਸੋਇ ॥
પોતાની મહિમા તે પોતે જ કરાવે છે. જેમ પરમાત્મા બોલવાની પ્રેરણા આપે છે તે જ રીતે જીવ એ બોલી શકે છે. જીવ ત્યારે જ મહિમા કરી શકે છે જ્યારે પરમાત્મા પોતે જ પ્રેરે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਬਾਣੀ ਬ੍ਰਹਮੁ ਹੈ ਸਬਦਿ ਮਿਲਾਵਾ ਹੋਇ ॥
ગુરુ ની શરણમાં પડી ને મહિમા ની વાણી માં પ્રભુ મળે છે, ગુરુ ના શબ્દ દ્વારા જ પ્રભુ થી મેળાપ થઈ છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਸਮਾਲਿ ਤੂ ਜਿਤੁ ਸੇਵਿਐ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥੪॥੩੦॥੬੩॥
હે નાનક! ગુરુ ની શરણમાં પડી ને પરમાત્મા ના નામ ને હૃદયમાં સાચવીને રાખો, આ નામની યાદ થી જ આધ્યાત્મિક આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે ।।૪।।૩૦।।૬૩।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
શ્રી રાગ મહેલ! ૩।।
ਜਗਿ ਹਉਮੈ ਮੈਲੁ ਦੁਖੁ ਪਾਇਆ ਮਲੁ ਲਾਗੀ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥
સંસારમાં અહંકારની ગંદકીને કારણે હંમેશા દુઃખ જ સહન કરવું પડે છે કારણ કે માયામાં પ્રેમને કારણે સંસારને દુર્ગુણોની ગંદકી વળગી રહે છે
ਮਲੁ ਹਉਮੈ ਧੋਤੀ ਕਿਵੈ ਨ ਉਤਰੈ ਜੇ ਸਉ ਤੀਰਥ ਨਾਇ ॥
જો કોઈ મનુષ્ય સો તીર્થ પર સ્નાન કરે, તો પણ આવી રીતે અહંકારની ગંદકી ધોવાથી મનમાંથી દૂર થતી નથી
ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਕਰਮ ਕਮਾਵਦੇ ਦੂਣੀ ਮਲੁ ਲਾਗੀ ਆਇ ॥
લોકો અનેક જાતના ધાર્મિક કાર્યો કરે છે. આ રીતે પહેલા કરતા પણ બમણી અહંકારની ગંદકી આવી જાય છે
ਪੜਿਐ ਮੈਲੁ ਨ ਉਤਰੈ ਪੂਛਹੁ ਗਿਆਨੀਆ ਜਾਇ ॥੧॥
તે વાંચન, અધ્યયન વગેરેથી પણ ગંદકી દૂર થતી નથી, અલબત્ત, શિક્ષિત લોકોને જઈને પૂછો ।।૧।।
ਮਨ ਮੇਰੇ ਗੁਰ ਸਰਣਿ ਆਵੈ ਤਾ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਇ ॥
હે મારા મન! જ્યારે મનુષ્ય ગુરુના શરણ માં આવે છે, ત્યારે જ પવિત્ર થાય છે
ਮਨਮੁਖ ਹਰਿ ਹਰਿ ਕਰਿ ਥਕੇ ਮੈਲੁ ਨ ਸਕੀ ਧੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા લોકો રામ રામ કહી કહીને થાકી જાય છે છતાં અહંકારની ગંદકી તેમનાથી ધોઈ શકાતી નથી ।।૧।। વિરામ।।
ਮਨਿ ਮੈਲੈ ਭਗਤਿ ਨ ਹੋਵਈ ਨਾਮੁ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
અહંકારની ગંદકીથી ભરેલા મન થી પ્રભુ ની ભક્તિ નથી થઈ શક્તિ, આમ પરમાત્મા નું નામ પ્રાપ્ત થતું નથી, હૃદયમાં ટકાવી શકતા નથી
ਮਨਮੁਖ ਮੈਲੇ ਮੈਲੇ ਮੁਏ ਜਾਸਨਿ ਪਤਿ ਗਵਾਇ ॥
પોતાના મનની પાછળ ચાલવા વાળા લોકો હંમેશા અહંકારને લીધે ગંદા મનના રહે છે, અને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ પામે છે, તેઓ દુનિયામાંથી સન્માન ખોઈ ને જશે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮਨਿ ਵਸੈ ਮਲੁ ਹਉਮੈ ਜਾਇ ਸਮਾਇ ॥
ગુરુની કૃપાથી જે મનુષ્યના મનમાં પરમાત્માનું નામ વસી જાય છે તેનો અહંકાર દૂર થઈ જાય છે તે પ્રભુના ચરણોમાં લીન રહે છે
ਜਿਉ ਅੰਧੇਰੈ ਦੀਪਕੁ ਬਾਲੀਐ ਤਿਉ ਗੁਰ ਗਿਆਨਿ ਅਗਿਆਨੁ ਤਜਾਇ ॥੨॥
જે રીતે અંધકારમાં દીવો પ્રગટાવીએ તો અંધકાર દૂર થઈ જાય છે, તે જ રીતે ગુરુની આપેલી સમજની કૃપાથી, અહંકાર રૂપે અણસમજણનો અંધકાર દૂર થાય છે ।।૨।।
ਹਮ ਕੀਆ ਹਮ ਕਰਹਗੇ ਹਮ ਮੂਰਖ ਗਾਵਾਰ ॥
આ કાર્ય “અમે” કર્યું છે, ફક્ત “અમે” જ કરી શકીએ છીએ. આ રીતે “હું હું” “અમે અમે” કરવાવાળા લોકો મૂર્ખ હોય છે, તેમને ઉત્પન્ન કરનાર પરમાત્મા ભૂલાયેલા રહે છે
ਕਰਣੈ ਵਾਲਾ ਵਿਸਰਿਆ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਪਿਆਰੁ ॥
તેઓ હંમેશા માયાને ચાહે છે. તેમને ઉત્પન્ન કરનાર પરમાત્મા ભૂલાયેલા રહે છે
ਮਾਇਆ ਜੇਵਡੁ ਦੁਖੁ ਨਹੀ ਸਭਿ ਭਵਿ ਥਕੇ ਸੰਸਾਰੁ ॥
દુનિયામાં માયાના મોહ જેટલું બીજું કોઈ દુઃખ નથી, માયાના મોહમાં ફસાયેલા બધા જીવો ભટકી ભટકીને ખપે છે
ਗੁਰਮਤੀ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਉਰ ਧਾਰਿ ॥੩॥
ગુરુ ની બુદ્ધિ પર ચાલવાથી હંમેશા સ્થિર પ્રભુનું નામ હૃદયમાં ટકાવીને જ આધ્યાત્મિક આનંદ મળે છે ।।૩।।
ਜਿਸ ਨੋ ਮੇਲੇ ਸੋ ਮਿਲੈ ਹਉ ਤਿਸੁ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਉ ॥
જીવોનું પણ શું? જે નસીબદાર મનુષ્ય ને પ્રભુ પોતાના ચરણોમાં જોડે છે, તે પ્રભુને મળે છે. હું આવા વ્યક્તિ માટે બલિદાન આપું છું
ਏ ਮਨ ਭਗਤੀ ਰਤਿਆ ਸਚੁ ਬਾਣੀ ਨਿਜ ਥਾਉ ॥
હે મન! પ્રભુની કૃપા જે મનુષ્ય પ્રભુ ની ભક્તિ ના રંગ માં રંગાય જાય છે, પ્રભુનું હંમેશા સ્થિર નામ, જે વાણી બની જાય છે. તેમને પોતાનું ઘર પ્રાપ્ત થાય છે
ਮਨਿ ਰਤੇ ਜਿਹਵਾ ਰਤੀ ਹਰਿ ਗੁਣ ਸਚੇ ਗਾਉ ॥
તે પોતાના મનમાં પરમાત્માના પ્રેમના રંગમાં રંગાયેલા રહે છે. તેની જીભ તેના નામ-રસમાં મસ્ત રહે છે. તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુના ગુણ ગાય છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ਸਚੇ ਮਾਹਿ ਸਮਾਉ ॥੪॥੩੧॥੬੪॥
હે નાનક! પરમાત્માનું નામ ક્યારેય ભૂલતા નથી, તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં જ મગ્ન રહે છે ।।૪।।૩૩।।૩૧।।૬૪।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੪ ਘਰੁ ੧ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૪, ઘર ૧।।
ਮੈ ਮਨਿ ਤਨਿ ਬਿਰਹੁ ਅਤਿ ਅਗਲਾ ਕਿਉ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਮਿਲੈ ਘਰਿ ਆਇ ॥
મારા મનમાં, શરીરમાં પ્રિય પ્રભુથી જુદા પડવાની ભારે પીડા છે. મારું મન તડપે છે કે પ્રિય પ્રભુ કેવી રીતે મારા હૃદય ઘરમાં મને આવીને મળે
ਜਾ ਦੇਖਾ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਿ ਦੇਖਿਐ ਦੁਖੁ ਜਾਇ ॥
જ્યારે હું પ્રિય પ્રભુ ના દર્શન કરું છું, ત્યારે પ્રભુ ના દર્શન કરવાથી મારું જુદા થવાનું દુ:ખ દૂર થાય છે
ਜਾਇ ਪੁਛਾ ਤਿਨ ਸਜਣਾ ਪ੍ਰਭੁ ਕਿਤੁ ਬਿਧਿ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਇ ॥੧॥
જે સત્સંગી સજ્જનોએ પ્રિય પ્રભુ ના દર્શન કર્યા છે હું તે સજ્જનોની પાસે જઈને પૂછું છું કે પ્રભુ કેવી રીતે મળે છે ।।૧।।
ਮੇਰੇ ਸਤਿਗੁਰਾ ਮੈ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
હે મારા સદગુરુ! તારા સિવાય બીજું કોઈ મારો સહારો નથી
ਹਮ ਮੂਰਖ ਮੁਗਧ ਸਰਣਾਗਤੀ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਮੇਲੇ ਹਰਿ ਸੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આપણે જીવ મૂર્ખ, અજાણ્યા છીએ. પણ તારી શરણમાં આવ્યા છીએ જે ભાગ્યશાળી ગુરુ ની શરણમાં આવે છે તેને તે પરમાત્મા પોતે કૃપા કરીને પોતાના ચરણોમાં જોડે છે ।।૧।। વિરામ।।
ਸਤਿਗੁਰੁ ਦਾਤਾ ਹਰਿ ਨਾਮ ਕਾ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪਿ ਮਿਲਾਵੈ ਸੋਇ ॥
ગુરુ હરિનામનું દાન દેવા વાળા છે જેને ગુરુ પાસેથી આ દાન મળે છે તે પ્રભુને જ પ્રાપ્ત કરે છે
ਸਤਿਗੁਰਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਬੁਝਿਆ ਗੁਰ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
ગુરુ એ હરિ પ્રભુ સાથે ગાઢ સંધિ રાખેલ છે આ કારણોસર ગુરુ જેટલી ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક સ્થિતિવાળું બીજું કોઈ નથી
ਹਉ ਗੁਰ ਸਰਣਾਈ ਢਹਿ ਪਵਾ ਕਰਿ ਦਇਆ ਮੇਲੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥੨॥
હું ઈચ્છું છું કે હું ગુરુના શરણ માં, અહંકાર વિના આવું. ગુરુના આશરા પછી જ તે પ્રભુ પોતાની કૃપાથી પોતાની સાથે મેળવે છે ।।૨।।
ਮਨਹਠਿ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ਕਰਿ ਉਪਾਵ ਥਕੇ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥
મનના હઠ થી કરેલ તપસ્યા વગેરે દ્વારા ક્યારેય કોઈએ પ્રભુની શોધ કરી નથી. આવા પગલા દ્વારા દરેક થાકી જાય છે